1 @c -*- coding: utf-8; mode: texinfo; documentlanguage: nl; fill-column: 60 -*-
2 @c This file is part of web.texi
4 Translation of GIT committish: 66dd932f6519b7913400a838c5efbc5407e06cd8
6 When revising a translation, copy the HEAD committish of the
7 version that you are working on. For details, see the Contributors'
8 Guide, node Updating translation committishes..
11 @c Translator: Jan Nieuwenhuizen
12 @c Translation checker: Tineke de Munnik
13 @c Translation checker committish: fd33752
17 @translationof Introduction
19 @divClass{column-center-top}
21 @imageFloat{flat-design,png,right}
23 De inspiratie voor LilyPond ontstond toen twee muzikanten
24 meer wilden dan de ontzielde aanblik van met de computer
25 geprinte bladmuziek. Muzikanten lezen het liefst mooie
26 muziek dus waarom zouden programmeurs geen software kunnen
27 schrijven waarmee je prachtige partijen kunt afdrukken?
29 Het resultaat is een systeem waarin muzikanten geen omkijken
30 meer hebben naar layout-details, maar zich kunnen
31 concentreren op het maken van muziek. LilyPond biedt hen de
32 mogelijkheid om partijen te maken van publicatiekwalteit,
33 volgens de beste tratities van klassieke muziekgravure.
37 @divClass{column-left-top}
38 @subheading Waarom LilyPond gebruiken?
43 @ref{Functies}: Wat kan LilyPond?
46 @ref{Voorbeelden}: Ik wil muziek zien!
49 @ref{Vrijheid}: LilyPond is Vrije Software.
52 @ref{Achtergrond}: Onze berekende esthetiek.
57 @divClass{column-right-top}
58 @subheading Wie gebruikt het?
63 @ref{Producties}: Daadwerkelijke gebruik van LilyPond.
66 @ref{Recenties}: Wat zeggen anderen over LilyPond?
71 @divClass{column-center-bottom}
72 @subheading Waarom zou je geen LilyPond gebruiken?
77 @ref{Tekstinvoer}: Jullie schrijven muziek als @emph{tekst}?!
80 @ref{Eenvoudiger bewerken}: Andere manieren van werken met LilyPond.
87 * Functies:: What can LilyPond do?
88 * Voorbeelden:: I want to see some music!
89 * Vrijheid:: Freedom and the GPL.
90 * Achtergrond:: Computational aesthetics.
91 * Producties:: Real-life use of LilyPond.
92 * Recenties:: What do people say about it?
93 * Tekstinvoer:: You write music as text?!
94 * Eenvoudiger bewerken:: Other ways of working with LilyPond.
101 @unnumberedsec Functies
102 @translationof Features
103 @divClass{column-center-top}
106 @subheading Elegantie
107 @subsubheading Prachtige klassieke muziekgravure
109 @imageFloat{flat-design,png,right}
111 Met LilyPond kunnen muzikanten elegante bladmuziek
112 produceren die gemakkelijk leest. De community van
113 ontwikkelaars heeft duizenden uren geïnvesteerd in het
114 ontwikkelen van krachtige muzieknotatie-software die
115 prachtige gegraveerde muziek oplevert. Alle
116 stijlinstellingen, het speciaal ontworpen muziekfont en
117 algoritmes zijn geïnspireerd op de mooiste handgegraveerde
118 bladmuziek. De LilyPond-uitvoer ziet er net zo krachtig en
119 harmonisch uit als de best gegraveerde klassieke partituren.
120 Dit wordt verder uitgewerkt in ons @ref{Essay}.
122 @subsubheading Effectieve layout-keuzes
124 Verlies minder tijd met het verfraaien van het resultaat;
125 LilyPond verzint zelf de beste layout. Het bepaalt de
126 spatiëring en het afbreken van regels en pagina's, zodat een
127 strakke en regelmatige layout ontstaat. Het voorkomt
128 botsingen tussen liedteksten, noten en akkoorden en zet
129 legatobogen en waardestrepen automatisch op de juiste
135 @subheading Gebruiksgemak
137 @imageFloat{lilypond-book,png,right}
139 @subsubheading Tekstgebaseerde invoer
141 LilyPond werkt met ASCII-invoer die je kunt aanleveren met
142 jouw favoriete teksteditor, snel en comfortabel. De invoer
143 bevat alle informatie, dus het onthouden van ingewikkelde
144 reeksen commando's is niet nodig: sla gewoon je
145 invoerbestand op en je kunt alles later opnieuw raadplegen.
147 @subsubheading Combineer muziek en tekst
149 Voeg muziekfragmenten aan teksten toe zonder het knippen en
150 plakken van plaatjes. Integreer muziek naadloos in @LaTeX{}
151 of HTML, of voeg muziek toe aan OpenOffice.org met behulp
152 van OOoLilyPond. Plugins zijn ook beschikbaar voor het
153 gebruik van LilyPond-code in verschillende blogs and wiki's,
154 wat online-samenwerking mogelijk maakt.
156 @subsubheading Toegankelijkheid
158 Tekstgebaseerde invoer maakt het schrijven van partituren
159 ook toegankelijk voor gebruikers met ernstige lichamelijke
160 beperkingen. Gebruikers met motorische beperkingen die niet
161 kunnen typen of een muis kunnen besturen, kunnen
162 spraakherkenningssoftware gebruiken om LilyPond-bestanden te
163 bewerken. Zelfs blinde gebruikers kunnen voorleessoftware
164 gebruiken voor het schrijven van LilyPond-bestanden -- een
165 onmogelijke taak in grafisch-gebaseerde muziekprogramma's.
167 @subsubheading Uitbreidbaar ontwerp
169 Alle instellingen kunnen worden aangepast aan je eigen
170 persoonlijke typografische voorkeuren. Als dat niet
171 voldoende is, bestaat er nog altijd de ingebouwde
172 scriptingtaal Scheme, een dialect van de krachtige
173 programmeertaal LISP. Instellingen, variabelen en functies
174 zijn allemaal beschreven in de uitvoerige
175 referentiehandleiding van het programma.
183 @imageFloat{frescobaldi-lilypond-editor-small,png,right}
185 @subsubheading Vrije software
187 LilyPond kan kostenloos worden gedownload! Ja hoor - het is
188 gratis. Je kunt het downloaden van de downloadpagina.
190 Bovendien is het ook vrije software. Wat betekent dat je de
191 broncode erbij krijgt, plus toestemming om deze te
192 veranderen en te kopiëren. Dus als je je ergert aan een
193 fout, of als er iets in het programma ontbreekt, kun je het
194 zelf oplossen of iemand anders inhuren om het voor je te
198 @subsubheading Uitstekende ondersteuning
200 LilyPond werkt op alle bekende besturingssystemen:
201 GNU/Linux, MacOS X, en Windows. Er is een zeer uitgebreide
202 handleiding met honderden voorbeeldbestandjes. Er is een
203 actieve gebruikersgroep die antwoorden geeft op de
204 lilypond-user mailinglijst, terwijl het ontwikkelingsteam
205 ervoor zorgt dat problemen snel worden opgelost.
208 @subsubheading Verbeterde editors
210 Verscheidene ontwikkelaars, zelf actieve gebruikers van
211 LilyPond, hebben ook gereedschappen geschreven die speciaal
212 bedoeld zijn om het invoeren van LilyPond-bestanden sneller
213 en effectiever te maken. Een aantal voorbeelden is te
214 vinden in @ref{Eenvoudiger bewerken}.
219 @divClass{column-center-bottom}
222 Nog steeds niet overtuigd? Bekijk dan maar eens enkele
223 specifieke @ref{Voorbeelden}. Heb je al besloten LilyPond
224 te gaan proberen, lees dan eerst over onze
230 @unnumberedsec Voorbeelden
231 @translationof Examples
233 LilyPond is een krachtig en flexibel gereedschap voor
234 uiteenlopende muzieknotatie-taken. Bekijk ter inspiratie
235 eens onze galerij met voorbeelden!
238 @subsubheading Klassieke Muziek
240 Dit orgelwerk van J.S. Bach is een typisch LilyPond-project.
242 @exampleImage{bach-bwv610}
246 @subsubheading Ingewikkelde muzieknotatie
248 Dit voorbeeld uit @emph{Goyescas} van Enrique Granados laat
249 geavanceerde typesettingsfuncties zien, zoals waardestrepen
250 met knie, stokken tussen notenbalken en
251 melodie-volglijntjes.
253 @exampleImage{granados}
257 @subsubheading Vroege muziek
259 LilyPond geeft ook ondersteuning voor verscheidene
260 verouderde notatievormen zoals dit Gregoriaanse liedfragment.
262 @exampleImage{ancient-headword}
266 @subsubheading Moderne muziek
268 Hedendaagse componisten vinden dat LilyPond zich goed leent
269 voor het tonen van ongebruikelijke notatie. Hier is een
270 fragment uit Trevor Bača's @emph{Čáry}, voor solo basfluit.
277 @subsubheading Maak efficiënte, flexibele partijen voor uitvoerenden
279 Vanuit één en dezelfde broncode kunnen allerlei soorten
280 partijen worden gemaakt. Dit is een fragment uit
281 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux's}
282 gravure van Handels @emph{Giulio Cesare}, als volledige
283 partituur, piano-zang reductie, en een vioolpartij.
285 @exampleImage{sesto-full}
287 @exampleImage{sesto-piano}
289 @exampleImage{sesto-violin}
294 @subsubheading Tablatuur
296 LilyPond ondersteunt tablatuurnotatie die kan
297 worden aangepast aan elk intrument dat van tablatuur kan spelen.
298 De tablatuurbalk wordt automatisch gegenereerd op basis van de
299 noten die voor de vijf-lijns notenbalk zijn ingevoerd.
301 @exampleImage{tab-example}
305 @subsubheading Schenker-diagrammen
307 De standaard uitvoer kan ingrijpend worden veranderd. Hier
308 heeft iemand een indrukwekkende Schenker-analyse gemaakt.
310 @exampleImage{bach-schenker}
314 @subsubheading Vocale muziek
316 LilyPond blinkt uit in alle soorten vocale muziek, van
317 psalmen en gezangen tot opera. Hier is een Middeleeuws
318 motet met enigszins ongebruikelijke eisen. De tenorstem is
319 in een andere maatsoort genoteerd dan de anderen, maar moet
320 uitgelijnd zijn als ware het dezelfde maatsoort. LilyPond
321 doet dit bijzonder elegant. Let ook op de incipits met
322 sleutels in de Vaticana stijl, de doorgestreepte stokken die
323 gepliceerde noten aangeven en de ligatuurhaken boven
324 bepaalde groepen noten.
326 @exampleImage{aucun-snippet}
330 @subsubheading Educatieve doeleinden
332 LilyPond is ook perfect voor educatieve doeleinden.
333 Hier is een voorbeeld van een eenvoudige contrapunt-oefening.
335 @exampleImage{theory}
339 @subsubheading Populaire muziek
341 Het is eenvoudig om zogenaamde pop leadsheets met melodie,
342 songtekst, akkoordnamen, en fretboard-diagrammen te maken. In dit
343 voorbeeld zie je enkele van de voorgedefiniëerde
344 fretboard-diagrammen, maar ze kunnen ook ingrijpend veranderd
345 worden voor vrijwel elke andere situatie.
351 @subsubheading Grote projecten
353 LilyPond is uitstekend voor grote projecten zoals opera's of
354 werken voor groot symfonieorkest. Daarnaast levert de
355 tekstgebaseerde invoer een grotere toegankelijkheid -- dit
356 voorbeeld is een bijdrage van Hu Haipeng, een blinde
359 @exampleImage{orchestra}
363 @divClass{column-center-bottom}
366 Nog steeds niet overtuigd? LilyPond is Vrije Software, die
367 jou @ref{Vrijheid} geeft. Heb je al besloten LilyPond te
368 gaan proberen, lees dan eerst over onze @ref{Tekstinvoer}.
372 @unnumberedsec Vrijheid
373 @translationof Freedom
376 @divClass{column-center-top}
377 @subheading Vrije Software
379 @uref{http://www.gnu.org/, GNU} LilyPond is geschreven en
380 wordt onderhouden door een groep enthousiaste liefhebbers.
381 Het wordt uitgebracht onder de @ref{GPL, GNU General Public
382 License} (GNU Algemene Publieke Licentie) en de @ref{FDL,
383 GNU Free Documentation License} (GNU Vrije Documentatie
384 Licentie), hetgeen iedereen de vrijheid geeft het programma
385 te verbeteren, veranderen en uit te breiden. Het maken van
386 prachtige muziek zou geen honderden euro's aan software
390 @c @divClass{column-left-top}
392 @divClass{keep-bullets}
393 @subheading Wat zijn de voordelen voor gebruikers?
398 Geen kosten: download en probeer het! Wat heb je te
402 Delen: als het programma je bevalt, geef dan een kopie aan
403 je vrienden, docenten, studenten, en collega's.
406 Broncode beschikbaar: als je benieuwd bent hoe LilyPond
407 bepaalde notatie maakt, kun je precies zien hoe het in zijn
411 Uitbreidbaar: je kunt functies toevoegen, fouten repareren,
412 en de functionaliteit veranderen. Als je geen programmeur
413 bent, kun je iemand inhuren die het voor je doet.
415 Dit mag misschien niet zo aantrekkelijk lijken voor
416 sommige muzikanten, maar de mogelijkheid om software
417 uit te breiden kan van groot belang zijn voor
418 serieuze componisten, bedrijven en wetenschappers.
421 Veilige toekomst: als een commerciëel bedrijf bankroet gaat,
422 wat gebeurt er dan met de elektronische muziek die
423 afhankelijk is van hun producten? Dit bezwaar bestaat niet
424 met LilyPond; zelfs wanneer het gehele ontwikkelteam ermee
425 stop (bijzonder onwaarschijnlijk), zal het programma nog
426 steeds legaal beschikbaar zijn om te kopiëren, wijzigen en
434 @c @divClass{column-right-top}
436 @divClass{keep-bullets}
437 @subheading Waarom @qq{geven} LilyPond-ontwikkelaars hun werk gratis @qq{weg}?
439 De meesten van ons zien het ontwikkelen van LilyPond als een
440 hobby of als vrijwilligerswerk. Dus de vraag is eigenlijk
441 @qq{waarom willen mensen vrijwilliger zijn}?
447 Plezier: naar een doel toewerken kan prettig zijn, vooral
448 wanneer je het met een team doet!
451 Gedeelde doelen: we willen allemaal prachtige bladmuziek,
452 maar weinig mensen hebben de expertise (en niemand heeft de
453 tijd!), om een programma te maken dat alle situaties aan
454 kan. Door samen te werken -- één verbetert de automatische
455 waardestreepcode, een ander verbetert de vorm van de
456 legatoboogjes, en een derde schrijft documentatie waarin
457 wordt uitgelegd hoe je deze functies kunt gebruiken --
458 kunnen we samen onze doelen bereiken met een fractie van de
462 Geef-cultuur: de Vrije Software (of @qq{Open Source})
463 beweging heeft veel geweldige software projecten opgeleverd,
464 zoals @uref{http://kernel.org/, GNU/Linux},
465 @uref{http://www.getfirefox.com/, Mozilla Firefox}, en
466 @uref{http://www.wesnoth.org/, Battle for Wesnoth}. Omdat
467 ze van deze projecten geprofiteerd hebben, willen sommige
468 ontwikkelaars iets @qq{terug doen} voor de community.
471 Werkervaring: bijdragen aan open-source projecten is een
472 mooie manier om te oefenen met programmeren, het schrijven
473 van documentatie, het vertalen van documentatie, of
474 ontwerpen. Deze ervaring heeft sommige ontwikkelaars zelfs
475 een baan of een beurs opgeleverd.
482 @divClass{column-center-bottom}
485 Nog steeds niet overtuigd? Lees ons uitgebreide essay over
486 onze graveerfilosofie in @ref{Achtergrond}. Heb je al
487 besloten LilyPond te gaan proberen, lees dan eerst over onze
492 @unnumberedsec Achtergrond
493 @translationof Background
495 @divClass{column-center-top}
496 @subheading Achtergrond essay
498 We hebben een uitgrebreid essay waarin we onze berekende
499 esthetiek uiteenzetten: de kunst van de creatie van
500 schoonheid met de computer.
502 Als je slechts een snelle inleiding in LilyPond wilt, is het
503 essay wellicht wat te veel stof om nu door te lezen. Als je
504 het leuk zou vinden het nu te lezen, ga dan verder naar
508 @divClass{column-center-bottom}
511 Nog steeds niet overtuigd? Lees over @ref{Producties} en
512 bladmuziek van enkele van onze gebruikers. Heb je al
513 besloten LilyPond te gaan proberen, lees dan eerst over onze
518 @unnumberedsec Producties
519 @translationof Productions
521 @divClass{column-left-top}
522 @subheading Concerten
524 LilyPond gravures zijn wereldwijd gebruikt voor
525 uitvoeringen. Enkele hoogtepunten:
527 @divClass{keep-bullets}
531 @emph{Affaire étrangère}, een opera van
532 @uref{http://valentin.villenave.net/,Valentin Villenave}
533 op een frans libretto van
534 @uref{http://nl.wikipedia.org/wiki/Lewis_Trondheim, Lewis
535 Trondheim}, premiëre op 1 februari, 2009 in
536 @uref{http://www.orchestre-montpellier.com/, L'Opéra National de
537 Montpellier}, Frankrijk.
540 @uref{http://www.mercurybaroque.org/02/02109.aspx, Mercury
541 Baroque}s uitvoering van Lullys @emph{Armide}, 15-16 mei
542 2009, in Houston, Texas (gravure door
543 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux}).
546 Instrumentale fragmenten van Rameaus @emph{Hippolyte et
547 Aricie} in St. James's Church in Manhattan, 8 mei 2009, door
548 Frederick Renz met zijn ensemble
549 @uref{http://www.earlymusicny.org/, Early Music New York}
550 (gravure door Nicolas Sceaux).
558 @divClass{column-right-top}
559 @subheading Uitgegeven bladmuziek
561 @divClass{keep-bullets}
565 @uref{http://www.mutopiaproject.org/index.html, Mutopia
566 Project}, bladmuziek voor meer dan 1500 klassieke
567 muziekstukken vrij te downloaden, de voornaamste verzameling
568 van LilyPond partituren.
570 @c don't make this "Mutopia" a link, since that looks silly.
572 @uref{http://etudeapp.com, Etude}, @qq{bladmuziek op
573 steroïden} is een iPhone app die pianomuziek toont die gezet
574 is met LilyPond, inclusief vele stukken uit Mutopia. De app
575 heeft een virtueel pianoklavier waarop is te zien welke
576 toetsen aangeslagen worden om beginners te helpen bladmuziek
580 @uref{http://www.adoromusicpub.com/, Adoro Music
581 Publishing}, partituren van hoge kwaliteit van religieuze
582 muziek, beschikbaar voor directe download of ouderwets op papier.
585 @uref{http://theshadylanepublishing.com/, The Shady Lane
586 Publishing}, een @qq{micro muziekuitgeverij} met als
587 doelstelling het promoten van een nieuwe vorm van muzikale
588 economie, die dichter bij de muzikanten en muziekliefhebbers
598 @divClass{column-center-bottom}
601 Nog steeds niet overtuigd? Lees de @ref{Recenties} van
602 enkele van onze gebruikers. Als je het leuk zou vinden het
603 nu te lezen, ga dan verder naar @ref{Essay}.
606 @c TRANSLATORS, so far it's mostly from
607 @c http://lilypond.org/web/switch/testimonials
610 @unnumberedsec Recenties
611 @translationof Reviews
613 @divClass{column-left-top}
614 @subheading Gepubliceerde artikelen
616 @divClass{keep-bullets}
622 Het Duitse blad LinuxUser schrijft een
623 @uref{http://www.linux-community.de/Internal/Artikel/Print-Artikel/LinuxUser/2009/10/Digitaler-Notenschluessel,
624 artikel over LilyPond}.
630 In @uref{http://www.musicbyandrew.ca/finale-lilypond-1.html,
631 artikelen op zijn persoonlijke site} vergelijkt Andrew
632 Hawryluk Finale en LilyPond in algemene termen, en evalueert
633 muzieknotatie-mogelijkheden van beide programma's in detail.
634 Het tweede artikel is een leerzame analyse van
635 muzieknotatie-kwesties in Rachmaninoff's Piano Prelude
636 No. 6, inclusief vergelijkingen met een hand-gegraveerde
642 @uref{http://distrowatch.com,DistroWatch} complimenteert
644 @uref{http://distrowatch.com/weekly.php?issue=20060605,schrijft}
645 @qq{Dames en Heren, wij zijn blij te mogen aankondingen,
646 gebaseerd op verzoeken van lezers, dat de donatie van
647 DistroWatch mei 2006 is toegekent aan LilyPond
648 (@euro{}190.00) en Lua (US$250.00).}
653 @uref{http://linuxjournal.com,Linux Journal} publiceert een
655 @uref{http://www.linuxjournal.com/article/8364, Maak
656 verbluffende Schenker gravures met GNU LilyPond}. Het is
657 een diepgaand maar praktisch uitgelicht artikel met scherp
658 gestoken LilyPond-gravures. Auteur Kris Shaffer merkt op
659 dat @qq{GNU LilyPond prachtige gravures maakt die
660 commerciële alternatieven op tweede-rangs laat lijken.}
665 Het Belgische dagblad De Standaard onderzoekt wat Free
666 Software auteurs bezield in een artikel getiteld
667 @uref{http://www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=G42H5GD6,
668 Delen van KENNIS zonder WINSTBEJAG} in de @q{DS2-bijlage}.
669 LilyPond wordt als een voorbeeld gebruikt en het artikel is
670 doorlucht met citaten van een e-mail interview met Jan
671 Nieuwenhuizen. Dit is LilyPonds eerste optreden in
672 mainstream gedrukte pers.
677 Een Frans artikel over de LilyPond 2.6 uitgave verschijnt op
678 @uref{http://linuxfr.org/2005/06/27/19210.html, linuxfr.org}.
683 De redacteurs van of Computer!Totaal, een Nederlands
685 @uref{http://lilypond.org/web/images/computer-totaal.jpeg,
686 beschrijven LilyPond} in het oktober 2004-nummer als:
687 @qq{Prachtige gratis (open source) software [..] De
688 bladmuziek die LilyPond oplevert is inderdaad bijzonder
689 fraai [..] een zeer krachtig systeem waarvoor bijna
690 niets onmogelijk is.}
695 Dave Phillips schrijft een inleidend artikel voor
696 @uref{http://linuxjournal.com,Linux Journal}: Aan
697 de klinkende rand: LilyPond, delen
698 @uref{http://www.linuxjournal.com/article/7657, een} en
699 @uref{http://www.linuxjournal.com/article/7719, twee}.
705 @uref{http://www.all-day-breakfast.com/cannam/linux-musician/lilypond.html,interviewt}
706 Han-Wen Nienhuys en Jan Nieuwenhuizen op linuxmusician.com
707 (originele site opgeheven). Dit interview is gerecenceerd
709 @uref{http://slashdot.org/article.pl?sid=04/03/13/2054227&tid=,
715 Jazz-zanger Gail Selkirk schrijft over
716 @uref{http://www.songbirdofswing.com/editorial_page/lilypond/,
717 Duik in LilyPond}. @qq{... je kunt make lead sheets of volledige
718 orkestpartituren maken, en de resultaten kunnen verbluffend zijn.}
719 @uref{http://www.computermusic.co.uk/, Computer Music Special},
728 @divClass{column-right-top}
729 @subheading Gebruikerservaringen
731 @divClass{testimonial-item}
732 @imageFloat{carter-brey,jpg, right}
733 @subsubheading @uref{http://nyphil.org/meet/orchestra/index.cfm?page=profile&personNum=7, Carter Brey}, Aanvoerder van de celli, New York Philharmonic
735 @qq{@dots{}Ik heb een paar toegiften geschreven voor
736 solo-cello die ik heb afgedrukt met LilyPond en die ik aan
737 Schirmer zal voorleggen ter publicatie. Ik weet zeker dat
738 hun gegraveerde versie niet half zo gelikt is als de mijne!}
741 @divClass{testimonial-item}
742 @imageFloat{orm-finnendahl,jpg, left}
743 @subsubheading @uref{http://icem-www.folkwang-hochschule.de/~finnendahl/, Orm Finnendahl}, professor in de compositieleer, Musikhochschule Freiburg
745 @qq{Hoewel ik [LilyPond] nog niet zo goed ken, ben ik
746 @strong{erg} onder de indruk. Ik heb het programma gebruikt
747 om een motet van Josquin Desprez in te voeren in mensurale
748 notatie. Lilypond overtreft zonder twijfel en met gemak
749 alle andere muzieknotatieprogramma's voor wat betreft
750 snelheid, gebruiksgemak en schoonheid!}
753 @divClass{testimonial-item}
754 @imageFloat{darius-blasband,jpg, right}
755 @subsubheading Darius Blasband, componist (Brussels, Belgium)
757 @qq{[..na de eerste orkestrepetitie] kreeg ik heel veel
758 complimenten over de kwaliteit van de partituren. En wat
759 nog veel mooier is: terwijl Lilypond allerlei manieren
760 biedt om te zorgen dat de partituren er nog mooier uitzien,
761 kreeg het orkest van mij slechts de ruwe, ongewijzigde
765 @divClass{testimonial-item}
766 @subsubheading Kieren MacMillan, componist (Toronto, Canada)
767 @qq{Dank en lof voor het ontwikkelteam voor hun fantastische
768 werk. Ik heb nog nooit iets gezien wat maar in de buurt
769 komt van de output die ik bereik met Lilypond -- Ik ben er
770 zeker van dat dit fantastische programma aan al mijn
771 muziekpublicatie-wensen kan voldoen en deze zelfs zal
772 overtreffen. [..] hoofdzakelijk pure Lilypond output [..]
773 ziet er beter uit dan de meeste recente @q{professionele}
774 uitgaven waarmee ik het heb vergeleken (q.v., zo ongeveer
775 elke Warner Bros. partituur, en zelfs een groot deel van de
776 meest recente partituren van de @q{de oude
777 muziekuitgeverijen}). [..]}
779 @qq{Doe ze dat maar eens na, Finale/Sibelius/Igor/of wie dan
783 @divClass{testimonial-item}
784 @subsubheading Chris Cannam, hoofdontwikkelaar van het @uref{http://www.rosegardenmusic.com/, RoseGarden} project
785 @qq{LilyPond is overduidelijk een zwaargewicht [in de
786 categorie prachtige muziek zetten].}
789 @divClass{testimonial-item}
790 @subsubheading Chris Snyder, @uref{http://www.adoromusicpub.com/, Adoro Music Publishing}
792 @qq{De wijze waarop muziek wordt ingevoerd voor LilyPond
793 laat mij op een muzikalere manier denken -- het is enkele
794 malen voorgekomen dat ik vertwijfeld was hoe ik Lelie nu zou
795 kunnen vertellen iets te graveren, om mezelf te realiseren
796 dat zelf wanneer het me precies zo zou lukken als de
797 componist het wilde, de muziek lastig te lezen zou zijn.
798 LilyPond maakt het mij een stuk eenvoudiger om in mijn
799 dubbele redacteur+graveer rol te werken.}
801 @qq{Voor mijn beginnende muziekuitgeverij heb ik uitsluitend
802 LilyPond gebruikt. Vrijwel zonder uitzondering werd elke
803 componist overrompeld door de kwaliteit van de gravure
804 waneer ik hem de proefdrukken van zijn muziek presenteerde.
805 Ik verdien zelf ook een deel van deze lof -- ik heb veel
806 tijd besteed aan het verfijnen van de uitvoer, met name
807 overbindingen (hoofdzakelijk in akkoorden) -- maar LilyPond
808 biedt me een uitstekend uitgangspunt, een erg intuïtieve
809 interface, plus de mogelijkheid om absoluut alles te
810 veranderen als ik daar de tijd voor wil nemen. Ik ben ervan
811 overtuigd dat geen commercieel product hierbij ook maar
812 enigszins in de buurt kan komen.}
815 @divClass{testimonial-item}
816 @subsubheading David Bobroff, bastrombonist, Iceland Symphony Orchestra
818 @qq{Ik vind Lilypond fantastisch [..] Hoe beter ik het
819 programma leer kennen, hoe mooier ik het vind!}
822 @divClass{testimonial-item}
823 @subsubheading Vaylor Trucks, elektrische gitaar (Ja, @uref{http://www.allmanbrothersband.com/modules.php?op=modload&name=userpage&file=content&page_id=12, verwant aan})
824 @qq{Ik ben zwaar onder de indruk van LilyPond [..]}
826 @qq{DIT IS HET BESTE PROGRAMMA OOIT!!!}
828 @qq{ENORM bedankt allemaal voor jullie fantastische werk en toewijding!}
832 @divClass{testimonial-item}
833 @subsubheading @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux}, @uref{http://www.mutopiaproject.org/, Mutopia} bijdrager
835 @qq{Ik had een soort haat/liefde-verhouding met LilyPond.
836 Liefde omdat de eerste partituur die ik zag er zo
837 fantastisch uit zag! De beschrijving van de elegantie van
838 LilyPond klopt niet, het is nog veel mooier! [..] aangezien
839 LilyPond nog altijd beter wordt, en naarmate ik beter
840 doorzie hoe dingen worden gedaan in scheme, heb ik steeds
841 minder last van frustraties. Nouja, wat ik eigenlijk wil
842 zeggen is: dank jullie wel voor LilyPond, het is
846 @divClass{testimonial-item}
847 @subsubheading @uref{http://www.troff.org/whoswho.html#werner, Werner Lemberg}, Dirigent bij het Theater van Koblenz in Duitsland en een befaamde GNU-hacker
849 @qq{Hoe dan ook, LilyPond levert een verbazingwekkend goed resultaat!}
854 @divClass{testimonial-item}
855 @subsubheading Paul Davis, ontwikkelaar van @uref{http://jackaudio.org/, JACK} en @uref{http://www.ardour.org/, Ardour}
857 @qq{Ik vind [LilyPond] een ongelofelijk programma, en het
858 produceert prachtige, schitterende output. Toen ik vorig
859 jaar een interview over LilyPond las, kon ik niet wachten om
860 aan een paar vrienden van mij te laten zien hoeveel potentie
866 @divClass{column-center-bottom}
869 Lees over onze @ref{Tekstinvoer}.
874 @unnumberedsec Tekstinvoer
875 @translationof Text input
877 @c TRANSLATORS, so far it's mostly from
878 @c http://lilypond.org/web/switch/howto
880 @subheading Muziek @qq{Compileren}
882 @imageClickable{nereid-shot-small,png, (klik om te vergroten), nereid-shot,png, right}
884 LilyPond is een @emph{batch} programma: het wordt uitgevoerd
885 op een tekstbestand waarin de muziek wordt beschreven. Het
886 resultaat kan op het beeldscherm worden bekeken of worden
887 afgedrukt. In bepaalde opzichten lijkt LilyPond meer op een
888 programmeertaal dan op een grafisch muziekprogramma.
890 Je schrijft de muziek niet door noten van een grafische
891 werkbalk naar een zichzelf dynamisch verversende partituur
892 te slepen; je schrijft muziek door het intypen van tekst.
893 Deze tekst word geïnterpreteerd (of @qq{gecompileerd}) door
894 LilyPond, die hiervan prachtig gegraveerde bladmuziek maakt.
896 Mensen die gewend zijn aan een grafische gebruikersinterface
897 moeten wellicht een nieuwe manier van werken aanleren, maar
898 de resultaten zijn de moeite meer dan waard!
900 @warning{We presenteren een kort overzicht van onze
901 tekstinvoer -- het is niet zo ingewikkeld als het klinkt!
902 Maak je geen zorgen, je hoeft niet elk detail in deze
903 voorbeelden te begrijpen; in onze beginnershandleiding wordt
904 alles stap voor stap uitgelegd.}
906 @subsubheading Waarom moeilijk doen als het ook makkelijk kan?
907 @c Het is zo eenvoudig als A B C
909 Noten worden gecodeerd met letters en nummers. Speciale
910 commando's worden ingevoerd met een backslash.
912 @imageFloat{text-input-1-annotate-nl,png,center}
913 @imageFloat{text-input-1-output,png,center}
915 Verplaatsingen worden gevormd met verschillende benamingen:
916 voeg @code{-is} toe voor een kruis en @code{-es} voor een
917 mol. LilyPond bepaalt zelf waar de toevallige tekens
920 @imageFloat{text-input-2-annotate-nl,png,center}
921 @imageFloat{text-input-2-output,png,center}
923 @subsubheading Popmuziek
925 Combineer akkoorden en songteksten om zogenaamde leadsheets
928 @imageFloat{text-input-pop-annotate-nl,png,center}
929 @imageFloat{text-input-pop-output,png,center}
931 @subsubheading Orkestpartijen
933 Het invoerbestand bevat de noten van het muziekstuk.
934 Partituur en partijen kunnen vanuit dit zelfde invoerbestand
935 worden gemaakt. Dus het veranderen van een noot heeft
936 altijd invloed op partijen en partituur, zodat beide altijd
937 up-to-date zijn. Om dezelfde muziek op verschillende
938 plaatsen te kunnen invoegen, moet aan de noten een
939 @qq{variable} (een naam) worden toegekend.
941 @imageFloat{text-input-parts-both-annotate-nl,png,center}
944 Deze variabele wordt vervolgens in één partij gebruikt (hier
945 getransponeerd en met samengevoegde rusten):
947 @imageFloat{text-input-parts-single-annotate-nl,png,center}
948 @imageFloat{text-input-parts-single-output,png,center}
951 Dezelfde variabele wordt ook in de volledige partituur
952 gebruikt (hier klinkend en met uitgeschreven rusten):
954 @imageFloat{text-input-score-annotate-nl,png,center}
955 @imageFloat{text-input-score-output,png,center}
958 @subsubheading Beginnershandleiding
960 We realiseren ons dat veel gebruikers deze manier van muziek
961 invoeren een beetje vreemd vinden. Daarom hebben we een
962 uitgebreide handleiding geschreven om nieuwe gebruikers op
963 weg te helpen, te beginnen met @ref{Beginnen}. Het beste
964 kun je beginnen met deze beginnershandleiding omdat hierin
965 de meeste vragen worden beantwoord.
967 Lees liever eerst de beginnershandleiding alvorens eventuele
968 fouten in het programma aan ons te melden! Nieuwe
969 gebruikers denken soms dat LilyPond niet goed werkt, terwijl
970 het in feite precies werkt zoals de bedoeling is.
972 Verdere informatie is beschikbaar in
975 @subsubheading Omgevingen voor eenvoudiger bewerken
977 @imageClickable{lilykde-screenshot-small,png,
978 (klik om te vergroten),lilykde-screenshot,png,right}
980 LilyPond gaat hoofdzakelijk over het produceren van
981 gegraveerde bladmuziek van topkwaliteit; het maken van een
982 Grafische Gebruikers Interface (GUI) zou ons enkel van dit
983 doel afleiden. Er zijn wel andere projecten die als doel
984 hebben het maken van LilyPond-invoer gemakkelijker te maken.
986 Sommige omgevingen hebben syntax highlighting, automatische
987 commando aanvulling, en voorbereide sjablonen. Andere
988 programma's bieden een GUI die directe manipulatie van een
989 grafische partituur mogelijk maakt. Voor meer informatie,
990 zie @ref{Eenvoudiger bewerken}.
992 @divClass{column-center-bottom}
995 Je bent nu zover om @ref{Download, LilyPond te downloaden}.
996 Nog steeds niet overtuigd?
997 Lees over @ref{Eenvoudiger bewerken}.
1000 @node Eenvoudiger bewerken
1001 @unnumberedsec Eenvoudiger bewerken
1002 @translationof Easier editing
1005 @divClass{column-center-top}
1006 @subheading Grafische omgeving: Denemo
1008 @imageClickable{screenshot-denemo-small,png,
1009 (klik om te vergroten),screenshot-denemo,png,right}
1011 @sourceimage{logo-linux,,,}
1012 @sourceimage{logo-windows,,,}
1014 @uref{http://denemo.org}
1016 Denemo is een grafische editor die LilyPond-broncode
1017 genereert, en ook audio afspeelt. Hiermee kunnen gebruikers
1018 LilyPond-broncode parallel weergeven met het grafische
1019 beeld. Extra LilyPond-verfijningen (tweaks) kunnen aan
1020 noten, akkoorden enz. worden gekoppeld en worden opgeslagen
1021 in het Denemo-bestand, zodat gebruikers toch grafisch verder
1024 Het verplaatsen van de cursor in de LilyPond-tekst
1025 verplaatst ook de cursor in het grafische beeld, en
1026 syntaxfouten in LilyPond-verfijningen (tweaks) worden
1027 gehighlight in het tekstvenster.
1029 @warning{Denemo ondersteunt officieel de gedateerde Lilypond
1030 versie 2.8.7, die veel functies mist die sindsdien zijn
1031 toegevoegd. De Denemo-ontwikkelaars werken aktief aan
1032 ondersteunin van onze huidige stabiele 2.12-versie.}
1035 @divClass{column-center-top}
1036 @subheading Gecombineerde omgeving: LilyPondTool
1038 @imageClickable{lilypondtool-2.12-screenshot-400wide,png,
1039 (klik om te vergroten),lilypondtool-2.12-screenshot,png,right}
1041 @sourceimage{logo-linux,,,}
1042 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
1043 @sourceimage{logo-macosx,,,}
1044 @sourceimage{logo-windows,,,}
1046 @uref{http://lilypondtool.organum.hu}
1048 Gemaakt als een plugin voor de
1049 @uref{http://www.jedit.org,jEdit} teksteditor, is
1050 LilyPondTool één van de tekstgebaseerde gereedschappen met
1051 de meeste functies voor het bewerken van
1052 LilyPond-partituren. Functies omvatten een Document-wizard
1053 met liedtekstondersteuning om documenten eenvoudiger op te
1054 stellen, en geïntegreerde PDF-viewer met geavanceerde
1055 point-and-click ondersteuning.
1059 @divClass{column-center-top}
1060 @subheading Gecombineerde omgeving: Frescobaldi
1062 @imageClickable{frescobaldi-lilypond-editor-small,png,
1063 (klik om te vergroten),frescobaldi-lilypond-editor,png,right}
1065 @sourceimage{logo-linux,,,}
1066 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
1068 @uref{http://www.frescobaldi.org}
1070 Frescobaldi is een muziek- en teksteditor speciaal voor
1071 LilyPond met een ingebouwde PDF-viewer, een krachtige
1072 partituur wizard en vele bewerkingsfuncties. Het is
1073 gebaseerd op de KDE4 bibliotheken en draait momenteel op
1074 alle soorten Linux en andere UNIX-achtige operating
1079 @divClass{column-center-top}
1080 @subheading Tekst omgeving: Emacs en Vim
1082 @sourceimage{logo-linux,,,}
1083 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
1084 @sourceimage{logo-macosx,,,}
1085 @sourceimage{logo-windows,,,}
1087 @uref{http://www.gnu.org/software/emacs/}
1089 Emacs is een teksteditor met taalgevoelige functies voor
1090 veel verschillende computertalen. Emacs is een in hoge mate
1091 uitbreidbare editor en kan gebruikt worden als een
1092 Geïntegreerde Ontwikkel Omgeving (IDE). Er is een
1093 @q{lilypond mode} die de taaldefinities voor het werken met
1094 LilyPond-broncodebestanden levert.
1096 @uref{http://www.vim.org}
1098 Vim is een minimale teksteditor en is een uitbreiding van de
1099 oudere Unix @command{vi}-editor. Het is uitbreidbaar en
1102 Als algemene regel geldt dat, wanneer je nog niet bekend
1103 bent met Emacs of Vim, je waarschijnlijk liever een andere
1104 editor verkiest voor het schrijven van
1105 LilyPond-invoerbestanden.
1109 @divClass{column-center-top}
1110 @subheading Andere programma's
1112 @subsubheading Tekstomgeving: TexShop
1114 @sourceimage{logo-macosx,,,}
1116 @uref{http://www.uoregon.edu/~koch/texshop}
1118 De TexShop-editor voor MacOS@tie{}X kan uitgebreid worden
1119 voor het uitvoeren van LilyPond, @command{lilypond-book} en
1120 @command{convert-ly} vanuit de editor, door gebruik te maken
1121 van de uitbreidingen die beschikbaar zijn op:
1124 @uref{http://users.dimi.uniud.it/~nicola.vitacolonna/home/content/lilypond-scripts}
1127 @subsubheading TextMate
1131 @divClass{column-center-top}
1132 @subheading Andere programma's die LilyPond-code kunnen exporteren
1134 @subsubheading Grafische omgevingen:
1138 @uref{http://www.rosegardenmusic.com,Rosegarden}, een audio en
1139 MIDI-sequencer, die tevens een partituur-editor voor het editen
1140 van enkelvoudige notenbalken heeft.
1143 @uref{http://vsr.informatik.tu-chemnitz.de/staff/jan/nted/nted.xhtml,NtEd},
1144 is gebaseerd op de @uref{http://cairographics.org, Cairo}
1145 bibliotheek en heeft experimentele LilyPond export
1148 @uref{http://www.tuxguitar.com.ar/,TuxGuitar}, een
1149 multi-track tablatuur-editor en -speler, heeft een
1150 partituur-beeld en tab-beeld en kan exporteren naar LilyPond.
1153 @uref{http://musescore.org,MuseScore} heeft onvolledige
1154 LilyPond-export maar wordt actief ontwikkeld.
1157 @uref{http://canorus.org,Canorus} kan ook exporteren naar
1158 LilyPond, maar is nog beta-software. Testers zijn welkom.
1161 @uref{http://strasheela.sourceforge.net, Strasheela} is
1162 @qq{een hoog-expressief constraint-gebaseerd muziek
1167 @subsubheading Gereedschappen voor de commandoregel
1171 @uref{http://www.volny.cz/smilauer/rumor/rumor.html,Rumor},
1172 een realtime monofonische MIDI naar LilyPond-vertaler.
1175 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/lilypond/lyqi.html,lyqi}, een
1176 major moder voor Emacs.
1180 @subheading Andere programma's die niet actief worden ontwikkeld
1185 @uref{http://lilykde.googlecode.com/,LilyKDE} is vervangen door
1186 @uref{http://www.frescobaldi.org/,Frescobaldi}, en bestaat alleen nog als
1187 LilyKDE3 voor KDE 3.5 en lilypond-KDE4 voor KDE 4.1.
1190 @uref{http://noteedit.berlios.de,NoteEdit}, dat
1191 @uref{http://www.musicxml.com/xml.html,MusicXML} importeerde, is geforkt
1193 @uref{http://vsr.informatik.tu-chemnitz.de/staff/jan/nted/nted.xhtml,NtEd}
1194 en @uref{http://canorus.org,Canorus}.
1197 @uref{http://common-lisp.net/project/fomus/,FOMUS}, een LISP-bibliotheek
1198 voor het genereren van muzieknotatie.
1201 @uref{http://lilycomp.sourceforge.net, LilyComp} is een grafisch
1202 nootinvoer-programma en werkt ongeveer als een numeriek toetsenbord
1203 dat LilyPond noten produceert.
1210 @divClass{column-center-bottom}
1212 Je bent nu zover om @ref{Download, LilyPond te downloaden}.
1214 Nog steeds niet overtuigd? Veel componisten, muzikanten en
1215 drigenten hebben geleerd muziek te schrijven in ons
1216 invoerformaat. Ervaren gebruikers melden dat ze een
1217 volledige partituur sneller kunnen invoeren in LilyPond dan
1218 met een pianoklavier of muis+GUI! Misschien wil je de
1219 @ref{Functies}, @ref{Voorbeelden} of @ref{Vrijheid}
1220 herlezen, of wil je lezen over @ref{Producties} en
1221 @ref{Recenties} van gebruikers. Onze aanpak van
1222 berekende esthetiek van klassieke muziekgravure wordt
1223 beschreven in @ref{Achtergrond}.
1225 @subheading Legalese
1229 All logos and product images are copyright and trademark