]> git.donarmstrong.com Git - lilypond.git/blobdiff - Documentation/nl/learning/tutorial.itely
Imported Upstream version 2.14.2
[lilypond.git] / Documentation / nl / learning / tutorial.itely
diff --git a/Documentation/nl/learning/tutorial.itely b/Documentation/nl/learning/tutorial.itely
new file mode 100644 (file)
index 0000000..0b08b42
--- /dev/null
@@ -0,0 +1,801 @@
+@c -*- coding: utf-8; mode: texinfo; fill-column: 60 -*-
+@ignore
+    Translation of GIT committish: 66dd932f6519b7913400a838c5efbc5407e06cd8
+
+    When revising a translation, copy the HEAD committish of the
+    version that you are working on.  For details, see the Contributors'
+    Guide, node Updating translation committishes..
+@end ignore
+
+@c Translator: Jan Nieuwenhuizen
+@c Translation checker:
+@c Translation checker committish:
+
+@include included/generating-output.itexi
+
+@c \version "2.14.0"
+
+@node Leerboek
+@translationof Tutorial
+@chapter Leerboek
+
+Dit hoofdstuk is de basisinleiding voor het werken met
+LilyPond.
+
+@menu
+* Het compileren van een bestand::
+* Het schrijven van invoerbestanden::
+* Omgaan met foutmeldingen::
+* Het lezen van de handleidingen::
+@end menu
+
+@node Het compileren van een bestand
+@translationof Compiling a file
+@section Het compileren van een bestand
+
+Deze paragraaf introduceert het @qq{compileren}---het
+verwerken van LilyPond-invoerbestanden (geschreven door
+jouzelf) voor het produceren van uitvoerbestanden.
+
+@menu
+* Invoer schrijven::
+* MacOS X::
+* Windows::
+* Commandoregel::
+@end menu
+
+@node Invoer schrijven
+@translationof Entering input
+@subsection Invoer schrijven
+
+@cindex compileren
+@cindex eerste voorbeeld
+@cindex voorbeeld, eerste
+@cindex hoofdlettergevoelig
+
+@qq{Compileren} is de term die gebruikt wordt voor het
+verwerken van een invoerbestand in LilyPond-formaat voor het
+produceren van één of meer uitvoerbestanden.
+Uitvoerbestanden zijn gewoonlijk PDF (om te printen of te
+bekijken), MIDI (om af te spelen), en PNG (for online
+gebruik).  LilyPond-invoerbestanden zijn gewone
+tekstbestanden.
+
+Dit is een voorbeeld van een eenvoudig invoerbestand:
+
+@example
+\version "@w{@version{}}"
+@{
+  c' e' g' e'
+@}
+@end example
+
+De grafische uitvoer is:
+
+@c  in this case we don't want verbatim
+@lilypond[quote]
+{
+  c' e' g' e'
+}
+@end lilypond
+
+@warning{Noten en liedteksten in LilyPond invoer moeten
+altijd binnen @w{@strong{@{ accolades @}}} staan.  Om
+ambiguïteit te voorkomen moeten deze accolades altijd los
+staan, d.w.z. omgeven zijn door witruimte, of aan het begin
+of einde van een regel staan.  In sommige voorbeelden in
+deze handleiding zijn ze weggelaten, maar vergeet ze niet te
+gebruiken in je eigen muziek!  Voor meer informatie over hoe
+voorbeelden worden afgebeeld in deze handleiding, zie
+@ref{Het lezen van de handleidingen}.}
+
+LilyPond-invoer is @strong{hoofdlettergevoelig}.
+@w{@samp{@{ c d e @}}} is geldige invoer; @w{@samp{@{ C D E
+@}}} zal een foutmelding geven.
+
+
+@smallspace
+
+@subheading Het produceren van uitvoer
+
+@cindex PDF-bestand
+@cindex muziek weergeven
+@cindex tekst-editors
+
+Hoe je uitvoer produceert, is afhankelijk van je operating
+systeem en van de programma's die je gebruikt.
+
+@itemize
+
+@item
+@ref{MacOS X, @sourceimage{logo-macosx,,,}}
+@ref{MacOS X, MacOS X} (grafisch)
+
+@item
+@ref{Windows, @sourceimage{logo-windows,,,}}
+@ref{Windows, Microsoft Windows} (grafisch)
+
+@item
+@ref{Commandoregel, @sourceimage{logo-linux,,,}
+@sourceimage{logo-freebsd,,,}
+@sourceimage{logo-macosx,,,}
+@sourceimage{logo-windows,,,}
+}
+@ref{Commandoregel, Alle operating systemens} (commandoregel)
+
+@end itemize
+
+Er zijn verscheidene andere tekst-editors beschikbaar met
+specifieke LilyPond-ondersteuning.  Voor meer informatie,
+zie @rweb{Eenvoudiger bewerken}.
+
+@warning{Als je LilyPond voor de allereerste keer draait,
+kan dat een minuut of twee duren omdat alle systeemfonts
+eerst moeten worden geanalyseerd.  De volgende keer draait
+LilyPond veel sneller!}
+
+
+@node MacOS X
+@subsection MacOS X
+
+@cindex draaien van LilyPond onder MacOS X
+@cindex MacOS X, draaien van LilyPond
+
+@lilypadOSX
+
+
+@node Windows
+@subsection Windows
+
+@cindex draaien van LilyPond onder Windows
+@cindex Windows, draaien van LilyPond
+
+@lilypadWindows
+
+
+@node Commandoregel
+@translationof Command-line
+@subsection Commandoregel
+
+@cindex draaien van LilyPond onder Unix
+@cindex Unix, draaien van LilyPond
+
+@lilypadCommandLine
+
+@node Het schrijven van invoerbestanden
+@translationof How to write input files
+@section Het schrijven van invoerbestanden
+
+Deze paragraaf introduceert de LilyPond basissyntax om je op
+weg te helpen bij het schrijven van invoerbestanden.
+
+@menu
+* Eenvoudige notatie::
+* Werken met invoerbestanden::
+@end menu
+
+
+@node Eenvoudige notatie
+@translationof Simple notation
+@subsection Eenvoudige notatie
+
+@cindex eenvoudige notatie
+@cindex notatie, eenvoudig
+
+LilyPond kan bepaalde notatie-elementen automatisch
+toevoegen.  In het volgende voorbeeld hebben we slechts vier
+toonhoogten ingevoerd, maar LilyPond heeft een
+muzieksleutel, een maatsoort, en nootlengtes toegevoegd.
+
+@lilypond[verbatim,quote]
+{
+  c' e' g' e'
+}
+@end lilypond
+
+@noindent
+Dit gedrag kan worden veranderd, maar in de meeste gevallen
+zijn deze automatische waarden heel handig.
+
+
+@subheading Toonhoogten
+
+@cindex toonhoogten
+@cindex relatieve modus
+@cindex apostrof, enkel aanhalingsteken
+@cindex komma
+@cindex toevallige tekens en relatieve modus
+@cindex relatieve modus, en toevallige tekens
+
+@funindex \relative
+@funindex relative
+@funindex '
+@funindex ,
+
+Terminologie: @rglos{pitch}, @rglos{interval},
+@rglos{scale}, @rglos{middle C}, @rglos{octave},
+@rglos{accidental}.
+
+De meest eenvoudige manier voor het invoeren van noten is de
+@code{\relative} modus.  In deze modus wordt het octaaf
+automatisch gekozen door de aanname dat een opvolgende noot
+altijd zo dicht mogelijk bij de vorige noot geplaatst moet
+worden, d.w.z., hij wordt geplaatst in het octaaf dat binnen
+drie notenbalk-ruimtes ten opzichte van de vorige noot valt.
+We beginnen met het invoeren van het meest elementaire stuk
+muziek, een @notation{toonladder}, waarin elke noot precies
+één notenbalk-ruimte hoger is dan de vorige noot.
+
+@lilypond[verbatim,quote]
+% zet het beginpunt op de centrale C
+\relative c' {
+  c d e f
+  g a b c
+}
+@end lilypond
+
+De eerste noot is de @notation{centrale C}.  Elke volgende
+noot wordt zo dicht mogelijk geplaatst ten op zichte van de
+vorige noot -- of anders gezegd, de eerste @code{c} is de C
+het dichtst bij de centrale C.  Die wordt gevolgd door
+dichtstbijzijnde D ten opzichte van de vorige noot.  We
+kunnen melodieën maken die grotere intervallen hebben, nog
+steeds uitsluitend gebruikmakend van de @code{\relative}
+modus:
+
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative c' {
+  d f a g
+  c b f d
+}
+@end lilypond
+
+@noindent
+De eerste noot van de melodie hoeft niet te beginnen met de
+noot die de begintoonhoogte aangeeft.  In bovenstaand
+voorbeeld is de eerste noot -- de @code{d} -- de
+dichtstbijzijnde D bij de centrale C.
+
+Door het toevoegen (of weghalen) van apostrofs @code{'} of
+komma's @code{,} van het @q{@w{@code{@bs{}\relative
+c'}}}-commando, kunnen we het beginoctaaf veranderen:
+
+@lilypond[verbatim,quote]
+% één octaaf boven de centrale C
+\relative c'' {
+  e c a c
+}
+@end lilypond
+
+Relatieve modus kan aanvankelijk wat verwarrend zijn, maar
+het is de eenvoudigste manier om melodieën in te voeren.
+Laten we eens kijken hoe het uitrekenen van relatieve
+afstanden in de praktijk werkt.  Beginnend met een B, die in
+de vioolsleutel op de middelste lijn staat, kan je een C, D
+en E bereiken binnen 3 notenbalk-ruimten omhoog, een een A,
+G en F binnen 3 notenbalk-ruimten omlaag.  Dus als de noot
+na een B een C, D of E is, wordt aangenomen dat die hoger is
+dan de B, en van een A, G of F wordt aangenomen dat hij
+lager is.
+
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative c'' {
+  b c  % c is 1 notenbalk-ruimte omhoog, dus de c hoger
+  b d  % d is 2 omhoog of 5 omlaag, dus de d hoger
+  b e  % e is 3 omhoog of 4 omlaag, dus de e hoger
+  b a  % a is 6 omhoog of 1 omlaag, dus de a lager
+  b g  % g is 5 omhoog of 2 omlaag, dus de g lager
+  b f  % f is 4 omhoog of 3 omlaag, dus de f lager
+}
+@end lilypond
+
+Precies hetzelfde gebeurt als een van deze noten verhoogd of
+verlaagd is met een kruis of mol.  @notation{Toevallige
+tekens} worden @strong{volledig genegeerd} in de berekening
+van de relatieve positie.  Exact dezelfde
+notenbalkruimte-telling wordt gedaan voor een noot op
+willekeurig welke andere plaats op de notenbalk.
+
+Om intervallen te gebruiken die groter zijn dan drie
+notenbalk-ruimten, kunnen we het @notation{octaaf} verhogen
+door een apostrof @code{'} (of enkel aanhalingsteken) aan de
+notenaam toe te voegen.  We kunnen het octaaf verlagen door
+een komma @code{,} aan de notenaam toe toe voegen.
+
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative c'' {
+  a a, c' f,
+  g g'' a,, f'
+}
+@end lilypond
+
+@noindent
+Voor het veranderen van een noot met twee (of meer!) octaven
+gebruiken we meerdere @code{''} of @code{,,} -- maar let op
+dat je twee enkele apostrofs of aanhalingstekens gebruikt
+@code{''} en niet één dubbel aanhalingsteken @code{"}@tie{}!
+@c " - keeps quotes in order for context-sensitive editor -td
+
+@subheading Nootlengten (ritmen)
+
+@cindex nootlengten
+@cindex lengten
+@cindex ritmen
+@cindex hele noot
+@cindex halve noot
+@cindex kwartnoot
+@cindex gepuncteerde noot
+@cindex lengten noteren
+
+Terminologie: @rglos{beam}, @rglos{duration},
+@rglos{whole note}, @rglos{half note}, @rglos{quarter note},
+@rglos{dotted note}.
+
+De @notation{lengte} van een noot wordt aangegeven door een
+getal na de notenaam: @code{1} voor een @notation{hele
+noot}, @code{2} voor een @notation{halve noot}, @code{4}
+voor een @notation{kwartnoot} enzovoorts.
+@notation{Waardestrepen} worden automatisch toegevoegd.
+
+Als je geen lengte aangeeft, word te vorige lengte ook
+gebruikt voor de volgende noot.  De lengte van de eerste
+noot is standaard een kwartnoot.
+
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative c'' {
+  a1
+  a2 a4 a8 a
+  a16 a a a a32 a a a a64 a a a a a a a a2
+}
+@end lilypond
+
+Voor het maken van @notation{gepuncteerde noten} voeg je een
+punt @code{.} toe aan het lengte-getal.  De lengte van een
+gepuncteerde noot moet expliciet worden aangegeven (d.w.z.,
+altijd ook met een getal).
+
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative c'' {
+  a4 a a4. a8
+  a8. a16 a a8. a8 a4.
+}
+@end lilypond
+
+
+@subheading Rusten
+
+@cindex rust
+@cindex rusten noteren
+
+Terminologie: @rglos{rest}.
+
+Een @notation{rust} voer je in net zoals een noot met de
+naam @code{r}@tie{}:
+
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative c'' {
+  a4 r r2
+  r8 a r4 r4. r8
+}
+@end lilypond
+
+
+@subheading Maatsoort
+
+@cindex maatsoort
+
+@funindex \time
+@funindex time
+
+Terminologie: @rglos{time signature}.
+
+De @notation{maatsoort} kun je aangeven met het @code{\time}
+commando:
+
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative c'' {
+  \time 3/4
+  a4 a a
+  \time 6/8
+  a4. a
+  \time 4/4
+  a4 a a a
+}
+@end lilypond
+
+
+@subheading Sleutel
+
+@cindex sleutel
+@cindex viool
+@cindex sopraan
+@cindex alt
+@cindex tenor
+@cindex bas
+
+@funindex \clef
+@funindex clef
+
+Terminologie: @rglos{clef}.
+
+De @notation{sleutel} kun je aangeven met het @code{\clef}
+commando:
+
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative c' {
+  \clef "treble"
+  c1
+  \clef "alto"
+  c1
+  \clef "tenor"
+  c1
+  \clef "bass"
+  c1
+}
+@end lilypond
+
+
+@subheading Alles samen
+
+Hier is een klein voorbeeld dat al deze onderdelen samen
+toont:
+
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative c, {
+  \clef "bass"
+  \time 3/4
+  \clef "bass"
+  c2 e8 c'
+  g'2.
+  f4 e d
+  c4 c, r
+}
+@end lilypond
+
+
+@seealso
+Notatiehandleiding: @ruser{Writing pitches},
+@ruser{Writing rhythms}, @ruser{Writing rests},
+@ruser{Time signature}, @ruser{Clef}.
+
+
+@node Werken met invoerbestanden
+@translationof Working on input files
+@subsection Werken met invoerbestanden
+
+@cindex accolades
+@cindex haakjes, gekruld
+@cindex commentaar
+@cindex regelcommentaar
+@cindex commentaar, regel
+@cindex blokcommentaar
+@cindex commentaar, blok
+@cindex hoofdlettergevoelig
+@cindex witruimteongevoelig
+@cindex expressies
+@cindex versie aangeven
+@cindex versie
+@cindex versienummer
+
+@funindex \version
+@funindex { ... }
+@funindex %
+@funindex %@{ ... %@}
+
+LilyPond-invoerbestanden lijken op broncodebestanden van de
+meest gebruikte programmeertalen.  Ze bevatten een
+versie-uitdrukking, zijn hoofdlettergevoelig, en witruimte
+wordt grotendeels genegeerd.  Expressies worden gevormd met
+accolades @w{@code{@{ @}}}, en commentaren worden aangegeven met
+@code{%} of @w{@code{%@{ @dots{} %@}}}@tie{}.
+
+Als de vorige alinea totale onzin lijkt, geen probleem!  We
+leggen hieronder uit wat al deze termen betekenen:
+
+@itemize
+
+@item
+@strong{Versie-uitdrukking}:
+Elk LilyPond-bestand zou een versie-uitdrukking moeten
+hebben.  Een versie-uitdrukking is een regel die aangeeft
+voor welke versie van LilyPond het bestand is geschreven,
+zoals in onderstaand voorbeeld:
+
+@example
+\version "@w{@version{}}"
+@end example
+
+De versie-uitdrukking wordt altijd helemaal bovenin het
+LilyPond-bestand gezet.
+
+Er zijn twee redenen waarom de versie-uitdrukking belangrijk
+is.  Ten eerste maakt het een automatische update van het
+invoerbestand mogelijk voor wanneer de syntax van een
+nieuwere LilyPond-versie verandert.  Ten tweede geeft het de
+LilyPond-versie aan die nodig is om het bestand te
+compileren.
+
+Als de versie-uitdrukking wordt weggelaten uit een
+invoerbestand, zal LilyPond een waarschuwing geven tijdens
+het compileren van het bestand.
+
+@item
+@strong{Hoofdlettergevoelig}:
+het maakt uit of je een letter als kleine letter typt (bijv.
+@w{@code{a, b, s, t}}) of als hoofdletter (bijv. @w{@code{A,
+B, S, T}}).  Noten zijn met een kleine letter: @w{@samp{@{ c
+d e @}}} is geldige invoer; @w{@samp{@{ C D E @}}} geeft een
+foutmelding.
+
+@item
+@strong{Witeruimteongevoelig}:
+het maakt niet uit hoeveel spaties (of tabs of nieuwe
+regels) je invoegt.  @w{@samp{@{ c d e @}}} betekent
+hetzelfde als @w{@samp{@{ c @tie{}} @tie{} @tie{} d e @}} en
+als:
+
+@example
+@{ c4                       d
+                   e   @}
+@end example
+
+@noindent
+Het laatste voorbeeld leest natuurlijk erg lastig.  Een
+goede vuistregel is om blokken code in te springen met twee
+spaties:
+
+@example
+@{
+  c4 d e
+@}
+@end example
+
+Echter, vele syntactische elementen @emph{moeten} van elkaar
+gescheiden worden door witruimte.  Anders gezegd, witruimte
+kan altijd worden @emph{ingevoegd}, maar niet altijd worden
+@emph{weggehaald}.  Omdat ontbrekende witruimte voor vreemde
+foutmeldingen kan zorgen, is het verstandig altijd witruimte
+te gebruiken voor en na elk syntactisch element,
+bijvoorbeeld, voor en na elke accolade.
+
+@item
+@strong{Uitdrukkingen}:
+om elk stuk LilyPond-invoer moeten @strong{@{@tie{}accolades@tie{}@}}
+heen staan.  Deze haakjes vertellen LilyPond dat de invoer
+een enkele muziekuitdrukking is, net als de haakjes
+@code{()} bij wiskunde.  De accolades moeten altijd los
+staan, d.w.z. omgeven zijn door witruimte, of aan het begin
+of einde van een regel staan om ambiguïteiten te voorkomen.
+
+Een LilyPond-commando gevolgd door een enkele uitdrukking
+tussen accolades (zoals @q{@w{@code{@bs{}relative c' @{
+@dots{} @}}}}) telt ook als een enkele muziekuitdrukking.
+
+@cindex commentaren
+@cindex regercommentaar
+@cindex blokcommentaar
+@item
+@strong{Commentaren}:
+een commentaar is een opmerking voor de lezer van de
+muziekinvoer; het wordt genegeerd tijdens het verwerken, dus
+het heeft geen effect op de geprinte uitvoer.  Er zijn twee
+soorten commentaar.  Het procentteken @code{%} markeert het
+begin van een regelcommentaar; alles na een @code{%} op die
+regel wordt genegeerd.  Een regelcommentaar wordt altijd
+@emph{boven} de regel geplaatst waar hij bij hoort.
+
+@example
+a4 a a a
+% dit commentaar slaat op de B's
+b2 b
+@end example
+
+Een blokcommentaar markeert een heel stuk van de
+muziekinvoer als commentaar.  Alles wat tussen @code{%@{} en
+@code{%@}} staat, wordt genegeerd.  Echter, blockcommentaren
+kunnen niet worden ge@q{nest}.  Dat betekent dat je een
+blokcommentaar niet binnen een ander blokcommentaar kunt
+zetten.  Als je dat toch probeert, zal de eerste @code{%@}}
+@emph{beide} blokcommentaren sluiten.  Het volgende fragment
+toont het gebruik van commentaren:
+
+@example
+% noten voor twinkle twinkle volgen
+  c4 c g' g a a g2
+
+%@{
+  Deze regel, en de noten hieronder worden genegeerd,
+  omdat ze in een blokcommentaar staan.
+
+  f4 f e e d d c2
+%@}
+@end example
+
+@end itemize
+
+@node Omgaan met foutmeldingen
+@section Omgaan met foutmeldingen
+@translationof Dealing with errors
+
+@cindex problemen oplossen
+@cindex oplossen van problemen
+
+Soms produceert LilyPond niet de uitvoer die je verwachtte.
+Deze paragraaf geeft enkele verwijzingen om je te helpen met
+het oplossen van problemen die je tegen zou kunnen komen.
+
+@menu
+* Algemene tips voor het oplossen van problemen::
+* Enkele algemene fouten::
+@end menu
+
+@node Algemene tips voor het oplossen van problemen
+@subsection Algemene tips voor het oplossen van problemen
+@node General troubleshooting tips
+
+Het oplossen van LilyPond-problemen kan een uitdaging als je
+gewend bent aan een grafische gebruikers interface, omdat
+ongeldige invoerbestanden kunnen worden gemaakt.  Zodra dit
+gebeurt, is een logische aanpak de beste manier om het
+probleem te identificeren en op te lossen.  Enkele
+richtlijnen om je te helpen dit te leren, worden gegeven in
+@rprogram{Troubleshooting}.
+
+@node Enkele algemene fouten
+@subsection Enkele algemene fouten
+@translationof Some common errors
+
+@cindex algemene fouten
+@cindex fouten, algemene
+
+Er zijn een paar algemene fouten die moeilijk op te lossen
+zijn als je alleen afgaat op de foutmelding die wordt
+getoond.  Deze fouten worden beschreven in @rprogram{Common
+errors}.
+
+
+@node Het lezen van de handleidingen
+@translationof How to read the manuals
+@section Het lezen van de handleidingen
+
+Deze paragraaf laat zien hoe je de documentatie efficient
+kunt lezen, en introduceert enkele nuttige interactieve
+functies die beschikbaar zijn in de online-versie.
+
+@menu
+* Weggelaten materiaal::
+* Klikbare voorbeelden::
+* Overzicht van handleidingen::
+@end menu
+
+
+@node Weggelaten materiaal
+@translationof Omitted material
+@subsection Weggelaten materiaal
+
+
+@cindex hoe de handleidingen te lezen
+@cindex handleiding, lezen
+@cindex het lezen van de handleiding
+@cindex voorbeelden, aanklikbaar
+@cindex klikbare voorbeelden
+@cindex tips voor het bouwen van bestanden
+@cindex sjablonen
+@cindex bouwen van bestanden, tips
+@cindex bestanden, tips om te maken
+
+LilyPond-invoer moet tussen @code{@{ @}}-tekens of
+@q{@w{@code{@bs{}relative c'' @{ @dots{} @}}}} staan, zoals
+we gezien hebben in @ref{Werken met invoerbestanden}.  Vanaf
+nu zullen we dit weglaten uit de meeste voorbeelden in de
+handleiding.  Als je die voorbeelden wilt gebruiken, kun je
+you de getoonde invoer kopiëren en plakken, maar je
+@strong{moet} zelf wel @q{@w{@code{@bs{}relative c'' @{ @dots{} @}}}}
+toevoegen, dus:
+
+@example
+\relative c'' @{
+  @dots{}plak hier het voorbeeld@dots{}
+@}
+@end example
+
+Waarom laten we die accolades weg?  De meeste voorbeelden in
+deze handleiding kunnen midden in een langer stuk muziek
+worden ingevoegd.  Bij zulke voorbeelden is het onzinnig om
+@q{@w{@code{@bs{}relative c'' @{ @dots{} @}}}} toe te voegen
+-- je moet een @code{\relative} niet binnen een ander
+@code{\relative} zetten!  Als we @q{@w{@code{@bs{}relative
+c'' @{ @dots{} @}}}} om elk voorbeeld heen zouden zetten,
+zou je een klein documentatievoorbeeld niet zomaar kunnen
+kopiëren en in een langer stuk kunnen plakken.  De meeste
+mensen willen materiaal toevoegen aan een bestaand stuk, dus
+zorgen we dat de handleiding daarvoor het meest geschikt is.
+
+Verder moet elk LilyPond-bestand eigenlijk ook een
+@code{\version}-uitdrukking hebben.  Omdat de voorbeelden in
+de handleidingen fragmenten zijn, en geen volledige
+bestanden, wordt de @code{\version}-uitdrukking weggelaten.
+Maar je zou er een gewoonte van moeten maken ze in je
+bestanden op te nemen.
+
+@node Klikbare voorbeelden
+@translationof Clickable examples
+@subsection Klikbare voorbeelden
+
+@warning{Deze functie is uitsluitend beschikbaar in de
+HTML-handleidingen.}
+
+Veel mensen leren programma's door te proberen en er wat mee
+te prutsen.  Dat kan ook goed met LilyPond.  Als je op een
+afbeelding in de HTML-versie van deze handleiding klikt, zie
+je de exacte LilyPond-invoer die gebruikt is om die
+afbeelding te genereren.  Probeer het maar met deze
+afbeelding:
+
+@c no verbatim here
+@lilypond[quote]
+\relative c'' {
+  c4-\markup { \bold \huge { Klik hier. } }
+}
+@end lilypond
+
+Door het knippen en plakken van het gehele @qq{ly
+snippet}-gedeelte, heb je een sjabloon om je experiment mee
+te beginnen.  Om precies dezelde uitvoer te krijgen
+(inclusief regelbreedte en alles), kopiëer alles vanaf
+@qq{Start cut-&-pastable section} tot aan het einde van het
+bestand.
+
+
+@ignore
+This is item 825
+
+@n ode Keyboard navigation
+@s ubsection Keyboard navigation
+
+@warning{This features is only available in the HTML manuals.}
+
+@c TODO: once this is figured out, insert it here.
+
+We are currently working on this feature.
+@end ignore
+
+@node Overzicht van handleidingen
+@translationof Overview of manuals
+@subsection Overzicht van handleidingen
+
+Er is veel documentatie voor LilyPond.  Nieuwe gebruikers
+weten soms niet helemaal wat ze nu wel en niet zouden moeten
+lezen, en soms slaan ze essentiële delen over.
+
+@warning{Sla liever geen belangrjke delen van de
+documentatie over.  Dat maakt het veel lastiger vinden om
+het vervolg te begrijpen.}
+
+@itemize
+
+@item
+@strong{Voordat je ook maar @emph{iets}} probeert: lees uit
+de Beginnershandleiding het @ref{Leerboek}, en @ref{Algemene
+muzieknotatie}.  Als je muziektermen tegenkomt die je niet
+herkent, zoek ze dan op in de @rglosnamed{Top,
+Terminologie}.
+
+@item
+@strong{Voordat je een heel muziekstuk probeert te
+schrijven}: lees uit de Beginnershandleiding de
+@ref{Fundamentele concepten}.  Daarna wil je wellicht de
+relevante delen van de @rusernamed{Top, Notatiehandleiding}
+bekijken.
+
+@item
+@strong{Voordat je de standaarduitvoer probeert te
+veranderen}: lees uit de Beginnershandleiding over
+@ref{Tweaking output}.
+
+@item
+@strong{Voordat je een groot project begint}: lees uit de
+Gebruikershandleiding @rprogram{Suggestions for writing
+files}.
+
+@end itemize