-@c -*- coding: utf-8; mode: texinfo; -*-
+@c -*- coding: utf-8; mode: texinfo; fill-column: 60 -*-
@ignore
- Translation of GIT committish: b603992938d150b2a60de448721f054e0b614ac6
+ Translation of GIT committish: 12c6693055728e69dce5c4e5a4a2b5f71180a5e2
When revising a translation, copy the HEAD committish of the
version that you are working on. For details, see the Contributors'
Guide, node Updating translation committishes..
@end ignore
+@c Translator: Jan Nieuwenhuizen
+@c Translation checker:
+@c Translation checker committish:
+
@include included/generating-output.itexi
-@c \version "2.12.0"
+@c \version "2.19.21"
@node Leerboek
@translationof Tutorial
@chapter Leerboek
-Dit hoofdstuk is de basisinleiding voor het werken met LilyPond.
+Dit hoofdstuk is de basisinleiding voor het werken met
+LilyPond.
@menu
* Het compileren van een bestand::
* Het schrijven van invoerbestanden::
+* Omgaan met foutmeldingen::
* Het lezen van de handleidingen::
@end menu
@translationof Compiling a file
@section Het compileren van een bestand
-Deze paragraaf introduceert het @qq{compileren}---het verwerken van
-LilyPond invoerbestanden (geschreven door jouzelf) voor het produceren
-van uitvoerbestanden.
+Deze paragraaf introduceert het @qq{compileren}---het
+verwerken van LilyPond-invoerbestanden (geschreven door
+jouzelf) voor het produceren van uitvoerbestanden.
@menu
* Invoer schrijven::
@cindex voorbeeld, eerste
@cindex hoofdlettergevoelig
-@qq{Compileren} is de term die gebruikt wordt voor het verwerken van een
-invoerbestand in LilyPond-formaat voor het produceren van één of meer
-uitvoerbestanden. Uitvoerbestanden zijn gewoonlijk PDF (om te printen
-of te bekijken), MIDI (om af te spelen), en PNG (for online gebruik).
-LilyPond-invoerbestanden zijn gewone tekstbestanden.
+@qq{Compileren} is de term die gebruikt wordt voor het
+verwerken van een invoerbestand in LilyPond-formaat voor het
+produceren van één of meer uitvoerbestanden.
+Uitvoerbestanden zijn gewoonlijk PDF (om te printen of te
+bekijken), MIDI (om af te spelen), en PNG (for online
+gebruik). LilyPond-invoerbestanden zijn gewone
+tekstbestanden.
Dit is een voorbeeld van een eenvoudig invoerbestand:
}
@end lilypond
-@warning{Noten en liedteksten in LilyPond invoer moeten altijd binnen
-@w{@strong{@{ accolades @}}} staan. Om ambiguïteit te voorkomen moeten
-deze accolades altijd los staan, d.w.z. omgeven zijn door witruimte, of
-aan het begin of einde van een regel staan. In sommige voorbeelden in
-deze handleiding zijn ze weggelaten, maar vergeet ze niet te gebruiken
-in je eigen muziek! Voor meer informatie over hoe voorbeelden worden
-afgebeeld in deze handleiding, zie @ref{Het lezen van de
-handleidingen}.}
+@warning{Noten en liedteksten in LilyPond invoer moeten
+altijd binnen @w{@strong{@{ accolades @}}} staan. Om
+ambiguïteit te voorkomen moeten deze accolades altijd los
+staan, d.w.z. omgeven zijn door witruimte, of aan het begin
+of einde van een regel staan. In sommige voorbeelden in
+deze handleiding zijn ze weggelaten, maar vergeet ze niet te
+gebruiken in je eigen muziek! Voor meer informatie over hoe
+voorbeelden worden afgebeeld in deze handleiding, zie
+@ref{Het lezen van de handleidingen}.}
-LilyPond-invoer is @strong{hoofdlettergevoelig}. @w{@code{@{ c d e @}}}
-is geldige invoer; @w{@code{@{ C D E @}}} zal een foutmelding geven.
+LilyPond-invoer is @strong{hoofdlettergevoelig}.
+@w{@samp{@{ c d e @}}} is geldige invoer; @w{@samp{@{ C D E
+@}}} zal een foutmelding geven.
@smallspace
@cindex muziek weergeven
@cindex tekst-editors
-Hoe je uitvoer produceert, is afhankelijk van je operating systeem en
-van de programma's die je gebruikt.
+Hoe je uitvoer produceert, is afhankelijk van je operating
+systeem en van de programma's die je gebruikt.
@itemize
@end itemize
-Er zijn verscheidene andere tekst-editors beschikbaar met specifieke
-LilyPond-ondersteuning. Voor meer informatie, zie @rweb{Eenvoudiger
-bewerken}.
+Er zijn verscheidene andere tekst-editors beschikbaar met
+specifieke LilyPond-ondersteuning. Voor meer informatie,
+zie @rweb{Eenvoudiger bewerken}.
-@warning{Als je LilyPond voor de allereerste keer draait, kan dat een
-minuut of twee duren omdat alle systeemfonts eerst moeten worden
-geanalyseerd. De volgende keer draait LilyPond veel sneller!}
+@warning{Als je LilyPond voor de allereerste keer draait,
+kan dat een minuut of twee duren omdat alle systeemfonts
+eerst moeten worden geanalyseerd. De volgende keer draait
+LilyPond veel sneller!}
@node MacOS X
@translationof How to write input files
@section Het schrijven van invoerbestanden
-Deze paragraaf introduceert de LilyPond basissyntax om je op weg te
-helpen bij het schrijven van invoerbestanden.
+Deze paragraaf introduceert de LilyPond basissyntax om je op
+weg te helpen bij het schrijven van invoerbestanden.
@menu
* Eenvoudige notatie::
@cindex eenvoudige notatie
@cindex notatie, eenvoudig
-LilyPond kan bepaalde notatie-elementen automatisch toevoegen. In het
-volgende voorbeeld hebben we slechts vier toonhoogten ingevoerd, maar
-LilyPond heeft een muzieksleutel, een maatsoort, en nootlengtes
-toegevoegd.
+LilyPond kan bepaalde notatie-elementen automatisch
+toevoegen. In het volgende voorbeeld hebben we slechts vier
+toonhoogten ingevoerd, maar LilyPond heeft een
+muzieksleutel, een maatsoort, en nootlengtes toegevoegd.
@lilypond[verbatim,quote]
{
@end lilypond
@noindent
-Dit gedrag kan worden veranderd, maar in de meeste gevallen zijn deze
-automatische waarden heel handig.
+Dit gedrag kan worden veranderd, maar in de meeste gevallen
+zijn deze automatische waarden heel handig.
@subheading Toonhoogten
@cindex relatieve modus, en toevallige tekens
@funindex \relative
-@funindex relative
@funindex '
@funindex ,
@rglos{accidental}.
De meest eenvoudige manier voor het invoeren van noten is de
-@code{\relative} modus. In deze modus wordt het octaaf automatisch
-gekozen door de aanname dat een opvolgende noot altijd zo dicht mogelijk
-bij de vorige noot geplaatst moet worden, d.w.z., hij wordt geplaatst in
-het octaaf dat binnen drie notenbalk-ruimtes ten opzichte van de vorige
-noot valt. We beginnen met het invoeren van het meest elementaire stuk
-muziek, een @notation{toonladder}, waarin elke noot precies één
-notenbalk-ruimte hoger is dan de vorige noot.
+@code{\relative} modus. In deze modus wordt het octaaf
+automatisch gekozen door de aanname dat een opvolgende noot
+altijd zo dicht mogelijk bij de vorige noot geplaatst moet
+worden, d.w.z., hij wordt geplaatst in het octaaf dat binnen
+drie notenbalk-ruimtes ten opzichte van de vorige noot valt.
+We beginnen met het invoeren van het meest elementaire stuk
+muziek, een @notation{toonladder}, waarin elke noot precies
+één notenbalk-ruimte hoger is dan de vorige noot.
@lilypond[verbatim,quote]
% zet het beginpunt op de centrale C
-\relative c' {
- c d e f
+\relative {
+ c' d e f
g a b c
}
@end lilypond
-De eerste noot is de @notation{centrale C}. Elke volgende noot wordt zo
-dicht mogelijk geplaatst ten op zichte van de vorige noot -- of anders
-gezegd, de eerste @code{c} is de C het dichtst bij de centrale C. Die
-wordt gevolgd door dichtstbijzijnde D ten opzichte van de vorige noot.
-We kunnen melodieën maken die grotere intervallen hebben, nog steeds
-uitsluitend gebruikmakend van de {\relative} modus:
+De eerste noot is de @notation{centrale C}. Elke volgende
+noot wordt zo dicht mogelijk geplaatst ten op zichte van de
+vorige noot -- of anders gezegd, de eerste @code{c} is de C
+het dichtst bij de centrale C. Die wordt gevolgd door
+dichtstbijzijnde D ten opzichte van de vorige noot. We
+kunnen melodieën maken die grotere intervallen hebben, nog
+steeds uitsluitend gebruikmakend van de @code{\relative}
+modus:
@lilypond[verbatim,quote]
-\relative c' {
- d f a g
+\relative {
+ d' f a g
c b f d
}
@end lilypond
@noindent
-De eerste noot van de melodie hoeft niet te beginnen met de noot die de
-begintoonhoogte aangeeft. In bovenstaand voorbeeld is de eerste
-noot -- de @code{d} -- de dichtstbijzijnde D bij de centrale C.
+De eerste noot van de melodie hoeft niet te beginnen met de
+noot die de begintoonhoogte aangeeft. In bovenstaand
+voorbeeld is de eerste noot -- de @code{d} -- de
+dichtstbijzijnde D bij de centrale C.
-Door het toevoegen (of weghalen) van apostrofs @code{'} of komma's
-@code{,} van het @code{@w{\relative c' @{}} commando, kunnen we
-het beginoctaaf veranderen:
+Door het toevoegen (of weghalen) van apostrofs @code{'} of
+komma's @code{,} van het @q{@w{@code{@bs{}\relative
+c'}}}-commando, kunnen we het beginoctaaf veranderen:
@lilypond[verbatim,quote]
% één octaaf boven de centrale C
-\relative c'' {
- e c a c
+\relative {
+ e'' c a c
}
@end lilypond
-Relatieve modus kan aanvankelijk wat verwarrend zijn, maar het is de
-eenvoudigste manier om melodieën in te voeren. Laten we eens kijken hoe
-het uitrekenen van relatieve afstanden in de praktijk werkt. Beginnend
-met een B, die in de vioolsleutel op de middelste lijn staat, kan je een
-C, D en E bereiken binnen 3 notenbalk-ruimten omhoog, een een A, G en F
-binnen 3 notenbalk-ruimten omlaag. Dus als de noot na een B een C, D of
-E is, wordt aangenomen dat die hoger is dan de B, en van een A, G of F
-wordt aangenomen dat hij lager is.
+Relatieve modus kan aanvankelijk wat verwarrend zijn, maar
+het is de eenvoudigste manier om melodieën in te voeren.
+Laten we eens kijken hoe het uitrekenen van relatieve
+afstanden in de praktijk werkt. Beginnend met een B, die in
+de vioolsleutel op de middelste lijn staat, kan je een C, D
+en E bereiken binnen 3 notenbalk-ruimten omhoog, een een A,
+G en F binnen 3 notenbalk-ruimten omlaag. Dus als de noot
+na een B een C, D of E is, wordt aangenomen dat die hoger is
+dan de B, en van een A, G of F wordt aangenomen dat hij
+lager is.
@lilypond[verbatim,quote]
-\relative c'' {
- b c % c is 1 notenbalk-ruimte omhoog, dus de c hoger
+\relative {
+ b' c % c is 1 notenbalk-ruimte omhoog, dus de c hoger
b d % d is 2 omhoog of 5 omlaag, dus de d hoger
b e % e is 3 omhoog of 4 omlaag, dus de e hoger
b a % a is 6 omhoog of 1 omlaag, dus de a lager
}
@end lilypond
-Precies hetzelfde gebeurt als een van deze noten verhoogd of verlaagd is
-met een kruis of mol. @notation{Toevallige tekens} worden
-@strong{volledig genegeerd} in de berekening van de relatieve positie.
-Exact dezelfde notenbalkruimte-telling wordt gedaan voor een noot op
+Precies hetzelfde gebeurt als een van deze noten verhoogd of
+verlaagd is met een kruis of mol. @notation{Toevallige
+tekens} worden @strong{volledig genegeerd} in de berekening
+van de relatieve positie. Exact dezelfde
+notenbalkruimte-telling wordt gedaan voor een noot op
willekeurig welke andere plaats op de notenbalk.
-Om intervallen te gebruiken die groter zijn dan drie notenbalk-ruimten,
-kunnen we het @notation{octaaf} verhogen door een apostrof @code{'} (of
-enkel aanhalingsteken) aan de notenaam toe te voegen. We kunnen het
-octaaf verlagen door een komma @code{,} aan de notenaam toe toe voegen.
+Om intervallen te gebruiken die groter zijn dan drie
+notenbalk-ruimten, kunnen we het @notation{octaaf} verhogen
+door een apostrof @code{'} (of enkel aanhalingsteken) aan de
+notenaam toe te voegen. We kunnen het octaaf verlagen door
+een komma @code{,} aan de notenaam toe toe voegen.
@lilypond[verbatim,quote]
-\relative c'' {
- a a, c' f,
+\relative {
+ a' a, c' f,
g g'' a,, f'
}
@end lilypond
@noindent
-Voor het veranderen van een noot met twee (of meer!) octaven gebruiken
-we meerdere @code{''} of @code{,,} -- maar let op dat je twee enkele
-apostrofs of aanhalingstekens gebruikt @code{''} en niet één dubbel
-aanhalingsteken @code{"}@tie{}! De beginwaarde in @code{@w{\relative
-c'}} kan ook op deze manier worden veranderd.
+Voor het veranderen van een noot met twee (of meer!) octaven
+gebruiken we meerdere @code{''} of @code{,,} -- maar let op
+dat je twee enkele apostrofs of aanhalingstekens gebruikt
+@code{''} en niet één dubbel aanhalingsteken @code{"}@tie{}!
@c " - keeps quotes in order for context-sensitive editor -td
-@subheading Lengten (ritmen)
+@subheading Nootlengten (ritmen)
@cindex nootlengten
@cindex lengten
@rglos{whole note}, @rglos{half note}, @rglos{quarter note},
@rglos{dotted note}.
-De @notation{lengte} van een noot wordt aangegeven door een nummer na de
-notenaam: @code{1} voor een @notation{hele noot}, @code{2} voor een
-@notation{halve noot}, @code{4} voor een @notation{kwartnoot}
-enzovoorts. @notation{Waardestrepen} worden automatisch toegevoegd.
+De @notation{lengte} van een noot wordt aangegeven door een
+getal na de notenaam: @code{1} voor een @notation{hele
+noot}, @code{2} voor een @notation{halve noot}, @code{4}
+voor een @notation{kwartnoot} enzovoorts.
+@notation{Waardestrepen} worden automatisch toegevoegd.
-Als je geen lengte aangeeft, word te vorige lengte ook gebruikt voor de
-volgende noot. De lengte van de eerste noot is standaard een kwartnoot.
+Als je geen lengte aangeeft, word te vorige lengte ook
+gebruikt voor de volgende noot. De lengte van de eerste
+noot is standaard een kwartnoot.
@lilypond[verbatim,quote]
-\relative c'' {
- a1
+\relative {
+ a'1
a2 a4 a8 a
a16 a a a a32 a a a a64 a a a a a a a a2
}
@end lilypond
-Voor het maken van @notation{gepuncteerde noten} voeg je een punt
-@code{.} toe aan het lengte-nummer. De lengte van een gepuncteerde noot
-moet expliciet worden aangegeven (d.w.z., altijd ook met een nummer).
+Voor het maken van @notation{gepuncteerde noten} voeg je een
+punt @code{.} toe aan het lengte-getal. De lengte van een
+gepuncteerde noot moet expliciet worden aangegeven (d.w.z.,
+altijd ook met een getal).
@lilypond[verbatim,quote]
-\relative c'' {
- a a a4. a8
+\relative {
+ a'4 a a4. a8
a8. a16 a a8. a8 a4.
}
@end lilypond
Terminologie: @rglos{rest}.
-Een @notation{rust} voer je in net zoals een noot met de naam
-@code{r}@tie{}:
+Een @notation{rust} voer je in net zoals een noot met de
+naam @code{r}@tie{}:
@lilypond[verbatim,quote]
-\relative c'' {
- a r r2
+\relative {
+ a'4 r r2
r8 a r4 r4. r8
}
@end lilypond
@cindex maatsoort
@funindex \time
-@funindex time
Terminologie: @rglos{time signature}.
-De @notation{maatsoort} kun je aangeven met het @code{\time} commando:
+De @notation{maatsoort} kun je aangeven met het @code{\time}-commando:
+
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative {
+ \time 3/4
+ a'4 a a
+ \time 6/8
+ a4. a
+ \time 4/4
+ a4 a a a
+}
+@end lilypond
+
+@subheading Tempo-aanduidingen
+
+@cindex tempo marks
+@cindex metronome marks
+
+@funindex \tempo
+
+Terminologie: @rglos{tempo indication}, @rglos{metronome}.
+
+De @notation{tempo indication} en @notation{metronome mark} worden
+gezet met het @code{\tempo}-commando:
@lilypond[verbatim,quote]
-\relative c'' {
+\relative {
\time 3/4
- a4 a a
+ \tempo "Andante"
+ a'4 a a
\time 6/8
+ \tempo 4. = 96
a4. a
\time 4/4
+ \tempo "Presto" 4 = 120
a4 a a a
}
@end lilypond
@cindex bas
@funindex \clef
-@funindex clef
Terminologie: @rglos{clef}.
-De @notation{sleutel} kun je aangeven met het @code{\clef} commando:
+De @notation{sleutel} kun je aangeven met het @code{\clef}
+commando:
@lilypond[verbatim,quote]
-\relative c' {
- \clef treble
- c1
- \clef alto
+\relative {
+ \clef "treble"
+ c'1
+ \clef "alto"
c1
- \clef tenor
+ \clef "tenor"
c1
- \clef bass
+ \clef "bass"
c1
}
@end lilypond
@subheading Alles samen
-Hier is een klein voorbeeld dat al deze onderdelen samen toont:
+Hier is een klein voorbeeld dat al deze onderdelen samen
+toont:
@lilypond[verbatim,quote]
-\relative c, {
+\relative {
+ \clef "bass"
\time 3/4
- \clef bass
- c2 e8 c' g'2.
- f4 e d c4 c, r4
+ \tempo "Andante" 4 = 120
+ \clef "bass"
+ c,2 e8 c'
+ g'2.
+ f4 e d
+ c4 c, r
}
@end lilypond
@funindex %
@funindex %@{ ... %@}
-LilyPond-invoerbestanden lijken op broncodebestanden van de meest
-gebruikte programmeertalen. Ze bevatten een versie-uitdrukking, zijn
-hoofdlettergevoelig, en witruimte wordt grotendeels genegeerd.
-Expressies worden gevormd met accolades @{ @}, en kommentaren worden
-aangegeven met @code{%} of @w{@code{%@{ ... %@}}}.
+LilyPond-invoerbestanden lijken op broncodebestanden van de
+meest gebruikte programmeertalen. Ze bevatten een
+versie-uitdrukking, zijn hoofdlettergevoelig, en witruimte
+wordt grotendeels genegeerd. Expressies worden gevormd met
+accolades @w{@code{@{ @}}}, en commentaren worden aangegeven met
+@code{%} of @w{@code{%@{ @dots{} %@}}}@tie{}.
-Als de vorige alinea totale onzin lijkt, geen probleem! We leggen
-hieronder uit wat al deze termen betekenen:
+Als de vorige alinea totale onzin lijkt, geen probleem! We
+leggen hieronder uit wat al deze termen betekenen:
@itemize
@item
@strong{Versie-uitdrukking}:
-Elk LilyPond-bestand zou een versie-uitdrukking moeten hebben. Een
-versie-uitdrukking is een regel die aangeeft voor welke versie van
-LilyPond het bestand is geschreven, zoals in onderstaand voorbeeld:
+Elk LilyPond-bestand zou een versie-uitdrukking moeten
+hebben. Een versie-uitdrukking is een regel die aangeeft
+voor welke versie van LilyPond het bestand is geschreven,
+zoals in onderstaand voorbeeld:
@example
\version "@w{@version{}}"
@end example
-De versie-uitdrukking wordt altijd helemaal bovenin het LilyPond-bestand
-gezet.
+De versie-uitdrukking wordt altijd helemaal bovenin het
+LilyPond-bestand gezet.
-Er zijn twee redenen waarom de versie-uitdrukking belangrijk is. Ten
-eerste maakt het een automatische update van het invoerbestand mogelijk
-voor wanneer de syntax van een nieuwere LilyPond-versie verandert. Ten
-tweede geeft het de LilyPond-versie aan die nodig is om het bestand te
+Er zijn twee redenen waarom de versie-uitdrukking belangrijk
+is. Ten eerste maakt het een automatische update van het
+invoerbestand mogelijk voor wanneer de syntax van een
+nieuwere LilyPond-versie verandert. Ten tweede geeft het de
+LilyPond-versie aan die nodig is om het bestand te
compileren.
-Als de versie-uitdrukking wordt weggelaten uit een invoerbestand, zal
-LilyPond een waarschuwing geven tijdens het compileren van het bestand.
+Als de versie-uitdrukking wordt weggelaten uit een
+invoerbestand, zal LilyPond een waarschuwing geven tijdens
+het compileren van het bestand.
@item
@strong{Hoofdlettergevoelig}:
het maakt uit of je een letter als kleine letter typt (bijv.
-@w{@code{a, b, s, t}}) of als hoofdletter (bijv. @w{@code{A, B, S, T}}).
-Noten zijn met een kleine letter: @w{@code{@{ c d e @}}} is geldige invoer;
-@w{@code{@{ C D E @}}} geeft een foutmelding.
+@w{@code{a, b, s, t}}) of als hoofdletter (bijv. @w{@code{A,
+B, S, T}}). Noten zijn met een kleine letter: @w{@samp{@{ c
+d e @}}} is geldige invoer; @w{@samp{@{ C D E @}}} geeft een
+foutmelding.
@item
@strong{Witeruimteongevoelig}:
-heet maakt niet uit hoeveel spaties (of tabs of nieuwe regels) je invoegt.
-@w{@code{@{ c d e @}}} betekent hetzelfde als
-@w{@code{@{ c @tie{}} @tie{} @tie{} d e @}} en als:
+het maakt niet uit hoeveel spaties (of tabs of nieuwe
+regels) je invoegt. @w{@samp{@{ c d e @}}} betekent
+hetzelfde als @w{@samp{@{ c @tie{}} @tie{} @tie{} d e @}} en
+als:
@example
-@{ c d
+@{ c4 d
e @}
@end example
@noindent
-Het laatste voorbeeld leest natuurlijk erg lastig. Een goede vuistregel
-is om blokken code in te springen met een tab of twee spaties:
+Het laatste voorbeeld leest natuurlijk erg lastig. Een
+goede vuistregel is om blokken code in te springen met twee
+spaties:
@example
@{
- c d e
+ c4 d e
@}
@end example
-Echter, vele syntactische elementen @emph{moeten} van elkaar gescheiden
-worden door witruimte. Anders gezegd, witruimte kan altijd worden
-@emph{ingevoegd}, maar niet altijd worden @emph{weggehaald}. Omdat
-ontbrekende witruimte voor vreemde foutmeldingen kan zorgen, is het
-verstandig altijd witruimte te gebruiken voor en na elk syntactisch
-element, bijvoorbeeld, voor en na elke accolade.
+Echter, vele syntactische elementen @emph{moeten} van elkaar
+gescheiden worden door witruimte. Anders gezegd, witruimte
+kan altijd worden @emph{ingevoegd}, maar niet altijd worden
+@emph{weggehaald}. Omdat ontbrekende witruimte voor vreemde
+foutmeldingen kan zorgen, is het verstandig altijd witruimte
+te gebruiken voor en na elk syntactisch element,
+bijvoorbeeld, voor en na elke accolade.
@item
@strong{Uitdrukkingen}:
-
-om elk stuk LilyPond-invoer moeten @strong{@{ accolades @}} heen staan.
-Deze haakjes vertellen LilyPond dat de invoer een enkele
-muziekuitdrukking is, net als de haakjes @code{()} bij wiskunde. De
-accolades moeten altijd los staan, d.w.z. omgeven zijn door witruimte,
-of aan het begin of einde van een regel staan om ambiguïteiten te
-voorkomen.
-
-Een LilyPond-commando gevolgd door een enkele uitdrukkin tussen accolades (zoals
-@w{@code{\relative @{ @}}}) telt ook als een enkele muziekuitdrukking.
-
-@cindex kommentaren
+om elk stuk LilyPond-invoer moeten @strong{@{@tie{}accolades@tie{}@}}
+heen staan. Deze haakjes vertellen LilyPond dat de invoer
+een enkele muziekuitdrukking is, net als de haakjes
+@code{()} bij wiskunde. De accolades moeten altijd los
+staan, d.w.z. omgeven zijn door witruimte, of aan het begin
+of einde van een regel staan om ambiguïteiten te voorkomen.
+
+Een LilyPond-commando gevolgd door een enkele uitdrukking
+tussen accolades (zoals @q{@w{@code{@bs{}relative c' @{
+@dots{} @}}}}) telt ook als een enkele muziekuitdrukking.
+
+@cindex commentaren
@cindex regercommentaar
@cindex blokcommentaar
@item
-@strong{Kommentaren}:
-
-een commentaar is een opmerking voor de lezer van de muziekinvoer; het
-wordt genegeerd tijdens het verwerken, dus het heeft geen effect op de
-geprinte uitvoer. Er zijn twee soorten commentaar. Het procentteken
-@code{%} markeert het begin van een regelcommentaar; alles na een @code{%} op
-die regel wordt genegeerd. Een regelcommentaar wordt altijd @emph{boven}
-de regel geplaatst waar hij bij hoort.
+@strong{Commentaren}:
+een commentaar is een opmerking voor de lezer van de
+muziekinvoer; het wordt genegeerd tijdens het verwerken, dus
+het heeft geen effect op de geprinte uitvoer. Er zijn twee
+soorten commentaar. Het procentteken @code{%} markeert het
+begin van een regelcommentaar; alles na een @code{%} op die
+regel wordt genegeerd. Een regelcommentaar wordt altijd
+@emph{boven} de regel geplaatst waar hij bij hoort.
@example
a4 a a a
b2 b
@end example
-Een blokcommentaar markeert een heel stuk van de muziekinvoer als
-commentaar. Alles wat tussen @code{%@{} en @code{%@}} staat, wordt
-genegeerd. Echter, blockcommentaren kunnen niet worden ge@q{nest}. Dat
-betekent dat je een blokcommentaar niet binnen een ander blokcommentaar
-kunt zetten. Als je dat toch probeert, zal de eerste @code{%@}}
-@emph{beide} blokcommentaren sluiten. Het volgende fragment toont
-het gebruik van commentaren:
+Een blokcommentaar markeert een heel stuk van de
+muziekinvoer als commentaar. Alles wat tussen @code{%@{} en
+@code{%@}} staat, wordt genegeerd. Echter, blockcommentaren
+kunnen niet worden ge@q{nest}. Dat betekent dat je een
+blokcommentaar niet binnen een ander blokcommentaar kunt
+zetten. Als je dat toch probeert, zal de eerste @code{%@}}
+@emph{beide} blokcommentaren sluiten. Het volgende fragment
+toont het gebruik van commentaren:
@example
% noten voor twinkle twinkle volgen
Deze regel, en de noten hieronder worden genegeerd,
omdat ze in een blokcommentaar staan.
- f f e e d d c2
+ f4 f e e d d c2
%@}
@end example
@end itemize
+@node Omgaan met foutmeldingen
+@section Omgaan met foutmeldingen
+@translationof Dealing with errors
+
+@cindex problemen oplossen
+@cindex oplossen van problemen
+
+Soms produceert LilyPond niet de uitvoer die je verwachtte.
+Deze paragraaf geeft enkele verwijzingen om je te helpen met
+het oplossen van problemen die je tegen zou kunnen komen.
+
+@menu
+* Algemene tips voor het oplossen van problemen::
+* Enkele algemene fouten::
+@end menu
+
+@node Algemene tips voor het oplossen van problemen
+@subsection Algemene tips voor het oplossen van problemen
+@translationof General troubleshooting tips
+
+Het oplossen van LilyPond-problemen kan een uitdaging als je
+gewend bent aan een grafische gebruikers interface, omdat
+ongeldige invoerbestanden kunnen worden gemaakt. Zodra dit
+gebeurt, is een logische aanpak de beste manier om het
+probleem te identificeren en op te lossen. Enkele
+richtlijnen om je te helpen dit te leren, worden gegeven in
+@rprogram{Troubleshooting}.
+
+@node Enkele algemene fouten
+@subsection Enkele algemene fouten
+@translationof Some common errors
+
+@cindex algemene fouten
+@cindex fouten, algemene
+
+Er zijn een paar algemene fouten die moeilijk op te lossen
+zijn als je alleen afgaat op de foutmelding die wordt
+getoond. Deze fouten worden beschreven in @rprogram{Common
+errors}.
+
@node Het lezen van de handleidingen
@translationof How to read the manuals
@section Het lezen van de handleidingen
-Deze paragraaf laat zien hoe je de documentatie efficient kunt lezen,
-en introduceert enkele nuttige interactieve functies die beschikbaar
-zijn in de online-versie.
+Deze paragraaf laat zien hoe je de documentatie efficient
+kunt lezen, en introduceert enkele nuttige interactieve
+functies die beschikbaar zijn in de online-versie.
@menu
* Weggelaten materiaal::
@cindex bouwen van bestanden, tips
@cindex bestanden, tips om te maken
-LilyPond-invoer moet tussen @{ @}-tekens of @code{@w{\relative c'' @{
-... @}}} staan, zoals we gezien hebben in @ref{Werken met
-invoerbestanden}. Vanaf nu zullen we dit weglaten uit de meeste
-voorbeelden in de handleiding. Als je die voorbeelden wilt gebruiken,
-kun je you de getoonde invoer kopiëren en plakken, maar je @strong{moet}
-zelf wel @code{@w{\relative c'' @{ @}}} toevoegen, dus:
+LilyPond-invoer moet tussen @code{@{ @}}-tekens of
+@q{@w{@code{@bs{}relative c'' @{ @dots{} @}}}} staan, zoals
+we gezien hebben in @ref{Werken met invoerbestanden}. Vanaf
+nu zullen we dit weglaten uit de meeste voorbeelden in de
+handleiding. Als je die voorbeelden wilt gebruiken, kun je
+you de getoonde invoer kopiëren en plakken, maar je
+@strong{moet} zelf wel @q{@w{@code{@bs{}relative c'' @{ @dots{} @}}}}
+toevoegen, dus:
@example
\relative c'' @{
- ... plak hier het voorbeeld ...
+ @dots{}plak hier het voorbeeld@dots{}
@}
@end example
-Waarom laten we die accolades weg? De meeste voorbeelden in deze
-handleiding kunnen midden in een langer stuk muziek worden ingevoegd.
-Bij zulke voorbeelden is het onzinnig om @code{@w{\relative c'' @{ @}}}
-toe te voegen -- je moet een @code{\relative} niet binnen een ander
-@code{\relative} zetten! Als we @code{@w{\relative c'' @{ @}}} om elk
-voorbeeld heen zouden zetten, zou je een klein documentatievoorbeeld
-niet zomaar kunnen kopiëren en in een langer stuk kunnen plakken. De
-meeste mensen willen materiaal toevoegen aan een bestaand stuk, dus
+Waarom laten we die accolades weg? De meeste voorbeelden in
+deze handleiding kunnen midden in een langer stuk muziek
+worden ingevoegd. Bij zulke voorbeelden is het onzinnig om
+@q{@w{@code{@bs{}relative c'' @{ @dots{} @}}}} toe te voegen
+-- je moet een @code{\relative} niet binnen een ander
+@code{\relative} zetten! Als we @q{@w{@code{@bs{}relative
+c'' @{ @dots{} @}}}} om elk voorbeeld heen zouden zetten,
+zou je een klein documentatievoorbeeld niet zomaar kunnen
+kopiëren en in een langer stuk kunnen plakken. De meeste
+mensen willen materiaal toevoegen aan een bestaand stuk, dus
zorgen we dat de handleiding daarvoor het meest geschikt is.
Verder moet elk LilyPond-bestand eigenlijk ook een
-@code{@bs{}version}-uitdrukking hebben. Omdat de voorbeelden in de
-handleidingen fragmenten zijn, en geen volledige bestanden, wordt
-de @code{@bs{}version}-uitdrukking weggelaten. Maar je zou er
-een gewoonte van moeten maken ze in je bestanden op te nemen.
+@code{\version}-uitdrukking hebben. Omdat de voorbeelden in
+de handleidingen fragmenten zijn, en geen volledige
+bestanden, wordt de @code{\version}-uitdrukking weggelaten.
+Maar je zou er een gewoonte van moeten maken ze in je
+bestanden op te nemen.
@node Klikbare voorbeelden
@translationof Clickable examples
@subsection Klikbare voorbeelden
-@warning{Deze functie is uitsluitend beschikbaar in de HTML-handleidingen.}
+@warning{Deze functie is uitsluitend beschikbaar in de
+HTML-handleidingen.}
-Veel mensen leren programma's door te proberen en er wat mee te prutsen.
-Dat kan ook goed met LilyPond. Als je op een afbeelding in de HTML-versie
-van deze handleiding klikt, zie je de exacte LilyPond-invoer die gebruikt
-is om die afbeelding te genereren. Probeer het maar met deze afbeelding:
+Veel mensen leren programma's door te proberen en er wat mee
+te prutsen. Dat kan ook goed met LilyPond. Als je op een
+afbeelding in de HTML-versie van deze handleiding klikt, zie
+je de exacte LilyPond-invoer die gebruikt is om die
+afbeelding te genereren. Probeer het maar met deze
+afbeelding:
@c no verbatim here
@lilypond[quote]
-\relative c'' {
- c-\markup { \bold \huge { Klik hier. } }
+\relative {
+ c''4-\markup { \bold \huge { Klik hier. } }
}
@end lilypond
-Door het knippen en plakken van het gehele @qq{ly snippet}-gedeelte, heb
-je een sjabloon om je experiment mee te beginnen. Om precies dezelde
-uitvoer te krijgen (inclusief regelbreedte en alles), kopiëer alles
-vanaf @qq{Start cut-&-pastable section} tot aan het einde van het
+Door het knippen en plakken van het gehele @qq{ly
+snippet}-gedeelte, heb je een sjabloon om je experiment mee
+te beginnen. Om precies dezelde uitvoer te krijgen
+(inclusief regelbreedte en alles), kopiëer alles vanaf
+@qq{Start cut-&-pastable section} tot aan het einde van het
bestand.
@translationof Overview of manuals
@subsection Overzicht van handleidingen
-Er is veel documentatie voor LilyPond. Nieuwe gebruikers weten soms
-niet helemaal wat ze nu wel en niet zouden moeten lezen, en soms slaan
-ze essentiële delen over.
+Er is veel documentatie voor LilyPond. Nieuwe gebruikers
+weten soms niet helemaal wat ze nu wel en niet zouden moeten
+lezen, en soms slaan ze essentiële delen over.
-@warning{Sla liever geen belangrjke delen van de documentatie over. Dat
-maakt het veel lastiger vinden om het vervolg te begrijpen.}
+@warning{Sla liever geen belangrjke delen van de
+documentatie over. Dat maakt het veel lastiger vinden om
+het vervolg te begrijpen.}
@itemize
@item
-@strong{Voordat je ook maar @emph{iets}} probeert: lees uit de
-Beginnershandleiding het @ref{Leerboek}, en @ref{Algemene notatie}. Als
-je muziektermen tegenkomt die je niet herkent, zoek ze dan op in de
-@rglosnamed{Top, Terminologie}.
+@strong{Voordat je ook maar @emph{iets}} probeert: lees uit
+de Beginnershandleiding het @ref{Leerboek}, en @ref{Algemene
+muzieknotatie}. Als je muziektermen tegenkomt die je niet
+herkent, zoek ze dan op in de @rglosnamed{Top,
+Terminologie}.
@item
-@strong{Voordat je een heel muziekstuk probeert te schrijven}: lees uit
-de Beginnershandleiding de @ref{Fundamentale concepten}. Daarna wil je
-wellicht de relevante delen van de @rusernamed{Top, Notatiehandleiding}
+@strong{Voordat je een heel muziekstuk probeert te
+schrijven}: lees uit de Beginnershandleiding de
+@ref{Fundamentele concepten}. Daarna wil je wellicht de
+relevante delen van de @rusernamed{Top, Notatiehandleiding}
bekijken.
@item
-@strong{Voordat je de standaarduitvoer probeert te veranderen}: lees uit
-de Beginnershandleiding over @ref{Uitvoerverfijningen}.
+@strong{Voordat je de standaarduitvoer probeert te
+veranderen}: lees uit de Beginnershandleiding over
+@ref{Tweaking output}.
@item
@strong{Voordat je een groot project begint}: lees uit de
-Gebruikershandleiding @rprogram{Suggestions for writing files}.
+Gebruikershandleiding @rprogram{Suggestions for writing
+files}.
@end itemize
projects / lilypond.git / blobdiff