1 @c -*- coding: utf-8; mode: texinfo; documentlanguage: nl; fill-column: 60 -*-
2 @c This file is part of web.texi
4 Translation of GIT committish: 12c6693055728e69dce5c4e5a4a2b5f71180a5e2
6 When revising a translation, copy the HEAD committish of the
7 version that you are working on. For details, see the Contributors'
8 Guide, node Updating translation committishes..
11 @c Translator: Jan Nieuwenhuizen
12 @c Translation checker: Tineke de Munnik
13 @c Translation checker committish: fd33752
17 @translationof Introduction
19 @divClass{column-center-top}
21 @imageFloat{flat-design,png,right}
23 De inspiratie voor LilyPond ontstond toen twee muzikanten
24 meer wilden dan de ontzielde aanblik van met de computer
25 geprinte bladmuziek. Muzikanten lezen het liefst mooie
26 muziek dus waarom zouden programmeurs geen software kunnen
27 schrijven waarmee je prachtige partijen kunt afdrukken?
29 Het resultaat is een systeem waarin muzikanten geen omkijken
30 meer hebben naar layout-details, maar zich kunnen
31 concentreren op het maken van muziek. LilyPond biedt hen de
32 mogelijkheid om partijen te maken van publicatiekwalteit,
33 volgens de beste tratities van klassieke muziekgravure.
37 @divClass{link-headings}
39 @divClass{column-left-top}
40 @subheading Wat LilyPond doet
45 @ref{Functies}: Wat kan LilyPond?
48 @ref{Voorbeelden}: Ik wil muziek zien!
51 @ref{Vrijheid}: LilyPond is Vrije Software.
54 @ref{Achtergrond}: Onze berekende esthetiek.
59 @divClass{column-right-top}
60 @subheading LilyPond in gebruik
65 @ref{Producties}: Daadwerkelijke gebruik van LilyPond.
68 @ref{Recenties}: Wat zeggen anderen over LilyPond?
73 @divClass{column-center-bottom}
74 @subheading Hoe LilyPond werkt
79 @ref{Tekstinvoer}: Jullie schrijven muziek als @emph{tekst}?!
82 @ref{Eenvoudiger bewerken}: Andere manieren van werken met LilyPond.
89 @c TRANSLATORS, translations are not yet compiled in Info format, so
90 @c it's not worth translating the right column of the following
94 * Functies:: What can LilyPond do?
95 * Voorbeelden:: I want to see some music!
96 * Vrijheid:: Freedom and the GPL.
97 * Achtergrond:: Computational aesthetics.
98 * Producties:: Real-life use of LilyPond.
99 * Recenties:: What do people say about it?
100 * Tekstinvoer:: You write music as text?!
101 * Eenvoudiger bewerken:: Other ways of working with LilyPond.
108 @unnumberedsec Functies
109 @translationof Features
110 @divClass{column-center-top}
113 @subheading Elegantie
114 @subsubheading Prachtige klassieke muziekgravure
116 @imageFloat{flat-design,png,right}
118 Met LilyPond kunnen muzikanten elegante bladmuziek
119 produceren die gemakkelijk leest. De community van
120 ontwikkelaars heeft duizenden uren geïnvesteerd in het
121 ontwikkelen van krachtige muzieknotatie-software die
122 prachtige gegraveerde muziek oplevert. Alle
123 stijlinstellingen, het speciaal ontworpen muziekfont en
124 algoritmes zijn geïnspireerd op de mooiste handgegraveerde
125 bladmuziek. De LilyPond-uitvoer ziet er net zo krachtig en
126 harmonisch uit als de best gegraveerde klassieke partituren.
127 Dit wordt verder uitgewerkt in ons @ref{Essay}.
129 @subsubheading Effectieve layout-keuzes
131 Verlies minder tijd met het verfraaien van het resultaat;
132 LilyPond verzint zelf de beste layout. Het bepaalt de
133 spatiëring en het afbreken van regels en pagina's, zodat een
134 strakke en regelmatige layout ontstaat. Het voorkomt
135 botsingen tussen liedteksten, noten en akkoorden en zet
136 legatobogen en waardestrepen automatisch op de juiste
142 @subheading Gebruiksgemak
144 @imageFloat{lilypond-book,png,right}
146 @subsubheading Tekstgebaseerde invoer
148 LilyPond werkt met ASCII-invoer die je kunt aanleveren met
149 jouw favoriete teksteditor, snel en comfortabel. De invoer
150 bevat alle informatie, dus het onthouden van ingewikkelde
151 reeksen commando's is niet nodig: sla gewoon je
152 invoerbestand op en je kunt alles later opnieuw raadplegen.
154 @subsubheading Combineer muziek en tekst
156 Voeg muziekfragmenten aan teksten toe zonder het knippen en
157 plakken van plaatjes. Integreer muziek naadloos in @LaTeX{}
158 of HTML, of voeg muziek toe aan OpenOffice.org met behulp
159 van OOoLilyPond. Plugins zijn ook beschikbaar voor het
160 gebruik van LilyPond-code in verschillende blogs and wiki's,
161 wat online-samenwerking mogelijk maakt.
163 @subsubheading Toegankelijkheid
165 Tekstgebaseerde invoer maakt het schrijven van partituren
166 ook toegankelijk voor gebruikers met ernstige lichamelijke
167 beperkingen. Gebruikers met motorische beperkingen die niet
168 kunnen typen of een muis kunnen besturen, kunnen
169 spraakherkenningssoftware gebruiken om LilyPond-bestanden te
170 bewerken. Zelfs blinde gebruikers kunnen voorleessoftware
171 gebruiken voor het schrijven van LilyPond-bestanden -- een
172 onmogelijke taak in grafisch-gebaseerde muziekprogramma's.
174 @subsubheading Uitbreidbaar ontwerp
176 Alle instellingen kunnen worden aangepast aan je eigen
177 persoonlijke typografische voorkeuren. Als dat niet
178 voldoende is, bestaat er nog altijd de ingebouwde
179 scriptingtaal Scheme, een dialect van de krachtige
180 programmeertaal LISP. Instellingen, variabelen en functies
181 zijn allemaal beschreven in de uitvoerige
182 referentiehandleiding van het programma.
190 @imageFloat{frescobaldi-lilypond-editor-small,png,right}
192 @subsubheading Vrije software
194 LilyPond kan kostenloos worden gedownload! Ja hoor - het is
195 gratis. Je kunt het downloaden van de downloadpagina.
197 Bovendien is het ook vrije software. Wat betekent dat je de
198 broncode erbij krijgt, plus toestemming om deze te
199 veranderen en te kopiëren. Dus als je je ergert aan een
200 fout, of als er iets in het programma ontbreekt, kun je het
201 zelf oplossen of iemand anders inhuren om het voor je te
205 @subsubheading Uitstekende ondersteuning
207 LilyPond werkt op alle bekende besturingssystemen:
208 GNU/Linux, MacOS X, en Windows. Er is een zeer uitgebreide
209 handleiding met honderden voorbeeldbestandjes. Er is een
210 actieve gebruikersgroep die antwoorden geeft op de
211 lilypond-user mailinglijst, terwijl het ontwikkelingsteam
212 ervoor zorgt dat problemen snel worden opgelost.
215 @subsubheading Verbeterde editors
217 Verscheidene ontwikkelaars, zelf actieve gebruikers van
218 LilyPond, hebben ook gereedschappen geschreven die speciaal
219 bedoeld zijn om het invoeren van LilyPond-bestanden sneller
220 en effectiever te maken. Een aantal voorbeelden is te
221 vinden in @ref{Eenvoudiger bewerken}.
226 @divClass{column-center-bottom}
229 Nog steeds niet overtuigd? Bekijk dan maar eens enkele
230 specifieke @ref{Voorbeelden}. Heb je al besloten LilyPond
231 te gaan proberen, lees dan eerst over onze
237 @unnumberedsec Voorbeelden
238 @translationof Examples
240 LilyPond is een krachtig en flexibel gereedschap voor
241 uiteenlopende muzieknotatie-taken. Bekijk ter inspiratie
242 eens onze galerij met voorbeelden!
245 @subsubheading Klassieke Muziek
247 Dit orgelwerk van J.S. Bach is een typisch LilyPond-project.
249 @exampleImage{bach-bwv610}
253 @subsubheading Ingewikkelde muzieknotatie
255 Dit voorbeeld uit @emph{Goyescas} van Enrique Granados laat
256 geavanceerde typesettingsfuncties zien, zoals waardestrepen
257 met knie, stokken tussen notenbalken en
258 melodie-volglijntjes.
260 @exampleImage{granados}
264 @subsubheading Vroege muziek
266 LilyPond geeft ook ondersteuning voor verscheidene
267 verouderde notatievormen zoals dit Gregoriaanse liedfragment.
269 @exampleImage{ancient-headword}
273 @subsubheading Moderne muziek
275 Hedendaagse componisten vinden dat LilyPond zich goed leent
276 voor het tonen van ongebruikelijke notatie. Hier is een
277 fragment uit Trevor Bača's @emph{Čáry}, voor solo basfluit.
284 @subsubheading Maak efficiënte, flexibele partijen voor uitvoerenden
286 Vanuit één en dezelfde broncode kunnen allerlei soorten
287 partijen worden gemaakt. Dit is een fragment uit
288 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux's}
289 gravure van Handels @emph{Giulio Cesare}, als volledige
290 partituur, piano-zang reductie, en een vioolpartij.
292 @exampleImage{sesto-full}
294 @exampleImage{sesto-piano}
296 @exampleImage{sesto-violin}
301 @subsubheading Tablatuur
303 LilyPond ondersteunt tablatuurnotatie die kan
304 worden aangepast aan elk intrument dat van tablatuur kan spelen.
305 De tablatuurbalk wordt automatisch gegenereerd op basis van de
306 noten die voor de vijf-lijns notenbalk zijn ingevoerd.
308 @exampleImage{tab-example}
312 @subsubheading Schenker-diagrammen
314 De standaard uitvoer kan ingrijpend worden veranderd. Dit
315 is een indrukwekkende Schenker-analyse, gemaakt door Kris
316 Schaffer, voor een artikel in in
317 @uref{http://www.linuxjournal.com/article/8364 , Linux
318 Journal}. Voor de duidelijkheid zijn hier kleuren
321 @exampleImage{bach-schenker}
325 @subsubheading Vocale muziek
327 LilyPond blinkt uit in alle soorten vocale muziek, van
328 psalmen en gezangen tot opera. Hier is een Middeleeuws
329 motet met enigszins ongebruikelijke eisen. De tenorstem is
330 in een andere maatsoort genoteerd dan de anderen, maar moet
331 uitgelijnd zijn als ware het dezelfde maatsoort. LilyPond
332 doet dit bijzonder elegant. Let ook op de incipits met
333 sleutels in de Vaticana stijl, de doorgestreepte stokken die
334 gepliceerde noten aangeven en de ligatuurhaken boven
335 bepaalde groepen noten.
337 @exampleImage{aucun-snippet}
341 @subsubheading Educatieve doeleinden
343 LilyPond is ook perfect voor educatieve doeleinden.
344 Hier is een voorbeeld van een eenvoudige contrapunt-oefening.
346 @exampleImage{theory}
350 @subsubheading Populaire muziek
352 Het is eenvoudig om zogenaamde pop leadsheets met melodie,
353 songtekst, akkoordnamen, en fretboard-diagrammen te maken. In dit
354 voorbeeld zie je enkele van de voorgedefiniëerde
355 fretboard-diagrammen, maar ze kunnen ook ingrijpend veranderd
356 worden voor vrijwel elke andere situatie.
362 @subsubheading Grote projecten
364 LilyPond is uitstekend voor grote projecten zoals opera's of
365 werken voor groot symfonieorkest. Daarnaast levert de
366 tekstgebaseerde invoer een grotere toegankelijkheid -- dit
367 voorbeeld is een bijdrage van Hu Haipeng, een blinde
370 @exampleImage{orchestra}
374 @divClass{column-center-bottom}
377 Nog steeds niet overtuigd? LilyPond is Vrije Software, die
378 jou @ref{Vrijheid} geeft. Heb je al besloten LilyPond te
379 gaan proberen, lees dan eerst over onze @ref{Tekstinvoer}.
383 @unnumberedsec Vrijheid
384 @translationof Freedom
387 @divClass{column-center-top}
388 @subheading Vrije Software
390 @uref{http://www.gnu.org/, GNU} LilyPond is geschreven en
391 wordt onderhouden door een groep enthousiaste liefhebbers.
392 Het wordt uitgebracht onder de @ref{GPL, GNU General Public
393 License} (GNU Algemene Publieke Licentie) en de @ref{FDL,
394 GNU Free Documentation License} (GNU Vrije Documentatie
395 Licentie), hetgeen iedereen de vrijheid geeft het programma
396 te verbeteren, veranderen en uit te breiden. Het maken van
397 prachtige muziek zou geen honderden euro's aan software
401 @c @divClass{column-left-top}
403 @divClass{keep-bullets}
404 @subheading Wat zijn de voordelen voor gebruikers?
409 Geen kosten: download en probeer het! Wat heb je te
413 Delen: als het programma je bevalt, geef dan een kopie aan
414 je vrienden, docenten, studenten, en collega's.
417 Broncode beschikbaar: als je benieuwd bent hoe LilyPond
418 bepaalde notatie maakt, kun je precies zien hoe het in zijn
422 Uitbreidbaar: je kunt functies toevoegen, fouten repareren,
423 en de functionaliteit veranderen. Als je geen programmeur
424 bent, kun je iemand inhuren die het voor je doet.
426 Dit mag misschien niet zo aantrekkelijk lijken voor
427 sommige muzikanten, maar de mogelijkheid om software
428 uit te breiden kan van groot belang zijn voor
429 serieuze componisten, bedrijven en wetenschappers.
432 Veilige toekomst: als een commerciëel bedrijf bankroet gaat,
433 wat gebeurt er dan met de elektronische muziek die
434 afhankelijk is van hun producten? Dit bezwaar bestaat niet
435 met LilyPond; zelfs wanneer het gehele ontwikkelteam ermee
436 stop (bijzonder onwaarschijnlijk), zal het programma nog
437 steeds legaal beschikbaar zijn om te kopiëren, wijzigen en
445 @c @divClass{column-right-top}
447 @divClass{keep-bullets}
448 @subheading Waarom @qq{geven} LilyPond-ontwikkelaars hun werk gratis @qq{weg}?
450 De meesten van ons zien het ontwikkelen van LilyPond als een
451 hobby of als vrijwilligerswerk. Dus de vraag is eigenlijk
452 @qq{waarom willen mensen vrijwilliger zijn}?
458 Plezier: naar een doel toewerken kan prettig zijn, vooral
459 wanneer je het met een team doet!
462 Gedeelde doelen: we willen allemaal prachtige bladmuziek,
463 maar weinig mensen hebben de expertise (en niemand heeft de
464 tijd!), om een programma te maken dat alle situaties aan
465 kan. Door samen te werken -- één verbetert de automatische
466 waardestreepcode, een ander verbetert de vorm van de
467 legatoboogjes, en een derde schrijft documentatie waarin
468 wordt uitgelegd hoe je deze functies kunt gebruiken --
469 kunnen we samen onze doelen bereiken met een fractie van de
473 @qq{Geef-cultuur}: de Vrije Software
474 beweging heeft veel geweldige software projecten opgeleverd,
475 zoals @uref{http://kernel.org/, GNU/Linux},
476 @uref{http://www.getfirefox.com/, Mozilla Firefox}, en
477 @uref{http://www.wesnoth.org/, Battle for Wesnoth}. Omdat
478 ze van deze projecten geprofiteerd hebben, willen sommige
479 ontwikkelaars iets @qq{terug doen} voor de community.
482 Werkervaring: bijdragen aan vrije software projecten is een
483 mooie manier om te oefenen met programmeren, het schrijven
484 van documentatie, het vertalen van documentatie, of
485 ontwerpen. Deze ervaring heeft sommige ontwikkelaars zelfs
486 een baan of een beurs opgeleverd.
493 @divClass{column-center-bottom}
496 Nog steeds niet overtuigd? Lees ons uitgebreide essay over
497 onze graveerfilosofie in @ref{Achtergrond}. Heb je al
498 besloten LilyPond te gaan proberen, lees dan eerst over onze
503 @unnumberedsec Achtergrond
504 @translationof Background
506 @divClass{column-center-top}
507 @subheading Achtergrond essay
509 We hebben een uitgrebreid essay waarin we onze berekende
510 esthetiek uiteenzetten: de kunst van de creatie van
511 schoonheid met de computer.
513 Als je slechts een snelle inleiding in LilyPond wilt, is het
514 essay wellicht wat te veel stof om nu door te lezen. Als je
515 het leuk zou vinden het nu te lezen, ga dan verder naar
519 @divClass{column-center-bottom}
522 Nog steeds niet overtuigd? Lees over @ref{Producties} en
523 bladmuziek van enkele van onze gebruikers. Heb je al
524 besloten LilyPond te gaan proberen, lees dan eerst over onze
529 @unnumberedsec Producties
530 @translationof Productions
532 @divClass{column-left-top}
533 @subheading Concerten
535 LilyPond gravures zijn wereldwijd gebruikt voor
536 uitvoeringen. Enkele hoogtepunten:
538 @divClass{keep-bullets}
541 Mussorgskys @emph{Schilderijententoonstelling}, geherorchestreerd en
542 onder leiding van @uref{http://www.aurelienbello.com/,Aurélien Bello} met
543 de @uref{http://www.junge-philharmonie-brandenburg.de/,
544 Junge Philharmonie Brandenburg}
545 op 10 okt 2011 en opnieuw op 15-16 apr 2012.
548 @uref{http://www.kierenmacmillan.info/, Kieren MacMillan}, componist en
549 dirigent. Onder zijn vele recente werken onder andere; @emph{Gaat uw weg},
550 uitgevoerd door de @uref{http://www.saltlakechoralartists.org/,
551 Salt Lake Choral Artists} in maart 2012; De
552 @emph{Juist buiten bereik suite} uitgevoerd
554 @uref{http://www.herald-dispatch.com/news/marshall/x1883873762/Music-duo-Chrysalis-to-perform-at-Marshall-University-on-Jan-19,
555 Chrysalis Duo} ; @emph{thrafsmata} uitgevoerd in juli 2011 door het
556 @uref{http://www.pnme.org/CurrentSeason/PreviousSeasons.html, Pittsburgh
561 @emph{Anonieme student compliment of klacht}, door
562 @uref{http://www.mikesolomon.org, Mike Solomon}, winnaar gekozen uit
563 172 inzendingen uit 22 landen van de
564 @uref{http://leftcoastensemble.org/contest, 2011 Linker Kust Compositie Wedstrijd}.
565 Andere werken onder andere, Norman (1 jaar) voor solo klarinet, uitgevoerd op het
566 @uref{http://emu.music.ufl.edu/fems_concerts.html, Universiteit van Florida}
567 Electroacoustisch Muziek Festival (FEMF), oktober 2010.
570 Een moderne editie van het @emph{Serenata Erminia} door Alessandro Scarlatti,
571 bewerkt door Thomas Griffin, Musicoloog (Rome, Italië). Uitgevoerd op 22
572 oktober 2010 in het Galleria of the Palazzo Zevallos Stigliano, Napels,
573 Italië. @uref{http://www.ascarlatti2010.net, Alessandro Scarlatti 2010},
574 ter gelegenheid van de 350ste verjaardag van de componist.
577 @uref{http://www.mercurybaroque.org/02/02109.aspx, Mercury
578 Baroque}s uitvoering van Lullys @emph{Armide}, 15-16 mei
579 2009, in Houston, Texas (gravure door
580 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux}).
583 Instrumentale fragmenten van Rameaus @emph{Hippolyte et
584 Aricie} in St. James's Church in Manhattan, 8 mei 2009, door
585 Frederick Renz met zijn ensemble
586 @uref{http://www.earlymusicny.org/, Early Music New York}
587 (gravure door Nicolas Sceaux).
590 @emph{Affaire étrangère}, een opera van
591 @uref{http://valentin.villenave.net/,Valentin Villenave}
592 op een frans libretto van
593 @uref{http://nl.wikipedia.org/wiki/Lewis_Trondheim, Lewis
594 Trondheim}, premiëre op 1 februari, 2009 in
595 @uref{http://www.orchestre-montpellier.com/, L'Opéra National de
596 Montpellier}, Frankrijk.
604 @divClass{column-right-top}
605 @subheading Uitgegeven bladmuziek
607 @divClass{keep-bullets}
611 @uref{http://www.mutopiaproject.org/index.html, Mutopia
612 Project}, bladmuziek voor meer dan 1500 klassieke
613 muziekstukken vrij te downloaden, de voornaamste verzameling
614 van LilyPond partituren.
616 @c don't make this "Mutopia" a link, since that looks silly.
618 @uref{http://etudeapp.com, Etude}, @qq{bladmuziek op
619 steroïden} is een iPhone app die pianomuziek toont die gezet
620 is met LilyPond, inclusief vele stukken uit Mutopia. De app
621 heeft een virtueel pianoklavier waarop is te zien welke
622 toetsen aangeslagen worden om beginners te helpen bladmuziek
626 @uref{https://twitter.com/adoromusic, Adoro Music
627 Publishing}, partituren van hoge kwaliteit van religieuze
628 muziek, beschikbaar voor directe download of ouderwets op papier.
631 @uref{http://shadylane.fr, The Shady Lane Publishing},
632 een @qq{micro muziekuitgeverij} met als doelstelling het
633 promoten van een nieuwe vorm van muzikale economie, die
634 dichter bij de muzikanten en muziekliefhebbers staat.
642 @contactUsAbout{concerten of bladmuziek}
644 @divClass{column-center-bottom}
647 Nog steeds niet overtuigd? Lees de @ref{Recenties} van
648 enkele van onze gebruikers. Als je het leuk zou vinden het
649 nu te lezen, ga dan verder naar @ref{Essay}.
652 @c TRANSLATORS, so far it's mostly from
653 @c http://lilypond.org/web/switch/testimonials
656 @unnumberedsec Recenties
657 @translationof Reviews
659 @divClass{column-left-top}
660 @subheading Gepubliceerde artikelen
662 @divClass{keep-bullets}
668 @uref{http://www.linux-magazine.com,Linux Magazine} publiceert een
670 @uref{http://www.linux-magazine.com/content/download/61706/482546/version/1/file/088-090_projects.pdf,
671 Projects on the Move}. Het is een inleiding in MuseScore,
673 LilyPond en Chordii. Auteur Carla Schroder schrijft
674 @qq{LilyPond wordt aangestuurd vanaf de commandoregel, maar
675 je niet afschrikken door het ontbreken van een GUI; LilyPond
676 is gebruiksvriendelijk en gemakkelijk te leren}, en ze geeft
677 een direct te gebruiken voorbeeld.
682 Peter Kirn, op de Create Digital Music website, publiceert een
683 @uref{http://createdigitalmusic.com/2010/05/14/lilypond-free-beautiful-music-notation-engraving-for-anyone/,LilyPond
684 recentie}. Hij neemt een
685 evenwichtig standpunt in over gebruik, prijst LilyPonds
686 hoge kwaliteit van notatie en stelt voor het zelf uit te proberen.
691 Het Duitse blad LinuxUser schrijft een
692 @uref{http://www.linux-community.de/Internal/Artikel/Print-Artikel/LinuxUser/2009/10/Digitaler-Notenschluessel,
693 artikel over LilyPond}.
699 @uref{http://www.polyphonic.org/article.php?id=188, Polyphonic.org}
700 website, presenteert opmerkingen van twee orkestbibliothekarissen
701 die praten over het gebruik van software om hun bibliotheken te
707 In een @uref{http://web.archive.org/web/20110325004849/http://news.lilynet.net/Free-Music-Now, artikel}
708 gepubliceerd in het Franse @emph{National Conservatory Parent
709 Association}'s jaarblad, legt de Franse componist en LilyPond-bijdrager
710 Valentin Villenave uit waarom Vrije licenties, en in het bijzonder
711 LilyPond-gegraveerde partituren, van instrumenteel belang zijn in
712 het voor iedereen toegankelijk maken van genoteerde muziek.
717 In @uref{http://www.musicbyandrew.ca/finale-lilypond-1.html,
718 artikelen op zijn persoonlijke site} vergelijkt Andrew
719 Hawryluk Finale en LilyPond in algemene termen, en evalueert
720 muzieknotatie-mogelijkheden van beide programma's in detail.
721 Het tweede artikel is een leerzame analyse van
722 muzieknotatie-kwesties in Rachmaninoff's Piano Prelude
723 No. 6, inclusief vergelijkingen met een hand-gegraveerde
729 @uref{http://distrowatch.com,DistroWatch} complimenteert
731 @uref{http://distrowatch.com/weekly.php?issue=20060605,schrijft}
732 @qq{Dames en Heren, wij zijn blij te mogen aankondingen,
733 gebaseerd op verzoeken van lezers, dat de donatie van
734 DistroWatch mei 2006 is toegekent aan LilyPond
735 (@euro{}190.00) en Lua (US$250.00).}
740 @uref{http://linuxjournal.com,Linux Journal} publiceert een
742 @uref{http://www.linuxjournal.com/article/8364, Maak
743 verbluffende Schenker gravures met GNU LilyPond}. Het is
744 een diepgaand maar praktisch uitgelicht artikel met scherp
745 gestoken LilyPond-gravures. Auteur Kris Shaffer merkt op
746 dat @qq{GNU LilyPond prachtige gravures maakt die
747 commerciële alternatieven op tweede-rangs laat lijken.}
752 Het Belgische dagblad De Standaard onderzoekt wat Free
753 Software auteurs bezield in een artikel getiteld
754 @uref{http://www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=G42H5GD6,
755 Delen van KENNIS zonder WINSTBEJAG} in de @q{DS2-bijlage}.
756 LilyPond wordt als een voorbeeld gebruikt en het artikel is
757 doorlucht met citaten van een e-mail interview met Jan
758 Nieuwenhuizen. Dit is LilyPonds eerste optreden in
759 mainstream gedrukte pers.
764 Een Frans artikel over de LilyPond 2.6 uitgave verschijnt op
765 @uref{http://linuxfr.org/2005/06/27/19210.html, linuxfr.org}.
770 De redacteurs van of Computer!Totaal, een Nederlands
772 @uref{http://lilypond.org/website/pdf/computer-totaal.jpeg,
773 beschrijven LilyPond} in het oktober 2004-nummer als:
774 @qq{Prachtige gratis (open source) software [..] De
775 bladmuziek die LilyPond oplevert is inderdaad bijzonder
776 fraai [..] een zeer krachtig systeem waarvoor bijna
777 niets onmogelijk is.}
782 Dave Phillips schrijft een inleidend artikel voor
783 @uref{http://linuxjournal.com,Linux Journal}: Aan
784 de klinkende rand: LilyPond, delen
785 @uref{http://www.linuxjournal.com/article/7657, een} en
786 @uref{http://www.linuxjournal.com/article/7719, twee}.
792 @uref{http://www.all-day-breakfast.com/cannam/linux-musician/lilypond.html,interviewt}
793 Han-Wen Nienhuys en Jan Nieuwenhuizen op linuxmusician.com
794 (originele site opgeheven). Dit interview is gerecenceerd
796 @uref{http://slashdot.org/article.pl?sid=04/03/13/2054227&tid=,
802 Jazz-zanger Gail Selkirk schrijft over
803 @uref{http://www.songbirdofswing.com/editorial_page/lilypond/,
804 Duik in LilyPond}. @qq{... je kunt make lead sheets of volledige
805 orkestpartituren maken, en de resultaten kunnen verbluffend zijn.}
806 @uref{http://www.computermusic.co.uk/, Computer Music Special},
815 @divClass{column-right-top}
816 @subheading Gebruikerservaringen
818 @divClass{testimonial-item}
819 @imageFloat{carter-brey,jpg, right}
820 @subsubheading @uref{http://nyphil.org/meet/orchestra/index.cfm?page=profile&personNum=7, Carter Brey}, Aanvoerder van de celli, New York Philharmonic
822 @qq{@dots{}Ik heb een paar toegiften geschreven voor
823 solo-cello die ik heb afgedrukt met LilyPond en die ik aan
824 Schirmer zal voorleggen ter publicatie. Ik weet zeker dat
825 hun gegraveerde versie niet half zo gelikt is als de mijne!}
828 @divClass{testimonial-item}
829 @imageFloat{orm-finnendahl,jpg, left}
830 @subsubheading @uref{http://icem-www.folkwang-hochschule.de/~finnendahl/, Orm Finnendahl}, professor in de compositieleer, Musikhochschule Freiburg
832 @qq{Hoewel ik [LilyPond] nog niet zo goed ken, ben ik
833 @strong{erg} onder de indruk. Ik heb het programma gebruikt
834 om een motet van Josquin Desprez in te voeren in mensurale
835 notatie. Lilypond overtreft zonder twijfel en met gemak
836 alle andere muzieknotatieprogramma's voor wat betreft
837 snelheid, gebruiksgemak en schoonheid!}
840 @divClass{testimonial-item}
841 @imageFloat{darius-blasband,jpg, right}
842 @subsubheading Darius Blasband, componist (Brussels, Belgium)
844 @qq{[..na de eerste orkestrepetitie] kreeg ik heel veel
845 complimenten over de kwaliteit van de partituren. En wat
846 nog veel mooier is: terwijl Lilypond allerlei manieren
847 biedt om te zorgen dat de partituren er nog mooier uitzien,
848 kreeg het orkest van mij slechts de ruwe, ongewijzigde
852 @divClass{testimonial-item}
853 @subsubheading Kieren MacMillan, componist (Toronto, Canada)
854 @qq{Dank en lof voor het ontwikkelteam voor hun fantastische
855 werk. Ik heb nog nooit iets gezien wat maar in de buurt
856 komt van de output die ik bereik met Lilypond -- Ik ben er
857 zeker van dat dit fantastische programma aan al mijn
858 muziekpublicatie-wensen kan voldoen en deze zelfs zal
859 overtreffen. [..] hoofdzakelijk pure Lilypond output [..]
860 ziet er beter uit dan de meeste recente @q{professionele}
861 uitgaven waarmee ik het heb vergeleken (q.v., zo ongeveer
862 elke Warner Bros. partituur, en zelfs een groot deel van de
863 meest recente partituren van de @q{de oude
864 muziekuitgeverijen}). [..]}
866 @qq{Doe ze dat maar eens na, Finale/Sibelius/Igor/of wie dan
870 @divClass{testimonial-item}
871 @subsubheading Chris Cannam, hoofdontwikkelaar van het @uref{http://www.rosegardenmusic.com/, RoseGarden} project
872 @qq{LilyPond is overduidelijk een zwaargewicht [in de
873 categorie prachtige muziek zetten].}
876 @divClass{testimonial-item}
877 @subsubheading Chris Snyder, @uref{https://twitter.com/adoromusic, Adoro Music Publishing}
879 @qq{De wijze waarop muziek wordt ingevoerd voor LilyPond
880 laat mij op een muzikalere manier denken -- het is enkele
881 malen voorgekomen dat ik vertwijfeld was hoe ik Lelie nu zou
882 kunnen vertellen iets te graveren, om mezelf te realiseren
883 dat zelf wanneer het me precies zo zou lukken als de
884 componist het wilde, de muziek lastig te lezen zou zijn.
885 LilyPond maakt het mij een stuk eenvoudiger om in mijn
886 dubbele redacteur+graveer rol te werken.}
888 @qq{Voor mijn beginnende muziekuitgeverij heb ik uitsluitend
889 LilyPond gebruikt. Vrijwel zonder uitzondering werd elke
890 componist overrompeld door de kwaliteit van de gravure
891 waneer ik hem de proefdrukken van zijn muziek presenteerde.
892 Ik verdien zelf ook een deel van deze lof -- ik heb veel
893 tijd besteed aan het verfijnen van de uitvoer, met name
894 overbindingen (hoofdzakelijk in akkoorden) -- maar LilyPond
895 biedt me een uitstekend uitgangspunt, een erg intuïtieve
896 interface, plus de mogelijkheid om absoluut alles te
897 veranderen als ik daar de tijd voor wil nemen. Ik ben ervan
898 overtuigd dat geen commercieel product hierbij ook maar
899 enigszins in de buurt kan komen.}
902 @divClass{testimonial-item}
903 @subsubheading David Bobroff, bastrombonist, Iceland Symphony Orchestra
905 @qq{Ik vind Lilypond fantastisch [..] Hoe beter ik het
906 programma leer kennen, hoe mooier ik het vind!}
909 @divClass{testimonial-item}
910 @subsubheading Vaylor Trucks, elektrische gitaar (Ja, @uref{http://www.allmanbrothersband.com/modules.php?op=modload&name=userpage&file=content&page_id=12, verwant aan})
911 @qq{Ik ben zwaar onder de indruk van LilyPond [..]}
913 @qq{DIT IS HET BESTE PROGRAMMA OOIT!!!}
915 @qq{ENORM bedankt allemaal voor jullie fantastische werk en toewijding!}
919 @divClass{testimonial-item}
920 @subsubheading @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux}, @uref{http://www.mutopiaproject.org/, Mutopia} bijdrager
922 @qq{Ik had een soort haat/liefde-verhouding met LilyPond.
923 Liefde omdat de eerste partituur die ik zag er zo
924 fantastisch uit zag! De beschrijving van de elegantie van
925 LilyPond klopt niet, het is nog veel mooier! [..] aangezien
926 LilyPond nog altijd beter wordt, en naarmate ik beter
927 doorzie hoe dingen worden gedaan in scheme, heb ik steeds
928 minder last van frustraties. Nouja, wat ik eigenlijk wil
929 zeggen is: dank jullie wel voor LilyPond, het is
933 @divClass{testimonial-item}
934 @subsubheading @uref{http://www.troff.org/whoswho.html#werner, Werner Lemberg}, Dirigent bij het Theater van Koblenz in Duitsland en een befaamde GNU-hacker
936 @qq{Hoe dan ook, LilyPond levert een verbazingwekkend goed resultaat!}
941 @divClass{testimonial-item}
942 @subsubheading Paul Davis, ontwikkelaar van @uref{http://jackaudio.org/, JACK} en @uref{http://www.ardour.org/, Ardour}
944 @qq{Ik vind [LilyPond] een ongelofelijk programma, en het
945 produceert prachtige, schitterende output. Toen ik vorig
946 jaar een interview over LilyPond las, kon ik niet wachten om
947 aan een paar vrienden van mij te laten zien hoeveel potentie
952 @divClass{testimonial-item}
953 @subsubheading @uref{http://webusers.siba.fi/~mkuuskan/, Dr. Mika Kuuskankare}, onderzoeker aan de @uref{http://siba.fi, Sibelius Academy Finland}, componist en auteur van Expressive Notation Package (ENP)
955 @qq{Ik heb het diepste respect voor LilyPond en haar
956 scheppers en beheerders omdat ik uit persoonlijke ervaring
957 weet hoe moeilijk dit soort software kan zijn.}
961 @divClass{testimonial-item}
962 @subsubheading @uref{http://camerondh.blogspot.com, David Cameron}, Muzikant, professioneel typesetter en sinds lang SCORE-gebruiker
964 @qq{Mijn hartelijke dank aan iedereen die bijdraagtaan dit
965 project. Ik was een power SCORE-gebruiker voor grote
966 zetwerk huizen lang geleden in de jaren '90, maar voor mijn
967 gevoel maakt LilyPond het mogelijk om precies datgene op
968 papier te krijgen wat ik wil, in het bijzonder als het niet
969 "standaard" praktijk is.}
974 @contactUsAbout{nieuwsberichten of gebruikerservaringen}
976 @divClass{column-center-bottom}
979 Lees over onze @ref{Tekstinvoer}.
984 @unnumberedsec Tekstinvoer
985 @translationof Text input
987 @c TRANSLATORS, so far it's mostly from
988 @c http://lilypond.org/web/switch/howto
990 @subheading Muziek @qq{Compileren}
992 @imageClickable{nereid-shot-small,png, (klik om te vergroten), nereid-shot,png, right}
994 LilyPond is een @emph{batch} programma: het wordt uitgevoerd
995 op een tekstbestand waarin de muziek wordt beschreven. Het
996 resultaat kan op het beeldscherm worden bekeken of worden
997 afgedrukt. In bepaalde opzichten lijkt LilyPond meer op een
998 programmeertaal dan op een grafisch muziekprogramma.
1000 Je schrijft de muziek niet door noten van een grafische
1001 werkbalk naar een zichzelf dynamisch verversende partituur
1002 te slepen; je schrijft muziek door het intypen van tekst.
1003 Deze tekst word geïnterpreteerd (of @qq{gecompileerd}) door
1004 LilyPond, die hiervan prachtig gegraveerde bladmuziek maakt.
1006 Mensen die gewend zijn aan een grafische gebruikersinterface
1007 moeten wellicht een nieuwe manier van werken aanleren, maar
1008 de resultaten zijn de moeite meer dan waard!
1010 @warning{We presenteren een kort overzicht van onze
1011 tekstinvoer -- het is niet zo ingewikkeld als het klinkt!
1012 Maak je geen zorgen, je hoeft niet elk detail in deze
1013 voorbeelden te begrijpen; in onze beginnershandleiding wordt
1014 alles stap voor stap uitgelegd.}
1016 @subsubheading Waarom moeilijk doen als het ook makkelijk kan?
1017 @c Het is zo eenvoudig als A B C
1019 Noten worden gecodeerd met letters en nummers. Speciale
1020 commando's worden ingevoerd met een backslash.
1022 @imageFloat{text-input-1-annotate-nl,png,center}
1023 @imageFloat{text-input-1-output,png,center}
1025 Verplaatsingen worden gevormd met verschillende benamingen:
1026 voeg @w{@code{-is}} toe voor een kruis en @w{@code{-es}} voor een
1027 mol. LilyPond bepaalt zelf waar de toevallige tekens
1030 @imageFloat{text-input-2-annotate-nl,png,center}
1031 @imageFloat{text-input-2-output,png,center}
1033 @subsubheading Popmuziek
1035 Combineer akkoorden en songteksten om zogenaamde leadsheets
1038 @imageFloat{text-input-pop-annotate-nl,png,center}
1039 @imageFloat{text-input-pop-output,png,center}
1041 @subsubheading Orkestpartijen
1043 Het invoerbestand bevat de noten van het muziekstuk.
1044 Partituur en partijen kunnen vanuit dit zelfde invoerbestand
1045 worden gemaakt. Dus het veranderen van een noot heeft
1046 altijd invloed op partijen en partituur, zodat beide altijd
1047 up-to-date zijn. Om dezelfde muziek op verschillende
1048 plaatsen te kunnen invoegen, moet aan de noten een
1049 @qq{variable} (een naam) worden toegekend.
1051 @imageFloat{text-input-parts-both-annotate-nl,png,center}
1054 Deze variabele wordt vervolgens in één partij gebruikt (hier
1055 getransponeerd en met samengevoegde rusten):
1057 @imageFloat{text-input-parts-single-annotate-nl,png,center}
1058 @imageFloat{text-input-parts-single-output,png,center}
1061 Dezelfde variabele wordt ook in de volledige partituur
1062 gebruikt (hier klinkend en met uitgeschreven rusten):
1064 @imageFloat{text-input-score-annotate-nl,png,center}
1065 @imageFloat{text-input-score-output,png,center}
1068 @subsubheading Beginnershandleiding
1070 We realiseren ons dat veel gebruikers deze manier van muziek
1071 invoeren een beetje vreemd vinden. Daarom hebben we een
1072 uitgebreide handleiding geschreven om nieuwe gebruikers op
1073 weg te helpen, te beginnen met @ref{Beginnen}. Het beste
1074 kun je beginnen met deze beginnershandleiding omdat hierin
1075 de meeste vragen worden beantwoord.
1077 Lees liever eerst de beginnershandleiding alvorens eventuele
1078 fouten in het programma aan ons te melden! Nieuwe
1079 gebruikers denken soms dat LilyPond niet goed werkt, terwijl
1080 het in feite precies werkt zoals de bedoeling is.
1082 Verdere informatie is beschikbaar in
1083 @ref{Handleidingen}.
1085 @subsubheading Omgevingen voor eenvoudiger bewerken
1088 GNU policy forbids us from linking to non-Free software, so don't
1091 In particular, don't link to:
1092 - the LilyPond bundle for TextMate (a commercial editor for MacOS).
1096 @divClass{column-center-top}
1099 @sourceimage{logo-linux,,,}
1100 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
1101 @sourceimage{logo-macosx,,,}
1102 @sourceimage{logo-windows,,,}
1104 @uref{http://www.tunefl.com}
1106 Met tunefl kun je partituren direct online zetten,
1107 zonder LilyPond op je computer te installeren. Het is
1108 mogelijk om alle functies van het programma te proberen
1109 in een eenvoudige web interface.
1112 @imageClickable{lilykde-screenshot-small,png,
1113 (klik om te vergroten),lilykde-screenshot,png,right}
1115 LilyPond gaat hoofdzakelijk over het produceren van
1116 gegraveerde bladmuziek van topkwaliteit; het maken van een
1117 Grafische Gebruikers Interface (GUI) zou ons enkel van dit
1118 doel afleiden. Er zijn wel andere projecten die als doel
1119 hebben het maken van LilyPond-invoer gemakkelijker te maken.
1121 Sommige omgevingen hebben syntax highlighting, automatische
1122 commando aanvulling, en voorbereide sjablonen. Andere
1123 programma's bieden een GUI die directe manipulatie van een
1124 grafische partituur mogelijk maakt. Voor meer informatie,
1125 zie @ref{Eenvoudiger bewerken}.
1127 @divClass{column-center-bottom}
1130 Je bent nu zover om @ref{Download, LilyPond te downloaden}.
1131 Nog steeds niet overtuigd?
1132 Lees over @ref{Eenvoudiger bewerken}.
1135 @node Eenvoudiger bewerken
1136 @unnumberedsec Eenvoudiger bewerken
1137 @translationof Easier editing
1140 @divClass{column-center-top}
1141 @subheading LilyPondTool
1143 @imageClickable{lilypondtool-2.12-screenshot-400wide,png,
1144 (klik om te vergroten),lilypondtool-2.12-screenshot,png,right}
1146 @sourceimage{logo-linux,,,}
1147 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
1148 @sourceimage{logo-macosx,,,}
1149 @sourceimage{logo-windows,,,}
1151 @uref{http://lilypondtool.organum.hu}
1153 Gemaakt als een plugin voor de
1154 @uref{http://www.jedit.org,jEdit} teksteditor, is
1155 LilyPondTool één van de tekstgebaseerde gereedschappen met
1156 de meeste functies voor het bewerken van
1157 LilyPond-partituren. Functies omvatten een Document-wizard
1158 met liedtekstondersteuning om documenten eenvoudiger op te
1159 stellen, en geïntegreerde PDF-viewer met geavanceerde
1160 point-and-click ondersteuning.
1164 @divClass{column-center-top}
1165 @subheading Frescobaldi
1167 @imageClickable{frescobaldi-lilypond-editor-small,png,
1168 (klik om te vergroten),frescobaldi-lilypond-editor,png,right}
1170 @sourceimage{logo-linux,,,}
1171 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
1172 @sourceimage{logo-windows,,,}
1174 @uref{http://www.frescobaldi.org}
1176 Frescobaldi is een LilyPond bladmuziek-editor. Krachtig,
1177 lichtgewicht en gemakkelijk te gebruiken en met ingebouwde
1178 PDF viewer. Het draait op alle belangrijke platformen
1179 (GNU/Linux, Mac OS X en Windows).
1183 @divClass{column-center-top}
1184 @subheading Grafische omgeving: Denemo
1186 @imageClickable{screenshot-denemo-small,png,
1187 (klik om te vergroten),screenshot-denemo,png,right}
1189 @sourceimage{logo-linux,,,}
1190 @sourceimage{logo-windows,,,}
1192 @uref{http://denemo.org}
1194 Denemo is een grafische editor die LilyPond-broncode
1195 genereert, en ook audio afspeelt. Hiermee kunnen gebruikers
1196 LilyPond-broncode parallel weergeven met het grafische
1197 beeld. Extra LilyPond-verfijningen (tweaks) kunnen aan
1198 noten, akkoorden enz. worden gekoppeld en worden opgeslagen
1199 in het Denemo-bestand, zodat gebruikers toch grafisch verder
1202 Het verplaatsen van de cursor in de LilyPond-tekst
1203 verplaatst ook de cursor in het grafische beeld, en
1204 syntaxfouten in LilyPond-verfijningen (tweaks) worden
1205 gehighlight in het tekstvenster.
1209 @divClass{column-center-top}
1210 @subheading Tekst omgeving
1212 @sourceimage{logo-linux,,,}
1213 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
1214 @sourceimage{logo-macosx,,,}
1215 @sourceimage{logo-windows,,,}
1217 @uref{http://elysium.thsoft.hu}
1219 Elysium is een LilyPond-omgeving (IDE) voor Eclipse met een
1220 geïntegreerd beeld voor broncode en partituur naast elkaar.
1221 Het heeft snelle visuele en auditieve terugkoppeling zonder
1222 te hoeven schakelen, en heeft veel wizard-gebaseerde
1225 @uref{http://www.gnu.org/software/emacs/}
1227 Emacs is een teksteditor met taalgevoelige functies voor
1228 veel verschillende computertalen. Emacs is een in hoge mate
1229 uitbreidbare editor en kan gebruikt worden als een
1230 Geïntegreerde Ontwikkel Omgeving (IDE). Er is een
1231 @q{lilypond mode} die de taaldefinities voor het werken met
1232 LilyPond-broncodebestanden levert. Verder heeft een van
1234 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/lilypond/lyqi.html,lyqi}
1235 geschreven, een Emacs major mode.
1237 @uref{http://www.vim.org}
1239 Vim is een minimale teksteditor en is een uitbreiding van de
1240 oudere Unix @command{vi}-editor. Het is uitbreidbaar en
1243 Als algemene regel geldt dat, wanneer je nog niet bekend
1244 bent met Emacs of Vim, je waarschijnlijk liever een andere
1245 editor verkiest voor het schrijven van
1246 LilyPond-invoerbestanden.
1248 Meer informatie over instellingen voor Emacs en Vim is te
1249 vinden in @rprogram{Text editor support}.
1251 @sourceimage{logo-macosx,,,}
1252 @uref{http://www.uoregon.edu/~koch/texshop}
1254 De TexShop-editor voor MacOS@tie{}X kan uitgebreid worden
1255 voor het uitvoeren van LilyPond, @command{lilypond-book} en
1256 @command{convert-ly} vanuit de editor, door gebruik te maken
1257 van de uitbreidingen die beschikbaar zijn op:
1260 @uref{http://users.dimi.uniud.it/~nicola.vitacolonna/home/content/lilypond-scripts}
1266 @divClass{column-center-top}
1267 @subheading Programma's die LilyPond-code kunnen exporteren
1269 @subsubheading Score, tab en MIDI-editors:
1274 @uref{http://canorus.org,Canorus}, een partituur-editor, kan
1275 ook exporteren naar LilyPond, maar is nog beta-software.
1276 Testers zijn welkom.
1280 @uref{http://enc2ly.sourceforge.net/en/,Enc2ly} is een GNU/Linux programma
1281 dat een @uref{http://www.gvox.com/,Encore} muziek partituur omzet naar LilyPond.
1284 @uref{https://github.com/hanwen/go-enc2ly,go-enc2ly} is een Go gereedschap dat
1285 @uref{http://www.gvox.com/,Encore}-bestanden omzet naar LilyPond. Het is gemaakt, gebruik makend van
1286 Felipe Castro's onderzoek en reverse engineering door middel van het veranderen van bestaande .enc-bestanden
1287 en die in te laden met de 4.55 demoversie.
1290 @uref{http://musescore.org,MuseScore}, een partituur-editor,
1291 heeft onvolledige LilyPond-export maar wordt actief
1295 @uref{http://vsr.informatik.tu-chemnitz.de/staff/jan/nted/nted.xhtml,NtEd},
1296 een partituur editor gebaseerd op de @uref{http://cairographics.org, Cairo}
1297 bibliotheek en heeft experimentele LilyPond export.
1300 @uref{http://www.holmessoft.co.uk/homepage/software/NWC2LY/index.htm,
1301 NW2LY} een a C#-programma dat een
1302 @uref{http://www.noteworthysoftware.com/, NoteWorthy}-lied naar
1303 LilyPond converteert.
1305 @uref{https://github.com/ciconia/ripple/blob/master/README.markdown,Ripple} is
1306 een programma dat helpt bij het maken van partituren en partijen, en heeft een modus voor het samenvoegen van
1307 verschillende muzikale werken in een enkele partituur of partij.
1310 @uref{http://www.rosegardenmusic.com,Rosegarden}, een audio en
1311 MIDI-sequencer, die tevens een partituur-editor voor het editen
1312 van enkelvoudige notenbalken heeft.
1315 @uref{http://www.volny.cz/smilauer/rumor/rumor.html,Rumor},
1316 een realtime monofonische MIDI naar LilyPond-vertaler.
1319 @uref{http://www.tuxguitar.com.ar/,TuxGuitar}, een
1320 multi-track tablatuur-editor en -speler, heeft een
1321 partituur-beeld en tab-beeld en kan exporteren naar LilyPond.
1325 @subsubheading Gereedschappen voor de commandoregel
1330 @uref{http://www.projectabjad.org/,Abjad}, een
1331 @uref{http://www.python.org/,Python} API voor Formalized
1332 Score Control, ontworpen om componisten ingewikkelde stukken
1333 LilyPond-notatie op te laten bouwen op een iteratieve en
1334 incrementele manier.
1337 @uref{http://common-lisp.net/project/fomus/,FOMUS}, een
1338 LISP-bibliotheek voor het genereren van muzieknotatie vanuit
1339 computermuziek softwareomgevingen.
1342 @uref{http://strasheela.sourceforge.net,Strasheela}, een
1343 omgeving gebouwd bovenop de
1344 @uref{http://www.mozart-oz.org/, Mozart/Oz}
1345 constraint-gebaseerde programmeertaal.
1351 @divClass{column-center-top}
1353 @subheading Andere programma's die niet actief worden ontwikkeld
1358 @uref{http://lilykde.googlecode.com/,LilyKDE} is vervangen door
1359 @uref{http://www.frescobaldi.org/,Frescobaldi}, en bestaat alleen nog als
1360 LilyKDE3 voor KDE 3.5 en lilypond-KDE4 voor KDE 4.1.
1363 @uref{https://sourceforge.net/projects/noteedit.berlios/,NoteEdit}, dat
1364 @uref{http://www.musicxml.com/xml.html,MusicXML} importeerde, is geforkt
1366 @uref{http://vsr.informatik.tu-chemnitz.de/staff/jan/nted/nted.xhtml,NtEd}
1367 en @uref{http://canorus.org,Canorus}.
1370 @uref{http://lilycomp.sourceforge.net, LilyComp} is een grafisch
1371 nootinvoer-programma en werkt ongeveer als een numeriek toetsenbord
1372 dat LilyPond noten produceert.
1379 @divClass{column-center-bottom}
1381 Je bent nu zover om @ref{Download, LilyPond te downloaden}.
1383 Nog steeds niet overtuigd? Veel componisten, muzikanten en
1384 drigenten hebben geleerd muziek te schrijven in ons
1385 invoerformaat. Ervaren gebruikers melden dat ze een
1386 volledige partituur sneller kunnen invoeren in LilyPond dan
1387 met een pianoklavier of muis+GUI! Misschien wil je de
1388 @ref{Functies}, @ref{Voorbeelden} of @ref{Vrijheid}
1389 herlezen, of wil je lezen over @ref{Producties} en
1390 @ref{Recenties} van gebruikers. Onze aanpak van
1391 berekende esthetiek van klassieke muziekgravure wordt
1392 beschreven in @ref{Achtergrond}.
1394 @subheading Legalese
1398 All logos and product images are copyright and trademark