1 @c -*- coding: utf-8; mode: texinfo; documentlanguage: nl; fill-column: 60 -*-
2 @c This file is part of web.texi
4 Translation of GIT committish: fe7f0325d1b9abbe5125f1932ff41c7b2ab5463e
6 When revising a translation, copy the HEAD committish of the
7 version that you are working on. For details, see the Contributors'
8 Guide, node Updating translation committishes..
13 @translationof Introduction
15 @divClass{column-center-top}
17 @imageFloat{flat-design,png,right}
19 De inspiratie voor LilyPond ontstond toen twee muzikanten
20 meer wilden dan de ontzielde aanblik van met de computer
21 geprinte bladmuziek. Muzikanten lezen het liefst mooie
22 muziek dus waarom zouden programmeurs geen software kunnen
23 schrijven waarmee je prachtige partijen kunt afdrukken?
25 Het resultaat is een systeem waarin muzikanten geen omkijken
26 meer hebben naar layout-details, maar zich kunnen
27 concentreren op het maken van muziek. LilyPond biedt hen de
28 mogelijkheid om partijen te maken van publicatiekwalteit,
29 volgens de beste tratities van klassieke muziekgravure.
33 @divClass{column-left-top}
34 @subheading Waarom LilyPond gebruiken?
39 @ref{Functies}: Wat kan LilyPond?
42 @ref{Voorbeelden}: Ik wil muziek zien!
45 @ref{Vrijheid}: LilyPond is Vrije Software.
48 @ref{Achtergrond}: Onze berekende esthetiek.
53 @divClass{column-right-top}
54 @subheading Wie gebruikt het?
59 @ref{Producties}: Daadwerkelijke gebruik van LilyPond.
62 @ref{Gebruikerservaringen}: Wat zeggen onze gebruikers?
67 @divClass{column-center-bottom}
68 @subheading Waarom zou je geen LilyPond gebruiken?
73 @ref{Tekstinvoer}: Jullie schrijven muziek als @emph{tekst}?!
76 @ref{Eenvoudiger bewerken}: Andere manieren van werken met LilyPond.
83 * Functies:: What can LilyPond do?
84 * Voorbeelden:: I want to see some music!
85 * Vrijheid:: Freedom and the GPL.
86 * Achtergrond:: Computational aesthetics.
87 * Producties:: Real-life use of LilyPond.
88 * Gebruikerservaringen:: What do people say about it?
89 * Tekstinvoer:: You write music as text?!
90 * Eenvoudiger bewerken:: Other ways of working with LilyPond.
97 @unnumberedsec Functies
98 @translationof Features
100 @subheading Waarom overstappen op LilyPond?
103 @subsubheading Prachtige klassieke muziekgravure
105 @imageFloat{flat-design,png,right}
107 Met LilyPond kunnen muzikanten elegante bladmuziek
108 produceren die gemakkelijk leest. De community van
109 ontwikkelaars heeft duizenden uren geïnvesteerd in het
110 ontwikkelen van krachtige muzieknotatie-software die
111 prachtige gegraveerde muziek oplevert. Alle
112 stijlinstellingen, het speciaal ontworpen muziekfont en
113 algoritmes zijn geïnspireerd op de mooiste handgegraveerde
114 bladmuziek. De LilyPond-uitvoer ziet er net zo krachtig en
115 harmonisch uit als de best gegraveerde klassieke partituren.
116 Dit wordt verder uitgewerkt in ons @ref{Essay}.
118 @subsubheading Minder gepriegel
120 Verlies minder tijd met het verfraaien van het resultaat;
121 LilyPond verzint zelf de beste layout. Het bepaalt de
122 spatiëring en het afbreken van regels en pagina's, zodat een
123 strakke en regelmatige layout ontstaat. Het voorkomt
124 botsingen tussen liedteksten, noten en akkoorden en zet
125 legatobogen en waardestrepen automatisch op de juiste
128 @subsubheading Tekstgebaseerde invoer
130 LilyPond werkt met ASCII-invoer die je kunt aanleveren met
131 jouw favoriete teksteditor, snel en comfortabel. De invoer
132 bevat alle informatie, dus het onthouden van ingewikkelde
133 reeksen commando's is niet nodig: sla gewoon je
134 invoerbestand op en je kunt alles later opnieuw raadplegen.
136 @subsubheading Toegankelijkheid
138 Tekstgebaseerde invoer maakt het schrijven van partituren
139 ook toegankelijk voor gebruikers met ernstige lichamelijke
140 beperkingen. Gebruikers met motorische beperkingen die niet
141 kunnen typen of een muis kunnen besturen, kunnen
142 spraakherkenningssoftware gebruiken om LilyPond-bestanden te
143 bewerken. Zelfs blinde gebruikers kunnen voorleessoftware
144 gebruiken voor het schrijven van LilyPond-bestanden -- een
145 onmogelijke taak in grafisch-gebaseerde muziekprogramma's.
148 @subsubheading Combineer muziek en tekst
150 @imageFloat{lilypond-book,png,right}
152 Voeg muziekfragmenten aan teksten toe zonder het knippen en
153 plakken van plaatjes. Je kunt naadloos bladmuziek in
154 @LaTeX{} of HTML integreren, of muziek aan OpenOffice.org
155 toevoegen met OOoLilyPond.
159 @subsubheading Vrije software
161 LilyPond kan kostenloos worden gedownload! Ja hoor - het is
162 gratis. Je kunt het downloaden van de downloadpagina.
164 Bovendien is het ook vrije software. Wat betekent dat je de
165 broncode erbij krijgt, plus toestemming om deze te
166 veranderen en te kopiëren. Dus als je je ergert aan een
167 fout, of als er iets in het programma ontbreekt, kun je het
168 zelf oplossen of iemand anders inhuren om het voor je te
171 @subsubheading Uitbreidbaar ontwerp
173 Alle instellingen kunnen worden aangepast aan je eigen
174 persoonlijke typografische voorkeuren. Als dat niet
175 voldoende is, bestaat er nog altijd de ingebouwde
176 scriptingtaal, een dialect van de krachtige programmeertaal
177 LISP, waarmee je desnoods elk detail kunt
178 veranderen. Instellingen, variabelen en functies zijn
179 allemaal beschreven in de uitvoerige referentiehandleiding
183 @subsubheading Uitstekende ondersteuning
185 LilyPond werkt op alle bekende besturingssystemen:
186 GNU/Linux, MacOS X, en Windows. Er is een zeer uitgebreide
187 handleiding met honderden voorbeeldbestandjes. Er is een
188 actieve gebruikersgroep die antwoorden geeft op de
189 lilypond-user mailinglijst, terwijl het ontwikkelingsteam
190 ervoor zorgt dat problemen snel worden opgelost.
194 @divClass{column-center-bottom}
197 Nog steeds niet overtuigd? Bekijk dan maar eens enkele
198 specifieke @ref{Voorbeelden}. Heb je al besloten LilyPond
199 te gaan proberen, lees dan eerst over onze
205 @unnumberedsec Voorbeelden
206 @translationof Examples
208 LilyPond is een krachtig en flexibel gereedschap voor
209 uiteenlopende muzieknotatie-taken. Bekijk ter inspiratie
210 eens onze galerij met voorbeelden!
213 @subsubheading Klassieke Muziek
215 Dit orgelwerk van J.S. Bach is een typisch LilyPond-project.
217 @exampleImage{bach-bwv610}
221 @subsubheading Ingewikkelde muzieknotatie
223 Dit voorbeeld uit @emph{Goyescas} van Enrique Granados laat
224 geavanceerde typesettingsfuncties zien, zoals waardestrepen
225 met knie, stokken tussen notenbalken en
226 melodie-volglijntjes.
228 @exampleImage{granados}
232 @subsubheading Vroege muziek
234 LilyPond geeft ook ondersteuning voor verscheidene
235 verouderde notatievormen zoals dit Gregoriaanse liedfragment.
237 @exampleImage{ancient-headword}
241 @subsubheading Moderne muziek
243 Hedendaagse componisten vinden dat LilyPond zich goed leent
244 voor het tonen van ongebruikelijke notatie. Hier is een
245 fragment uit Trevor Bača's @emph{Čáry}, voor solo basfluit.
252 @subsubheading Maak efficiënte, flexibele partijen voor uitvoerenden
254 Vanuit één en dezelfde broncode kunnen allerlei soorten
255 partijen worden gemaakt. Dit is een fragment uit
256 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux's}
257 gravure van Handels @emph{Giulio Cesare}, als volledige
258 partituur, piano-zang reductie, en een vioolpartij.
260 @exampleImage{sesto-full}
262 @exampleImage{sesto-piano}
264 @exampleImage{sesto-violin}
269 @subsubheading Tablatuur
271 LilyPond ondersteunt tablatuurnotatie die kan
272 worden aangepast aan elk intrument dat van tablatuur kan spelen.
273 De tablatuurbalk wordt automatisch gegenereerd op basis van de
274 noten die voor de vijf-lijns notenbalk zijn ingevoerd.
276 @exampleImage{tab-example}
280 @subsubheading Schenker-diagrammen
282 De standaard uitvoer kan ingrijpend worden veranderd. Hier
283 heeft iemand een indrukwekkende Schenker-analyse gemaakt.
285 @exampleImage{bach-schenker}
289 @subsubheading Vocale muziek
291 LilyPond blinkt uit in alle soorten vocale muziek, van
292 psalmen en gezangen tot opera. Hier is een Middeleeuws
293 motet met enigszins ongebruikelijke eisen. De tenorstem is
294 in een andere maatsoort genoteerd dan de anderen, maar moet
295 uitgelijnd zijn als ware het dezelfde maatsoort. LilyPond
296 doet dit bijzonder elegant. Let ook op de incipits met
297 sleutels in de Vaticana stijl, de doorgestreepte stokken die
298 gepliceerde noten aangeven en de ligatuurhaken boven
299 bepaalde groepen noten.
301 @exampleImage{aucun-snippet}
305 @subsubheading Educatieve doeleinden
307 LilyPond is ook perfect voor educatieve doeleinden.
308 Hier is een voorbeeld van een eenvoudige contrapunt-oefening.
310 @exampleImage{theory}
314 @subsubheading Populaire muziek
316 Het is eenvoudig om zogenaamde pop leadsheets met melodie,
317 songtekst, akkoordnamen, en fretboard-diagrammen te maken. In dit
318 voorbeeld zie je enkele van de voorgedefiniëerde
319 fretboard-diagrammen, maar ze kunnen ook ingrijpend veranderd
320 worden voor vrijwel elke andere situatie.
326 @subsubheading Grote projecten
328 LilyPond is uitstekend voor grote projecten zoals opera's of
329 werken voor groot symfonieorkest. Daarnaast levert de
330 tekstgebaseerde invoer een grotere toegankelijkheid -- dit
331 voorbeeld is een bijdrage van Hu Haipeng, een blinde
334 @exampleImage{orchestra}
338 @divClass{column-center-bottom}
341 Nog steeds niet overtuigd? LilyPond is Vrije Software, die
342 jou @ref{Vrijheid} geeft. Heb je al besloten LilyPond te
343 gaan proberen, lees dan eerst over onze @ref{Tekstinvoer}.
347 @unnumberedsec Vrijheid
348 @translationof Freedom
351 @divClass{column-center-top}
352 @subheading Vrije Software
354 @uref{http://www.gnu.org/, GNU} LilyPond is geschreven en
355 wordt onderhouden door een groep enthousiaste liefhebbers.
356 Het wordt uitgebracht onder de @ref{GPL, GNU General Public
357 License} (GNU Algemene Publieke Licentie) en de @ref{FDL,
358 GNU Free Documentation License} (GNU Vrije Documentatie
359 Licentie), hetgeen iedereen de vrijheid geeft het programma
360 te verbeteren, veranderen en uit te breiden. Het maken van
361 prachtige muziek zou geen honderden euro's aan software
365 @c @divClass{column-left-top}
367 @divClass{keep-bullets}
368 @subheading Wat zijn de voordelen voor gebruikers?
373 Geen kosten: download en probeer het! Wat heb je te
377 Delen: als het programma je bevalt, geef dan een kopie aan
378 je vrienden, docenten, studenten, en collega's.
381 Broncode beschikbaar: als je benieuwd bent hoe LilyPond
382 bepaalde notatie maakt, kun je precies zien hoe het in zijn
386 Uitbreidbaar: je kunt functies toevoegen, fouten repareren,
387 en de functionaliteit veranderen. Als je geen programmeur
388 bent, kun je iemand inhuren die het voor je doet.
390 Dit mag misschien niet zo aantrekkelijk lijken voor
391 sommige muzikanten, maar de mogelijkheid om software
392 uit te breiden kan van groot belang zijn voor
393 serieuze componisten, bedrijven en wetenschappers.
396 Veilige toekomst: als een commerciëel bedrijf bankroet gaat,
397 wat gebeurt er dan met de elektronische muziek die
398 afhankelijk is van hun producten? Dit bezwaar bestaat niet
399 met LilyPond; zelfs wanneer het gehele ontwikkelteam ermee
400 stop (bijzonder onwaarschijnlijk), zal het programma nog
401 steeds legaal beschikbaar zijn om te kopiëren, wijzigen en
409 @c @divClass{column-right-top}
411 @divClass{keep-bullets}
412 @subheading Waarom @qq{geven} LilyPond-ontwikkelaars hun werk gratis @qq{weg}?
414 De meesten van ons zien het ontwikkelen van LilyPond als een
415 hobby of als vrijwilligerswerk. Dus de vraag is eigenlijk
416 @qq{waarom willen mensen vrijwilliger zijn}?
422 Plezier: naar een doel toewerken kan prettig zijn, vooral
423 wanneer je het met een team doet!
426 Gedeelde doelen: we willen allemaal prachtige bladmuziek,
427 maar weinig mensen hebben de expertise (en niemand heeft de
428 tijd!), om een programma te maken dat alle situaties aan
429 kan. Door samen te werken -- één verbetert de automatische
430 waardestreepcode, een ander verbetert de vorm van de
431 legatoboogjes, en een derde schrijft documentatie waarin
432 wordt uitgelegd hoe je deze functies kunt gebruiken --
433 kunnen we samen onze doelen bereiken met een fractie van de
437 Geef-cultuur: de Vrije Software (of @qq{Open Source})
438 beweging heeft veel geweldige software projecten opgeleverd,
439 zoals @uref{http://kernel.org/, GNU/Linux},
440 @uref{http://www.getfirefox.com/, Mozilla Firefox}, en
441 @uref{http://www.wesnoth.org/, Battle for Wesnoth}. Omdat
442 ze van deze projecten geprofiteerd hebben, willen sommige
443 ontwikkelaars iets @qq{terug doen} voor de community.
446 Werkervaring: bijdragen aan open-source projecten is een
447 mooie manier om te oefenen met programmeren, het schrijven
448 van documentatie, het vertalen van documentatie, of
449 ontwerpen. Deze ervaring heeft sommige ontwikkelaars zelfs
450 een baan of een beurs opgeleverd.
457 @divClass{column-center-bottom}
460 Nog steeds niet overtuigd? Lees ons uitgebreide essay over
461 onze graveerfilosofie in @ref{Achtergrond}. Heb je al
462 besloten LilyPond te gaan proberen, lees dan eerst over onze
467 @unnumberedsec Achtergrond
468 @translationof Background
470 @divClass{column-center-top}
471 @subheading Achtergrond essay
473 We hebben een uitgrebreid essay waarin we onze berekende
474 esthetiek uiteenzetten: de kunst van de creatie van
475 schoonheid met de computer.
477 Als je slechts een snelle inleiding in LilyPond wilt, is het
478 essay wellicht wat te veel stof om nu door te lezen. Als je
479 het leuk zou vinden het nu te lezen, ga dan verder naar
483 @divClass{column-center-bottom}
486 Nog steeds niet overtuigd? Lees over @ref{Producties} en
487 bladmuziek van enkele van onze gebruikers. Heb je al
488 besloten LilyPond te gaan proberen, lees dan eerst over onze
493 @unnumberedsec Producties
494 @translationof Productions
496 @divClass{column-left-top}
497 @subheading Concerten
499 LilyPond gravures zijn wereldwijd gebruikt voor
500 uitvoeringen. Enkele hoogtepunten:
502 @divClass{keep-bullets}
506 @emph{Affaire étrangère}, een opera van
507 @uref{http://valentin.villenave.net/,Valentin Villenave}
508 op een frans libretto van
509 @uref{http://nl.wikipedia.org/wiki/Lewis_Trondheim, Lewis
510 Trondheim}, premiëre op 1 februari, 2009 in
511 @uref{http://www.orchestre-montpellier.com/, L'Opéra National de
512 Montpellier}, Frankrijk.
515 @uref{http://www.mercurybaroque.org/02/02109.aspx, Mercury
516 Baroque}s uitvoering van Lullys @emph{Armide}, 15-16 mei
517 2009, in Houston, Texas (gravure door
518 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux}).
521 Instrumentale fragmenten van Rameaus @emph{Hippolyte et
522 Aricie} in St. James's Church in Manhattan, 8 mei 2009, door
523 Frederick Renz met zijn ensemble
524 @uref{http://www.earlymusicny.org/, Early Music New York}
525 (gravure door Nicolas Sceaux).
533 @divClass{column-right-top}
534 @subheading Uitgegeven bladmuziek
536 @divClass{keep-bullets}
540 @uref{http://www.mutopiaproject.org/index.html, Mutopia
541 Project}, bladmuziek voor meer dan 1500 klassieke
542 muziekstukken vrij te downloaden, de voornaamste verzameling
543 van LilyPond partituren.
546 @uref{http://www.adoromusicpub.com/, Adoro Music
547 Publishing}, partituren van hoge kwaliteit van religieuze
548 muziek, beschikbaar voor directe download of ouderwets op papier.
551 @uref{http://theshadylanepublishing.com/, The Shady Lane
552 Publishing}, een @qq{micro muziekuitgeverij} met als
553 doelstelling het promoten van een nieuwe vorm van muzikale
554 economie, die dichter bij de muzikanten en muziekliefhebbers
564 @divClass{column-center-bottom}
567 Nog steeds niet overtuigd? Lees de
568 @ref{Gebruikerservaringen} van enkele van onze gebruikers.
569 Als je het leuk zou vinden het nu te lezen, ga dan verder
573 @c TRANSLATORS, so far it's mostly from
574 @c http://lilypond.org/web/switch/testimonials
576 @node Gebruikerservaringen
577 @unnumberedsec Gebruikerservaringen
578 @translationof Testimonials
580 @divClass{testimonial-item}
581 @imageFloat{carter-brey,jpg, right}
582 @subsubheading @uref{http://nyphil.org/meet/orchestra/index.cfm?page=profile&personNum=7, Carter Brey}, Aanvoerder van de celli, New York Philharmonic
584 @qq{@dots{}Ik heb een paar toegiften geschreven voor
585 solo-cello die ik heb afgedrukt met LilyPond en die ik aan
586 Schirmer zal voorleggen ter publicatie. Ik weet zeker dat
587 hun gegraveerde versie niet half zo gelikt is als de mijne!}
590 @divClass{testimonial-item}
591 @imageFloat{orm-finnendahl,jpg, left}
592 @subsubheading @uref{http://icem-www.folkwang-hochschule.de/~finnendahl/, Orm Finnendahl}, professor in de compositieleer, Musikhochschule Freiburg
594 @qq{Hoewel ik [LilyPond] nog niet zo goed ken, ben ik
595 @strong{erg} onder de indruk. Ik heb het programma gebruikt
596 om een motet van Josquin Desprez in te voeren in mensurale
597 notatie. Lilypond overtreft zonder twijfel en met gemak
598 alle andere muzieknotatieprogramma's voor wat betreft
599 snelheid, gebruiksgemak en schoonheid!}
602 @divClass{testimonial-item}
603 @imageFloat{darius-blasband,jpg, right}
604 @subsubheading Darius Blasband, componist (Brussels, Belgium)
606 @qq{[..na de eerste orkestrepetitie] kreeg ik heel veel
607 complimenten over de kwaliteit van de partituren. En wat
608 nog veel mooier is: terwijl Lilypond allerlei manieren
609 biedt om te zorgen dat de partituren er nog mooier uitzien,
610 kreeg het orkest van mij slechts de ruwe, ongewijzigde
614 @divClass{testimonial-item}
615 @subsubheading Kieren MacMillan, componist (Toronto, Canada)
616 @qq{Dank en lof voor het ontwikkelteam voor hun fantastische
617 werk. Ik heb nog nooit iets gezien wat maar in de buurt
618 komt van de output die ik bereik met Lilypond -- Ik ben er
619 zeker van dat dit fantastische programma aan al mijn
620 muziekpublicatie-wensen kan voldoen en deze zelfs zal
621 overtreffen. [..] hoofdzakelijk pure Lilypond output [..]
622 ziet er beter uit dan de meeste recente @q{professionele}
623 uitgaven waarmee ik het heb vergeleken (q.v., zo ongeveer
624 elke Warner Bros. partituur, en zelfs een groot deel van de
625 meest recente partituren van de @q{de oude
626 muziekuitgeverijen}). [..]}
628 @qq{Doe ze dat maar eens na, Finale/Sibelius/Igor/of wie dan
632 @divClass{testimonial-item}
633 @subsubheading Chris Cannam, hoofdontwikkelaar van het @uref{http://www.rosegardenmusic.com/, RoseGarden} project
634 @qq{LilyPond is overduidelijk een zwaargewicht [in de
635 categorie prachtige muziek zetten].}
638 @divClass{testimonial-item}
639 @subsubheading Chris Snyder, @uref{http://www.adoromusicpub.com/, Adoro Music Publishing}
641 @qq{De wijze waarop muziek wordt ingevoerd voor LilyPond
642 laat mij op een muzikalere manier denken -- het is enkele
643 malen voorgekomen dat ik vertwijfeld was hoe ik Lelie nu zou
644 kunnen vertellen iets te graveren, om mezelf te realiseren
645 dat zelf wanneer het me precies zo zou lukken als de
646 componist het wilde, de muziek lastig te lezen zou zijn.
647 LilyPond maakt het mij een stuk eenvoudiger om in mijn
648 dubbele redacteur+graveer rol te werken.}
650 @qq{Voor mijn beginnende muziekuitgeverij heb ik uitsluitend
651 LilyPond gebruikt. Vrijwel zonder uitzondering werd elke
652 componist overrompeld door de kwaliteit van de gravure
653 waneer ik hem de proefdrukken van zijn muziek presenteerde.
654 Ik verdien zelf ook een deel van deze lof -- ik heb veel
655 tijd besteed aan het verfijnen van de uitvoer, met name
656 overbindingen (hoofdzakelijk in akkoorden) -- maar LilyPond
657 biedt me een uitstekend uitgangspunt, een erg intuïtieve
658 interface, plus de mogelijkheid om absoluut alles te
659 veranderen als ik daar de tijd voor wil nemen. Ik ben ervan
660 overtuigd dat geen commercieel product hierbij ook maar
661 enigszins in de buurt kan komen.}
664 @divClass{testimonial-item}
665 @subsubheading David Bobroff, bastrombonist, Iceland Symphony Orchestra
667 @qq{Ik vind Lilypond fantastisch [..] Hoe beter ik het
668 programma leer kennen, hoe mooier ik het vind!}
671 @divClass{testimonial-item}
672 @subsubheading Vaylor Trucks, elektrische gitaar (Ja, @uref{http://www.allmanbrothersband.com/modules.php?op=modload&name=userpage&file=content&page_id=12, verwant aan})
673 @qq{Ik ben zwaar onder de indruk van LilyPond [..]}
675 @qq{DIT IS HET BESTE PROGRAMMA OOIT!!!}
677 @qq{ENORM bedankt allemaal voor jullie fantastische werk en toewijding!}
681 @divClass{testimonial-item}
682 @subsubheading @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux}, @uref{http://www.mutopiaproject.org/, Mutopia} bijdrager
684 @qq{Ik had een soort haat/liefde-verhouding met LilyPond.
685 Liefde omdat de eerste partituur die ik zag er zo
686 fantastisch uit zag! De beschrijving van de elegantie van
687 LilyPond klopt niet, het is nog veel mooier! [..] aangezien
688 LilyPond nog altijd beter wordt, en naarmate ik beter
689 doorzie hoe dingen worden gedaan in scheme, heb ik steeds
690 minder last van frustraties. Nouja, wat ik eigenlijk wil
691 zeggen is: dank jullie wel voor LilyPond, het is
695 @divClass{testimonial-item}
696 @subsubheading @uref{http://www.troff.org/whoswho.html#werner, Werner Lemberg}, Dirigent bij het Theater van Koblenz in Duitsland en een befaamde GNU-hacker
698 @qq{Hoe dan ook, LilyPond levert een verbazingwekkend goed resultaat!}
703 @divClass{testimonial-item}
704 @subsubheading Paul Davis, ontwikkelaar van @uref{http://jackaudio.org/, JACK} en @uref{http://www.ardour.org/, Ardour}
706 @qq{Ik vind [LilyPond] een ongelofelijk programma, en het
707 produceert prachtige, schitterende output. Toen ik vorig
708 jaar een interview over LilyPond las, kon ik niet wachten om
709 aan een paar vrienden van mij te laten zien hoeveel potentie
714 @divClass{column-center-bottom}
717 Lees over onze @ref{Tekstinvoer}.
722 @unnumberedsec Tekstinvoer
723 @translationof Text input
725 @c TRANSLATORS, so far it's mostly from
726 @c http://lilypond.org/web/switch/howto
728 @subheading Muziek @qq{Compileren}
730 @imageClickable{nereid-shot-small,png, (klik om te vergroten), nereid-shot,png, right}
732 LilyPond is een @emph{batch} programma: het wordt uitgevoerd
733 op een tekstbestand waarin de muziek wordt beschreven. Het
734 resultaat kan op het beeldscherm worden bekeken of worden
735 afgedrukt. In bepaalde opzichten lijkt LilyPond meer op een
736 programmeertaal dan op een grafisch muziekprogramma.
738 Je schrijft de muziek niet door noten van een grafische
739 werkbalk naar een zichzelf dynamisch verversende partituur
740 te slepen; je schrijft muziek door het intypen van tekst.
741 Deze tekst word geïnterpreteerd (of @qq{gecompileerd}) door
742 LilyPond, die hiervan prachtig gegraveerde bladmuziek maakt.
744 Mensen die gewend zijn aan een grafische gebruikersinterface
745 moeten wellicht een nieuwe manier van werken aanleren, maar
746 de resultaten zijn de moeite meer dan waard!
748 @warning{We presenteren een kort overzicht van onze
749 tekstinvoer -- het is niet zo ingewikkeld als het klinkt!
750 Maak je geen zorgen, je hoeft niet elk detail in deze
751 voorbeelden te begrijpen; in onze beginnershandleiding wordt
752 alles stap voor stap uitgelegd.}
754 @subsubheading Waarom moeilijk doen als het ook makkelijk kan?
755 @c Het is zo eenvoudig als A B C
757 Noten worden gecodeerd met letters en nummers. Speciale
758 commando's worden ingevoerd met een backslash.
760 @imageFloat{text-input-1-annotate-nl,png,center}
761 @imageFloat{text-input-1-output,png,center}
763 Verplaatsingen worden gevormd met verschillende benamingen:
764 voeg @code{-is} toe voor een kruis en @code{-es} voor een
765 mol. LilyPond bepaalt zelf waar de toevallige tekens
768 @imageFloat{text-input-2-annotate-nl,png,center}
769 @imageFloat{text-input-2-output,png,center}
771 @subsubheading Popmuziek
773 Combineer akkoorden en songteksten om zogenaamde leadsheets
776 @imageFloat{text-input-pop-annotate-nl,png,center}
777 @imageFloat{text-input-pop-output,png,center}
779 @subsubheading Orkestpartijen
781 Het invoerbestand bevat de noten van het muziekstuk.
782 Partituur en partijen kunnen vanuit dit zelfde invoerbestand
783 worden gemaakt. Dus het veranderen van een noot heeft
784 altijd invloed op partijen en partituur, zodat beide altijd
785 up-to-date zijn. Om dezelfde muziek op verschillende
786 plaatsen te kunnen invoegen, moet aan de noten een
787 @qq{variable} (een naam) worden toegekend.
789 @imageFloat{text-input-parts-both-annotate-nl,png,center}
792 Deze variabele wordt vervolgens in één partij gebruikt (hier
793 getransponeerd en met samengevoegde rusten):
795 @imageFloat{text-input-parts-single-annotate-nl,png,center}
796 @imageFloat{text-input-parts-single-output,png,center}
799 Dezelfde variabele wordt ook in de volledige partituur
800 gebruikt (hier klinkend en met uitgeschreven rusten):
802 @imageFloat{text-input-score-annotate-nl,png,center}
803 @imageFloat{text-input-score-output,png,center}
806 @subsubheading Beginnershandleiding
808 We realiseren ons dat veel gebruikers deze manier van muziek
809 invoeren een beetje vreemd vinden. Daarom hebben we een
810 uitgebreide handleiding geschreven om nieuwe gebruikers op
811 weg te helpen, te beginnen met @ref{Beginnen}. Het beste
812 kun je beginnen met deze beginnershandleiding omdat hierin
813 de meeste vragen worden beantwoord.
815 Lees liever eerst de beginnershandleiding alvorens eventuele
816 fouten in het programma aan ons te melden! Nieuwe
817 gebruikers denken soms dat LilyPond niet goed werkt, terwijl
818 het in feite precies werkt zoals de bedoeling is.
820 Verdere informatie is beschikbaar in
823 @subsubheading Omgevingen voor eenvoudiger bewerken
825 @imageClickable{lilykde-screenshot-small,png,
826 (klik om te vergroten),lilykde-screenshot,png,right}
828 LilyPond gaat hoofdzakelijk over het produceren van
829 gegraveerde bladmuziek van topkwaliteit; het maken van een
830 Grafische Gebruikers Interface (GUI) zou ons enkel van dit
831 doel afleiden. Er zijn wel andere projecten die als doel
832 hebben het maken van LilyPond-invoer gemakkelijker te maken.
834 Sommige omgevingen hebben syntax highlighting, automatische
835 commando aanvulling, en voorbereide sjablonen. Andere
836 programma's bieden een GUI die directe manipulatie van een
837 grafische partituur mogelijk maakt. Voor meer informatie,
838 zie @ref{Eenvoudiger bewerken}.
840 @divClass{column-center-bottom}
843 Je bent nu zover om @ref{Download, LilyPond te downloaden}.
844 Nog steeds niet overtuigd?
845 Lees over @ref{Eenvoudiger bewerken}.
848 @node Eenvoudiger bewerken
849 @unnumberedsec Eenvoudiger bewerken
850 @translationof Easier editing
853 @divClass{column-center-top}
854 @subheading Grafische omgeving: Denemo
856 @imageClickable{screenshot-denemo-small,png,
857 (klik om te vergroten),screenshot-denemo,png,right}
859 @sourceimage{logo-linux,,,}
860 @sourceimage{logo-windows,,,}
862 @uref{http://denemo.org}
864 Denemo is een grafische editor die LilyPond-broncode
865 genereert, in versie 2.8.7, en ook audio afspeelt. Hiermee
866 kunnen gebruikers LilyPond-broncode parallel weergeven met
867 het grafische beeld. Extra LilyPond-verfijningen (tweaks)
868 kunnen aan noten, akkoorden enz. worden gekoppeld en worden
869 opgeslagen in het Denemo-bestand, zodat gebruikers toch
870 grafisch verder kunnen bewerken.
872 Het verplaatsen van de cursor in de LilyPond-tekst
873 verplaatst ook de cursor in het grafische beeld, en
874 syntaxfouten in LilyPond-verfijningen (tweaks) worden
875 gehighlight in het tekstvenster.
879 @divClass{column-center-top}
880 @subheading Gecombineerde omgeving: LilyPondTool
882 @imageClickable{lilypondtool-2.12-screenshot-400wide,png,
883 (klik om te vergroten),lilypondtool-2.12-screenshot,png,right}
885 @sourceimage{logo-linux,,,}
886 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
887 @sourceimage{logo-macosx,,,}
888 @sourceimage{logo-windows,,,}
890 @uref{http://lilypondtool.organum.hu}
892 Gemaakt als een plugin voor de
893 @uref{http://www.jedit.org,jEdit} teksteditor, is
894 LilyPondTool één van de tekstgebaseerde gereedschappen met
895 de meeste functies voor het bewerken van
896 LilyPond-partituren. Functies omvatten een Document-wizard
897 met liedtekstondersteuning om documenten eenvoudiger op te
898 stellen, en geïntegreerde PDF-viewer met geavanceerde
899 point-and-click ondersteuning.
903 @divClass{column-center-top}
904 @subheading Gecombineerde omgeving: Frescobaldi
906 @imageClickable{frescobaldi-lilypond-editor-small,png,
907 (klik om te vergroten),frescobaldi-lilypond-editor,png,right}
909 @sourceimage{logo-linux,,,}
910 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
912 @uref{http://www.frescobaldi.org}
914 Frescobaldi is een muziek- en teksteditor speciaal voor
915 LilyPond met ingebouwde PDF-viewer, een krachtige partituur
916 wizard en vele bewerkingsfuncties. Het is gebaseerd op de
917 KDE4 bibliotheken en draait momenteel op alle soorten Linux
918 en andere UNIX-achtige operating systemen.
922 @divClass{column-center-top}
923 @subheading Tekst omgeving: Emacs en Vim
925 @sourceimage{logo-linux,,,}
926 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
927 @sourceimage{logo-macosx,,,}
928 @sourceimage{logo-windows,,,}
930 @uref{http://www.gnu.org/software/emacs/}
932 Emacs is een teksteditor met taalgevoelige functies voor
933 veel verschillende computertalen. Emacs is een in hoge mate
934 uitbreidbare editor en kan gebruikt worden als een
935 Geïntegreerde Ontwikkel Omgeving (IDE). Er is een
936 @q{lilypond mode} die de taaldefinities voor het werken met
937 LilyPond-broncodebestanden levert.
939 @uref{http://www.vim.org}
941 Vim is een minimale teksteditor en is een uitbreiding van de
942 oudere Unix @command{vi}-editor. Het is uitbreidbaar en
945 Als algemene regel geldt dat, wanneer je nog niet bekend
946 bent met Emacs of Vim, je waarschijnlijk liever een andere
947 editor verkiest voor het schrijven van
948 LilyPond-invoerbestanden.
952 @divClass{column-center-top}
953 @subheading Andere programma's
955 @subsubheading Gecombineerde omgeving: LilyKDE
957 @imageClickable{lilykde-screenshot-small,png,
958 (klik om te vergroten),lilykde-screenshot,png,right}
960 @sourceimage{logo-linux,,,}
961 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
963 @uref{http://lilykde.googlecode.com/}
965 LilyKDE is opgevolgd door
966 @uref{http://www.frescobaldi.org/,Frescobaldi}, en bestaat
967 alleen nog als LilyKDE3 voor KDE 3.5 en lilypond-KDE4 voor
970 LilyKDE is een plugin voor de bewerker van KDE,
971 @uref{http://kate-editor.org/,Kate}. Het heeft een
972 krachtige partituur-wizard om snel LilyPond-documenten op te
973 stellen en een geïntegreerde PDF-viewer.
975 LilyKDE kan gebruik maken van
976 @uref{http://www.volny.cz/smilauer/rumor/,Rumor}, zodat
977 muziek kan worden ingevoerd door middel van een
980 Andere functies zijn het plaatsen van koppeltekens in
981 liedteksten en het tegelijkertijd draaien van LilyPond op
982 meerdere bestanden vanuit het KDE-bestandsbeheer.
984 @subsubheading Tekstomgeving: TexShop
986 @sourceimage{logo-macosx,,,}
988 @uref{http://www.uoregon.edu/~koch/texshop}
990 De TexShop-editor voor MacOS@tie{}X kan uitgebreid worden
991 voor het uitvoeren van LilyPond, @command{lilypond-book} en
992 @command{convert-ly} vanuit de editor, door gebruik te maken
993 van de uitbreidingen die beschikbaar zijn op
994 @uref{http://www.dimi.uniud.it/vitacolo/freesoftware.html#desktoppub}.
996 @subsubheading TextMate
1000 @divClass{column-center-top}
1001 @subheading Andere programma's die LilyPond-code kunnen exporteren
1003 @subsubheading Grafische omgevingen:
1007 @uref{http://noteedit.berlios.de,NoteEdit}
1008 dat @uref{http://www.musicxml.com/xml.html,MusicXML} importeert
1010 @uref{http://www.rosegardenmusic.com,Rosegarden},
1013 @uref{http://vsr.informatik.tu-chemnitz.de/staff/jan/nted/nted.xhtml,NtEd},
1014 heeft experimentele LilyPond export
1016 @uref{http://www.tuxguitar.com.ar/,TuxGuitar}, kan exporteren naar LilyPond.
1018 @uref{http://musescore.org,MuseScore} kan exporteren naar
1021 @uref{http://canorus.org,Canorus} kan ook exporteren naar
1022 LilyPond, maar is nog beta-software. Testers zijn welkom.
1024 @uref{http://lilycomp.sourceforge.net, LilyComp} is een
1025 grafisch nootinvoerprogramma, en werkt als een numeriek
1026 toetsenbord dat LilyPond-noten produceert.
1029 @subsubheading Gereedschappen voor de commandoregel
1033 @uref{http://www.volny.cz/smilauer/rumor/rumor.html,Rumor},
1034 een realtime monofonische MIDI naar LilyPond-vertaler.
1036 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/lilypond/lyqi.html,lyqi}, een
1037 major moder voor Emacs.
1039 @uref{http://common-lisp.net/project/fomus/,FOMUS},
1040 een LISP-bibliotheek voor het genereren van muzieknotatie
1045 @divClass{column-center-bottom}
1047 Je bent nu zover om @ref{Download, LilyPond te downloaden}.
1049 Nog steeds niet overtuigd? Veel componisten, muzikanten en
1050 drigenten hebben geleerd muziek te schrijven in ons
1051 invoerformaat. Ervaren gebruikers melden dat ze een
1052 volledige partituur sneller kunnen invoeren in LilyPond dan
1053 met een pianoklavier of muis+GUI! Misschien wil je de
1054 @ref{Functies}, @ref{Voorbeelden} of @ref{Vrijheid}
1055 herlezen, of wil je lezen over @ref{Producties} en
1056 @ref{Gebruikerservaringen} van gebruikers. Onze aanpak van
1057 berekende esthetiek van klassieke muziekgravure wordt
1058 beschreven in @ref{Achtergrond}.
1060 @subheading Legalese
1064 All logos and product images are copyright and trademark