1 @c -*- coding: utf-8; mode: texinfo; documentlanguage: nl; fill-column: 60 -*-
2 @c This file is part of web.texi
4 Translation of GIT committish: b275aa092642adb798079f7853309e2f5e4383ce
6 When revising a translation, copy the HEAD committish of the
7 version that you are working on. For details, see the Contributors'
8 Guide, node Updating translation committishes..
11 @c Translator: Jan Nieuwenhuizen
12 @c Translation checker: Tineke de Munnik
13 @c Translation checker committish: fd33752
17 @translationof Introduction
19 @divClass{column-center-top}
21 @imageFloat{flat-design,png,right}
23 De inspiratie voor LilyPond ontstond toen twee muzikanten
24 meer wilden dan de ontzielde aanblik van met de computer
25 geprinte bladmuziek. Muzikanten lezen het liefst mooie
26 muziek dus waarom zouden programmeurs geen software kunnen
27 schrijven waarmee je prachtige partijen kunt afdrukken?
29 Het resultaat is een systeem waarin muzikanten geen omkijken
30 meer hebben naar layout-details, maar zich kunnen
31 concentreren op het maken van muziek. LilyPond biedt hen de
32 mogelijkheid om partijen te maken van publicatiekwalteit,
33 volgens de beste tratities van klassieke muziekgravure.
37 @divClass{column-left-top}
38 @subheading Waarom LilyPond gebruiken?
43 @ref{Functies}: Wat kan LilyPond?
46 @ref{Voorbeelden}: Ik wil muziek zien!
49 @ref{Vrijheid}: LilyPond is Vrije Software.
52 @ref{Achtergrond}: Onze berekende esthetiek.
57 @divClass{column-right-top}
58 @subheading Wie gebruikt het?
63 @ref{Producties}: Daadwerkelijke gebruik van LilyPond.
66 @ref{Gebruikerservaringen}: Wat zeggen onze gebruikers?
71 @divClass{column-center-bottom}
72 @subheading Waarom zou je geen LilyPond gebruiken?
77 @ref{Tekstinvoer}: Jullie schrijven muziek als @emph{tekst}?!
80 @ref{Eenvoudiger bewerken}: Andere manieren van werken met LilyPond.
87 * Functies:: What can LilyPond do?
88 * Voorbeelden:: I want to see some music!
89 * Vrijheid:: Freedom and the GPL.
90 * Achtergrond:: Computational aesthetics.
91 * Producties:: Real-life use of LilyPond.
92 * Gebruikerservaringen:: What do people say about it?
93 * Tekstinvoer:: You write music as text?!
94 * Eenvoudiger bewerken:: Other ways of working with LilyPond.
101 @unnumberedsec Functies
102 @translationof Features
104 @subheading Waarom overstappen op LilyPond?
107 @subsubheading Prachtige klassieke muziekgravure
109 @imageFloat{flat-design,png,right}
111 Met LilyPond kunnen muzikanten elegante bladmuziek
112 produceren die gemakkelijk leest. De community van
113 ontwikkelaars heeft duizenden uren geïnvesteerd in het
114 ontwikkelen van krachtige muzieknotatie-software die
115 prachtige gegraveerde muziek oplevert. Alle
116 stijlinstellingen, het speciaal ontworpen muziekfont en
117 algoritmes zijn geïnspireerd op de mooiste handgegraveerde
118 bladmuziek. De LilyPond-uitvoer ziet er net zo krachtig en
119 harmonisch uit als de best gegraveerde klassieke partituren.
120 Dit wordt verder uitgewerkt in ons @ref{Essay}.
122 @subsubheading Minder gepriegel
124 Verlies minder tijd met het verfraaien van het resultaat;
125 LilyPond verzint zelf de beste layout. Het bepaalt de
126 spatiëring en het afbreken van regels en pagina's, zodat een
127 strakke en regelmatige layout ontstaat. Het voorkomt
128 botsingen tussen liedteksten, noten en akkoorden en zet
129 legatobogen en waardestrepen automatisch op de juiste
132 @subsubheading Tekstgebaseerde invoer
134 LilyPond werkt met ASCII-invoer die je kunt aanleveren met
135 jouw favoriete teksteditor, snel en comfortabel. De invoer
136 bevat alle informatie, dus het onthouden van ingewikkelde
137 reeksen commando's is niet nodig: sla gewoon je
138 invoerbestand op en je kunt alles later opnieuw raadplegen.
140 @subsubheading Toegankelijkheid
142 Tekstgebaseerde invoer maakt het schrijven van partituren
143 ook toegankelijk voor gebruikers met ernstige lichamelijke
144 beperkingen. Gebruikers met motorische beperkingen die niet
145 kunnen typen of een muis kunnen besturen, kunnen
146 spraakherkenningssoftware gebruiken om LilyPond-bestanden te
147 bewerken. Zelfs blinde gebruikers kunnen voorleessoftware
148 gebruiken voor het schrijven van LilyPond-bestanden -- een
149 onmogelijke taak in grafisch-gebaseerde muziekprogramma's.
152 @subsubheading Combineer muziek en tekst
154 @imageFloat{lilypond-book,png,right}
156 Voeg muziekfragmenten aan teksten toe zonder het knippen en
157 plakken van plaatjes. Je kunt naadloos bladmuziek in
158 @LaTeX{} of HTML integreren, of muziek aan OpenOffice.org
159 toevoegen met OOoLilyPond.
163 @subsubheading Vrije software
165 LilyPond kan kostenloos worden gedownload! Ja hoor - het is
166 gratis. Je kunt het downloaden van de downloadpagina.
168 Bovendien is het ook vrije software. Wat betekent dat je de
169 broncode erbij krijgt, plus toestemming om deze te
170 veranderen en te kopiëren. Dus als je je ergert aan een
171 fout, of als er iets in het programma ontbreekt, kun je het
172 zelf oplossen of iemand anders inhuren om het voor je te
175 @subsubheading Uitbreidbaar ontwerp
177 Alle instellingen kunnen worden aangepast aan je eigen
178 persoonlijke typografische voorkeuren. Als dat niet
179 voldoende is, bestaat er nog altijd de ingebouwde
180 scriptingtaal, een dialect van de krachtige programmeertaal
181 LISP, waarmee je desnoods elk detail kunt
182 veranderen. Instellingen, variabelen en functies zijn
183 allemaal beschreven in de uitvoerige referentiehandleiding
187 @subsubheading Uitstekende ondersteuning
189 LilyPond werkt op alle bekende besturingssystemen:
190 GNU/Linux, MacOS X, en Windows. Er is een zeer uitgebreide
191 handleiding met honderden voorbeeldbestandjes. Er is een
192 actieve gebruikersgroep die antwoorden geeft op de
193 lilypond-user mailinglijst, terwijl het ontwikkelingsteam
194 ervoor zorgt dat problemen snel worden opgelost.
198 @divClass{column-center-bottom}
201 Nog steeds niet overtuigd? Bekijk dan maar eens enkele
202 specifieke @ref{Voorbeelden}. Heb je al besloten LilyPond
203 te gaan proberen, lees dan eerst over onze
209 @unnumberedsec Voorbeelden
210 @translationof Examples
212 LilyPond is een krachtig en flexibel gereedschap voor
213 uiteenlopende muzieknotatie-taken. Bekijk ter inspiratie
214 eens onze galerij met voorbeelden!
217 @subsubheading Klassieke Muziek
219 Dit orgelwerk van J.S. Bach is een typisch LilyPond-project.
221 @exampleImage{bach-bwv610}
225 @subsubheading Ingewikkelde muzieknotatie
227 Dit voorbeeld uit @emph{Goyescas} van Enrique Granados laat
228 geavanceerde typesettingsfuncties zien, zoals waardestrepen
229 met knie, stokken tussen notenbalken en
230 melodie-volglijntjes.
232 @exampleImage{granados}
236 @subsubheading Vroege muziek
238 LilyPond geeft ook ondersteuning voor verscheidene
239 verouderde notatievormen zoals dit Gregoriaanse liedfragment.
241 @exampleImage{ancient-headword}
245 @subsubheading Moderne muziek
247 Hedendaagse componisten vinden dat LilyPond zich goed leent
248 voor het tonen van ongebruikelijke notatie. Hier is een
249 fragment uit Trevor Bača's @emph{Čáry}, voor solo basfluit.
256 @subsubheading Maak efficiënte, flexibele partijen voor uitvoerenden
258 Vanuit één en dezelfde broncode kunnen allerlei soorten
259 partijen worden gemaakt. Dit is een fragment uit
260 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux's}
261 gravure van Handels @emph{Giulio Cesare}, als volledige
262 partituur, piano-zang reductie, en een vioolpartij.
264 @exampleImage{sesto-full}
266 @exampleImage{sesto-piano}
268 @exampleImage{sesto-violin}
273 @subsubheading Tablatuur
275 LilyPond ondersteunt tablatuurnotatie die kan
276 worden aangepast aan elk intrument dat van tablatuur kan spelen.
277 De tablatuurbalk wordt automatisch gegenereerd op basis van de
278 noten die voor de vijf-lijns notenbalk zijn ingevoerd.
280 @exampleImage{tab-example}
284 @subsubheading Schenker-diagrammen
286 De standaard uitvoer kan ingrijpend worden veranderd. Hier
287 heeft iemand een indrukwekkende Schenker-analyse gemaakt.
289 @exampleImage{bach-schenker}
293 @subsubheading Vocale muziek
295 LilyPond blinkt uit in alle soorten vocale muziek, van
296 psalmen en gezangen tot opera. Hier is een Middeleeuws
297 motet met enigszins ongebruikelijke eisen. De tenorstem is
298 in een andere maatsoort genoteerd dan de anderen, maar moet
299 uitgelijnd zijn als ware het dezelfde maatsoort. LilyPond
300 doet dit bijzonder elegant. Let ook op de incipits met
301 sleutels in de Vaticana stijl, de doorgestreepte stokken die
302 gepliceerde noten aangeven en de ligatuurhaken boven
303 bepaalde groepen noten.
305 @exampleImage{aucun-snippet}
309 @subsubheading Educatieve doeleinden
311 LilyPond is ook perfect voor educatieve doeleinden.
312 Hier is een voorbeeld van een eenvoudige contrapunt-oefening.
314 @exampleImage{theory}
318 @subsubheading Populaire muziek
320 Het is eenvoudig om zogenaamde pop leadsheets met melodie,
321 songtekst, akkoordnamen, en fretboard-diagrammen te maken. In dit
322 voorbeeld zie je enkele van de voorgedefiniëerde
323 fretboard-diagrammen, maar ze kunnen ook ingrijpend veranderd
324 worden voor vrijwel elke andere situatie.
330 @subsubheading Grote projecten
332 LilyPond is uitstekend voor grote projecten zoals opera's of
333 werken voor groot symfonieorkest. Daarnaast levert de
334 tekstgebaseerde invoer een grotere toegankelijkheid -- dit
335 voorbeeld is een bijdrage van Hu Haipeng, een blinde
338 @exampleImage{orchestra}
342 @divClass{column-center-bottom}
345 Nog steeds niet overtuigd? LilyPond is Vrije Software, die
346 jou @ref{Vrijheid} geeft. Heb je al besloten LilyPond te
347 gaan proberen, lees dan eerst over onze @ref{Tekstinvoer}.
351 @unnumberedsec Vrijheid
352 @translationof Freedom
355 @divClass{column-center-top}
356 @subheading Vrije Software
358 @uref{http://www.gnu.org/, GNU} LilyPond is geschreven en
359 wordt onderhouden door een groep enthousiaste liefhebbers.
360 Het wordt uitgebracht onder de @ref{GPL, GNU General Public
361 License} (GNU Algemene Publieke Licentie) en de @ref{FDL,
362 GNU Free Documentation License} (GNU Vrije Documentatie
363 Licentie), hetgeen iedereen de vrijheid geeft het programma
364 te verbeteren, veranderen en uit te breiden. Het maken van
365 prachtige muziek zou geen honderden euro's aan software
369 @c @divClass{column-left-top}
371 @divClass{keep-bullets}
372 @subheading Wat zijn de voordelen voor gebruikers?
377 Geen kosten: download en probeer het! Wat heb je te
381 Delen: als het programma je bevalt, geef dan een kopie aan
382 je vrienden, docenten, studenten, en collega's.
385 Broncode beschikbaar: als je benieuwd bent hoe LilyPond
386 bepaalde notatie maakt, kun je precies zien hoe het in zijn
390 Uitbreidbaar: je kunt functies toevoegen, fouten repareren,
391 en de functionaliteit veranderen. Als je geen programmeur
392 bent, kun je iemand inhuren die het voor je doet.
394 Dit mag misschien niet zo aantrekkelijk lijken voor
395 sommige muzikanten, maar de mogelijkheid om software
396 uit te breiden kan van groot belang zijn voor
397 serieuze componisten, bedrijven en wetenschappers.
400 Veilige toekomst: als een commerciëel bedrijf bankroet gaat,
401 wat gebeurt er dan met de elektronische muziek die
402 afhankelijk is van hun producten? Dit bezwaar bestaat niet
403 met LilyPond; zelfs wanneer het gehele ontwikkelteam ermee
404 stop (bijzonder onwaarschijnlijk), zal het programma nog
405 steeds legaal beschikbaar zijn om te kopiëren, wijzigen en
413 @c @divClass{column-right-top}
415 @divClass{keep-bullets}
416 @subheading Waarom @qq{geven} LilyPond-ontwikkelaars hun werk gratis @qq{weg}?
418 De meesten van ons zien het ontwikkelen van LilyPond als een
419 hobby of als vrijwilligerswerk. Dus de vraag is eigenlijk
420 @qq{waarom willen mensen vrijwilliger zijn}?
426 Plezier: naar een doel toewerken kan prettig zijn, vooral
427 wanneer je het met een team doet!
430 Gedeelde doelen: we willen allemaal prachtige bladmuziek,
431 maar weinig mensen hebben de expertise (en niemand heeft de
432 tijd!), om een programma te maken dat alle situaties aan
433 kan. Door samen te werken -- één verbetert de automatische
434 waardestreepcode, een ander verbetert de vorm van de
435 legatoboogjes, en een derde schrijft documentatie waarin
436 wordt uitgelegd hoe je deze functies kunt gebruiken --
437 kunnen we samen onze doelen bereiken met een fractie van de
441 Geef-cultuur: de Vrije Software (of @qq{Open Source})
442 beweging heeft veel geweldige software projecten opgeleverd,
443 zoals @uref{http://kernel.org/, GNU/Linux},
444 @uref{http://www.getfirefox.com/, Mozilla Firefox}, en
445 @uref{http://www.wesnoth.org/, Battle for Wesnoth}. Omdat
446 ze van deze projecten geprofiteerd hebben, willen sommige
447 ontwikkelaars iets @qq{terug doen} voor de community.
450 Werkervaring: bijdragen aan open-source projecten is een
451 mooie manier om te oefenen met programmeren, het schrijven
452 van documentatie, het vertalen van documentatie, of
453 ontwerpen. Deze ervaring heeft sommige ontwikkelaars zelfs
454 een baan of een beurs opgeleverd.
461 @divClass{column-center-bottom}
464 Nog steeds niet overtuigd? Lees ons uitgebreide essay over
465 onze graveerfilosofie in @ref{Achtergrond}. Heb je al
466 besloten LilyPond te gaan proberen, lees dan eerst over onze
471 @unnumberedsec Achtergrond
472 @translationof Background
474 @divClass{column-center-top}
475 @subheading Achtergrond essay
477 We hebben een uitgrebreid essay waarin we onze berekende
478 esthetiek uiteenzetten: de kunst van de creatie van
479 schoonheid met de computer.
481 Als je slechts een snelle inleiding in LilyPond wilt, is het
482 essay wellicht wat te veel stof om nu door te lezen. Als je
483 het leuk zou vinden het nu te lezen, ga dan verder naar
487 @divClass{column-center-bottom}
490 Nog steeds niet overtuigd? Lees over @ref{Producties} en
491 bladmuziek van enkele van onze gebruikers. Heb je al
492 besloten LilyPond te gaan proberen, lees dan eerst over onze
497 @unnumberedsec Producties
498 @translationof Productions
500 @divClass{column-left-top}
501 @subheading Concerten
503 LilyPond gravures zijn wereldwijd gebruikt voor
504 uitvoeringen. Enkele hoogtepunten:
506 @divClass{keep-bullets}
510 @emph{Affaire étrangère}, een opera van
511 @uref{http://valentin.villenave.net/,Valentin Villenave}
512 op een frans libretto van
513 @uref{http://nl.wikipedia.org/wiki/Lewis_Trondheim, Lewis
514 Trondheim}, premiëre op 1 februari, 2009 in
515 @uref{http://www.orchestre-montpellier.com/, L'Opéra National de
516 Montpellier}, Frankrijk.
519 @uref{http://www.mercurybaroque.org/02/02109.aspx, Mercury
520 Baroque}s uitvoering van Lullys @emph{Armide}, 15-16 mei
521 2009, in Houston, Texas (gravure door
522 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux}).
525 Instrumentale fragmenten van Rameaus @emph{Hippolyte et
526 Aricie} in St. James's Church in Manhattan, 8 mei 2009, door
527 Frederick Renz met zijn ensemble
528 @uref{http://www.earlymusicny.org/, Early Music New York}
529 (gravure door Nicolas Sceaux).
537 @divClass{column-right-top}
538 @subheading Uitgegeven bladmuziek
540 @divClass{keep-bullets}
544 @uref{http://www.mutopiaproject.org/index.html, Mutopia
545 Project}, bladmuziek voor meer dan 1500 klassieke
546 muziekstukken vrij te downloaden, de voornaamste verzameling
547 van LilyPond partituren.
549 @c don't make this "Mutopia" a link, since that looks silly.
551 @uref{http://etudeapp.com, Etude}, @qq{bladmuziek op
552 steroïden} is een iPhone app die pianomuziek toont die gezet
553 is met LilyPond, inclusief vele stukken uit Mutopia. De app
554 heeft een virtueel pianoklavier waarop is te zien welke
555 toetsen aangeslagen worden om beginners te helpen bladmuziek
559 @uref{http://www.adoromusicpub.com/, Adoro Music
560 Publishing}, partituren van hoge kwaliteit van religieuze
561 muziek, beschikbaar voor directe download of ouderwets op papier.
564 @uref{http://theshadylanepublishing.com/, The Shady Lane
565 Publishing}, een @qq{micro muziekuitgeverij} met als
566 doelstelling het promoten van een nieuwe vorm van muzikale
567 economie, die dichter bij de muzikanten en muziekliefhebbers
577 @divClass{column-center-bottom}
580 Nog steeds niet overtuigd? Lees de
581 @ref{Gebruikerservaringen} van enkele van onze gebruikers.
582 Als je het leuk zou vinden het nu te lezen, ga dan verder
586 @c TRANSLATORS, so far it's mostly from
587 @c http://lilypond.org/web/switch/testimonials
589 @node Gebruikerservaringen
590 @unnumberedsec Gebruikerservaringen
591 @translationof Testimonials
593 @divClass{testimonial-item}
594 @imageFloat{carter-brey,jpg, right}
595 @subsubheading @uref{http://nyphil.org/meet/orchestra/index.cfm?page=profile&personNum=7, Carter Brey}, Aanvoerder van de celli, New York Philharmonic
597 @qq{@dots{}Ik heb een paar toegiften geschreven voor
598 solo-cello die ik heb afgedrukt met LilyPond en die ik aan
599 Schirmer zal voorleggen ter publicatie. Ik weet zeker dat
600 hun gegraveerde versie niet half zo gelikt is als de mijne!}
603 @divClass{testimonial-item}
604 @imageFloat{orm-finnendahl,jpg, left}
605 @subsubheading @uref{http://icem-www.folkwang-hochschule.de/~finnendahl/, Orm Finnendahl}, professor in de compositieleer, Musikhochschule Freiburg
607 @qq{Hoewel ik [LilyPond] nog niet zo goed ken, ben ik
608 @strong{erg} onder de indruk. Ik heb het programma gebruikt
609 om een motet van Josquin Desprez in te voeren in mensurale
610 notatie. Lilypond overtreft zonder twijfel en met gemak
611 alle andere muzieknotatieprogramma's voor wat betreft
612 snelheid, gebruiksgemak en schoonheid!}
615 @divClass{testimonial-item}
616 @imageFloat{darius-blasband,jpg, right}
617 @subsubheading Darius Blasband, componist (Brussels, Belgium)
619 @qq{[..na de eerste orkestrepetitie] kreeg ik heel veel
620 complimenten over de kwaliteit van de partituren. En wat
621 nog veel mooier is: terwijl Lilypond allerlei manieren
622 biedt om te zorgen dat de partituren er nog mooier uitzien,
623 kreeg het orkest van mij slechts de ruwe, ongewijzigde
627 @divClass{testimonial-item}
628 @subsubheading Kieren MacMillan, componist (Toronto, Canada)
629 @qq{Dank en lof voor het ontwikkelteam voor hun fantastische
630 werk. Ik heb nog nooit iets gezien wat maar in de buurt
631 komt van de output die ik bereik met Lilypond -- Ik ben er
632 zeker van dat dit fantastische programma aan al mijn
633 muziekpublicatie-wensen kan voldoen en deze zelfs zal
634 overtreffen. [..] hoofdzakelijk pure Lilypond output [..]
635 ziet er beter uit dan de meeste recente @q{professionele}
636 uitgaven waarmee ik het heb vergeleken (q.v., zo ongeveer
637 elke Warner Bros. partituur, en zelfs een groot deel van de
638 meest recente partituren van de @q{de oude
639 muziekuitgeverijen}). [..]}
641 @qq{Doe ze dat maar eens na, Finale/Sibelius/Igor/of wie dan
645 @divClass{testimonial-item}
646 @subsubheading Chris Cannam, hoofdontwikkelaar van het @uref{http://www.rosegardenmusic.com/, RoseGarden} project
647 @qq{LilyPond is overduidelijk een zwaargewicht [in de
648 categorie prachtige muziek zetten].}
651 @divClass{testimonial-item}
652 @subsubheading Chris Snyder, @uref{http://www.adoromusicpub.com/, Adoro Music Publishing}
654 @qq{De wijze waarop muziek wordt ingevoerd voor LilyPond
655 laat mij op een muzikalere manier denken -- het is enkele
656 malen voorgekomen dat ik vertwijfeld was hoe ik Lelie nu zou
657 kunnen vertellen iets te graveren, om mezelf te realiseren
658 dat zelf wanneer het me precies zo zou lukken als de
659 componist het wilde, de muziek lastig te lezen zou zijn.
660 LilyPond maakt het mij een stuk eenvoudiger om in mijn
661 dubbele redacteur+graveer rol te werken.}
663 @qq{Voor mijn beginnende muziekuitgeverij heb ik uitsluitend
664 LilyPond gebruikt. Vrijwel zonder uitzondering werd elke
665 componist overrompeld door de kwaliteit van de gravure
666 waneer ik hem de proefdrukken van zijn muziek presenteerde.
667 Ik verdien zelf ook een deel van deze lof -- ik heb veel
668 tijd besteed aan het verfijnen van de uitvoer, met name
669 overbindingen (hoofdzakelijk in akkoorden) -- maar LilyPond
670 biedt me een uitstekend uitgangspunt, een erg intuïtieve
671 interface, plus de mogelijkheid om absoluut alles te
672 veranderen als ik daar de tijd voor wil nemen. Ik ben ervan
673 overtuigd dat geen commercieel product hierbij ook maar
674 enigszins in de buurt kan komen.}
677 @divClass{testimonial-item}
678 @subsubheading David Bobroff, bastrombonist, Iceland Symphony Orchestra
680 @qq{Ik vind Lilypond fantastisch [..] Hoe beter ik het
681 programma leer kennen, hoe mooier ik het vind!}
684 @divClass{testimonial-item}
685 @subsubheading Vaylor Trucks, elektrische gitaar (Ja, @uref{http://www.allmanbrothersband.com/modules.php?op=modload&name=userpage&file=content&page_id=12, verwant aan})
686 @qq{Ik ben zwaar onder de indruk van LilyPond [..]}
688 @qq{DIT IS HET BESTE PROGRAMMA OOIT!!!}
690 @qq{ENORM bedankt allemaal voor jullie fantastische werk en toewijding!}
694 @divClass{testimonial-item}
695 @subsubheading @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux}, @uref{http://www.mutopiaproject.org/, Mutopia} bijdrager
697 @qq{Ik had een soort haat/liefde-verhouding met LilyPond.
698 Liefde omdat de eerste partituur die ik zag er zo
699 fantastisch uit zag! De beschrijving van de elegantie van
700 LilyPond klopt niet, het is nog veel mooier! [..] aangezien
701 LilyPond nog altijd beter wordt, en naarmate ik beter
702 doorzie hoe dingen worden gedaan in scheme, heb ik steeds
703 minder last van frustraties. Nouja, wat ik eigenlijk wil
704 zeggen is: dank jullie wel voor LilyPond, het is
708 @divClass{testimonial-item}
709 @subsubheading @uref{http://www.troff.org/whoswho.html#werner, Werner Lemberg}, Dirigent bij het Theater van Koblenz in Duitsland en een befaamde GNU-hacker
711 @qq{Hoe dan ook, LilyPond levert een verbazingwekkend goed resultaat!}
716 @divClass{testimonial-item}
717 @subsubheading Paul Davis, ontwikkelaar van @uref{http://jackaudio.org/, JACK} en @uref{http://www.ardour.org/, Ardour}
719 @qq{Ik vind [LilyPond] een ongelofelijk programma, en het
720 produceert prachtige, schitterende output. Toen ik vorig
721 jaar een interview over LilyPond las, kon ik niet wachten om
722 aan een paar vrienden van mij te laten zien hoeveel potentie
727 @divClass{column-center-bottom}
730 Lees over onze @ref{Tekstinvoer}.
735 @unnumberedsec Tekstinvoer
736 @translationof Text input
738 @c TRANSLATORS, so far it's mostly from
739 @c http://lilypond.org/web/switch/howto
741 @subheading Muziek @qq{Compileren}
743 @imageClickable{nereid-shot-small,png, (klik om te vergroten), nereid-shot,png, right}
745 LilyPond is een @emph{batch} programma: het wordt uitgevoerd
746 op een tekstbestand waarin de muziek wordt beschreven. Het
747 resultaat kan op het beeldscherm worden bekeken of worden
748 afgedrukt. In bepaalde opzichten lijkt LilyPond meer op een
749 programmeertaal dan op een grafisch muziekprogramma.
751 Je schrijft de muziek niet door noten van een grafische
752 werkbalk naar een zichzelf dynamisch verversende partituur
753 te slepen; je schrijft muziek door het intypen van tekst.
754 Deze tekst word geïnterpreteerd (of @qq{gecompileerd}) door
755 LilyPond, die hiervan prachtig gegraveerde bladmuziek maakt.
757 Mensen die gewend zijn aan een grafische gebruikersinterface
758 moeten wellicht een nieuwe manier van werken aanleren, maar
759 de resultaten zijn de moeite meer dan waard!
761 @warning{We presenteren een kort overzicht van onze
762 tekstinvoer -- het is niet zo ingewikkeld als het klinkt!
763 Maak je geen zorgen, je hoeft niet elk detail in deze
764 voorbeelden te begrijpen; in onze beginnershandleiding wordt
765 alles stap voor stap uitgelegd.}
767 @subsubheading Waarom moeilijk doen als het ook makkelijk kan?
768 @c Het is zo eenvoudig als A B C
770 Noten worden gecodeerd met letters en nummers. Speciale
771 commando's worden ingevoerd met een backslash.
773 @imageFloat{text-input-1-annotate-nl,png,center}
774 @imageFloat{text-input-1-output,png,center}
776 Verplaatsingen worden gevormd met verschillende benamingen:
777 voeg @code{-is} toe voor een kruis en @code{-es} voor een
778 mol. LilyPond bepaalt zelf waar de toevallige tekens
781 @imageFloat{text-input-2-annotate-nl,png,center}
782 @imageFloat{text-input-2-output,png,center}
784 @subsubheading Popmuziek
786 Combineer akkoorden en songteksten om zogenaamde leadsheets
789 @imageFloat{text-input-pop-annotate-nl,png,center}
790 @imageFloat{text-input-pop-output,png,center}
792 @subsubheading Orkestpartijen
794 Het invoerbestand bevat de noten van het muziekstuk.
795 Partituur en partijen kunnen vanuit dit zelfde invoerbestand
796 worden gemaakt. Dus het veranderen van een noot heeft
797 altijd invloed op partijen en partituur, zodat beide altijd
798 up-to-date zijn. Om dezelfde muziek op verschillende
799 plaatsen te kunnen invoegen, moet aan de noten een
800 @qq{variable} (een naam) worden toegekend.
802 @imageFloat{text-input-parts-both-annotate-nl,png,center}
805 Deze variabele wordt vervolgens in één partij gebruikt (hier
806 getransponeerd en met samengevoegde rusten):
808 @imageFloat{text-input-parts-single-annotate-nl,png,center}
809 @imageFloat{text-input-parts-single-output,png,center}
812 Dezelfde variabele wordt ook in de volledige partituur
813 gebruikt (hier klinkend en met uitgeschreven rusten):
815 @imageFloat{text-input-score-annotate-nl,png,center}
816 @imageFloat{text-input-score-output,png,center}
819 @subsubheading Beginnershandleiding
821 We realiseren ons dat veel gebruikers deze manier van muziek
822 invoeren een beetje vreemd vinden. Daarom hebben we een
823 uitgebreide handleiding geschreven om nieuwe gebruikers op
824 weg te helpen, te beginnen met @ref{Beginnen}. Het beste
825 kun je beginnen met deze beginnershandleiding omdat hierin
826 de meeste vragen worden beantwoord.
828 Lees liever eerst de beginnershandleiding alvorens eventuele
829 fouten in het programma aan ons te melden! Nieuwe
830 gebruikers denken soms dat LilyPond niet goed werkt, terwijl
831 het in feite precies werkt zoals de bedoeling is.
833 Verdere informatie is beschikbaar in
836 @subsubheading Omgevingen voor eenvoudiger bewerken
838 @imageClickable{lilykde-screenshot-small,png,
839 (klik om te vergroten),lilykde-screenshot,png,right}
841 LilyPond gaat hoofdzakelijk over het produceren van
842 gegraveerde bladmuziek van topkwaliteit; het maken van een
843 Grafische Gebruikers Interface (GUI) zou ons enkel van dit
844 doel afleiden. Er zijn wel andere projecten die als doel
845 hebben het maken van LilyPond-invoer gemakkelijker te maken.
847 Sommige omgevingen hebben syntax highlighting, automatische
848 commando aanvulling, en voorbereide sjablonen. Andere
849 programma's bieden een GUI die directe manipulatie van een
850 grafische partituur mogelijk maakt. Voor meer informatie,
851 zie @ref{Eenvoudiger bewerken}.
853 @divClass{column-center-bottom}
856 Je bent nu zover om @ref{Download, LilyPond te downloaden}.
857 Nog steeds niet overtuigd?
858 Lees over @ref{Eenvoudiger bewerken}.
861 @node Eenvoudiger bewerken
862 @unnumberedsec Eenvoudiger bewerken
863 @translationof Easier editing
866 @divClass{column-center-top}
867 @subheading Grafische omgeving: Denemo
869 @imageClickable{screenshot-denemo-small,png,
870 (klik om te vergroten),screenshot-denemo,png,right}
872 @sourceimage{logo-linux,,,}
873 @sourceimage{logo-windows,,,}
875 @uref{http://denemo.org}
877 Denemo is een grafische editor die LilyPond-broncode
878 genereert, in versie 2.8.7, en ook audio afspeelt. Hiermee
879 kunnen gebruikers LilyPond-broncode parallel weergeven met
880 het grafische beeld. Extra LilyPond-verfijningen (tweaks)
881 kunnen aan noten, akkoorden enz. worden gekoppeld en worden
882 opgeslagen in het Denemo-bestand, zodat gebruikers toch
883 grafisch verder kunnen bewerken.
885 Het verplaatsen van de cursor in de LilyPond-tekst
886 verplaatst ook de cursor in het grafische beeld, en
887 syntaxfouten in LilyPond-verfijningen (tweaks) worden
888 gehighlight in het tekstvenster.
892 @divClass{column-center-top}
893 @subheading Gecombineerde omgeving: LilyPondTool
895 @imageClickable{lilypondtool-2.12-screenshot-400wide,png,
896 (klik om te vergroten),lilypondtool-2.12-screenshot,png,right}
898 @sourceimage{logo-linux,,,}
899 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
900 @sourceimage{logo-macosx,,,}
901 @sourceimage{logo-windows,,,}
903 @uref{http://lilypondtool.organum.hu}
905 Gemaakt als een plugin voor de
906 @uref{http://www.jedit.org,jEdit} teksteditor, is
907 LilyPondTool één van de tekstgebaseerde gereedschappen met
908 de meeste functies voor het bewerken van
909 LilyPond-partituren. Functies omvatten een Document-wizard
910 met liedtekstondersteuning om documenten eenvoudiger op te
911 stellen, en geïntegreerde PDF-viewer met geavanceerde
912 point-and-click ondersteuning.
916 @divClass{column-center-top}
917 @subheading Gecombineerde omgeving: Frescobaldi
919 @imageClickable{frescobaldi-lilypond-editor-small,png,
920 (klik om te vergroten),frescobaldi-lilypond-editor,png,right}
922 @sourceimage{logo-linux,,,}
923 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
925 @uref{http://www.frescobaldi.org}
927 Frescobaldi is een muziek- en teksteditor speciaal voor
928 LilyPond met ingebouwde PDF-viewer, een krachtige partituur
929 wizard en vele bewerkingsfuncties. Het is gebaseerd op de
930 KDE4 bibliotheken en draait momenteel op alle soorten Linux
931 en andere UNIX-achtige operating systemen.
935 @divClass{column-center-top}
936 @subheading Tekst omgeving: Emacs en Vim
938 @sourceimage{logo-linux,,,}
939 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
940 @sourceimage{logo-macosx,,,}
941 @sourceimage{logo-windows,,,}
943 @uref{http://www.gnu.org/software/emacs/}
945 Emacs is een teksteditor met taalgevoelige functies voor
946 veel verschillende computertalen. Emacs is een in hoge mate
947 uitbreidbare editor en kan gebruikt worden als een
948 Geïntegreerde Ontwikkel Omgeving (IDE). Er is een
949 @q{lilypond mode} die de taaldefinities voor het werken met
950 LilyPond-broncodebestanden levert.
952 @uref{http://www.vim.org}
954 Vim is een minimale teksteditor en is een uitbreiding van de
955 oudere Unix @command{vi}-editor. Het is uitbreidbaar en
958 Als algemene regel geldt dat, wanneer je nog niet bekend
959 bent met Emacs of Vim, je waarschijnlijk liever een andere
960 editor verkiest voor het schrijven van
961 LilyPond-invoerbestanden.
965 @divClass{column-center-top}
966 @subheading Andere programma's
968 @subsubheading Gecombineerde omgeving: LilyKDE
970 @imageClickable{lilykde-screenshot-small,png,
971 (klik om te vergroten),lilykde-screenshot,png,right}
973 @sourceimage{logo-linux,,,}
974 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
976 @uref{http://lilykde.googlecode.com/}
978 LilyKDE is opgevolgd door
979 @uref{http://www.frescobaldi.org/,Frescobaldi}, en bestaat
980 alleen nog als LilyKDE3 voor KDE 3.5 en lilypond-KDE4 voor
983 LilyKDE is een plugin voor de bewerker van KDE,
984 @uref{http://kate-editor.org/,Kate}. Het heeft een
985 krachtige partituur-wizard om snel LilyPond-documenten op te
986 stellen en een geïntegreerde PDF-viewer.
988 LilyKDE kan gebruik maken van
989 @uref{http://www.volny.cz/smilauer/rumor/,Rumor}, zodat
990 muziek kan worden ingevoerd door middel van een
993 Andere functies zijn het plaatsen van koppeltekens in
994 liedteksten en het tegelijkertijd draaien van LilyPond op
995 meerdere bestanden vanuit het KDE-bestandsbeheer.
997 @subsubheading Tekstomgeving: TexShop
999 @sourceimage{logo-macosx,,,}
1001 @uref{http://www.uoregon.edu/~koch/texshop}
1003 De TexShop-editor voor MacOS@tie{}X kan uitgebreid worden
1004 voor het uitvoeren van LilyPond, @command{lilypond-book} en
1005 @command{convert-ly} vanuit de editor, door gebruik te maken
1006 van de uitbreidingen die beschikbaar zijn op
1007 @uref{http://www.dimi.uniud.it/vitacolo/freesoftware.html#desktoppub}.
1009 @subsubheading TextMate
1013 @divClass{column-center-top}
1014 @subheading Andere programma's die LilyPond-code kunnen exporteren
1016 @subsubheading Grafische omgevingen:
1020 @uref{http://noteedit.berlios.de,NoteEdit}
1021 dat @uref{http://www.musicxml.com/xml.html,MusicXML} importeert
1023 @uref{http://www.rosegardenmusic.com,Rosegarden},
1026 @uref{http://vsr.informatik.tu-chemnitz.de/staff/jan/nted/nted.xhtml,NtEd},
1027 heeft experimentele LilyPond export
1029 @uref{http://www.tuxguitar.com.ar/,TuxGuitar}, kan exporteren naar LilyPond.
1031 @uref{http://musescore.org,MuseScore} kan exporteren naar
1034 @uref{http://canorus.org,Canorus} kan ook exporteren naar
1035 LilyPond, maar is nog beta-software. Testers zijn welkom.
1037 @uref{http://lilycomp.sourceforge.net, LilyComp} is een
1038 grafisch nootinvoerprogramma, en werkt als een numeriek
1039 toetsenbord dat LilyPond-noten produceert.
1042 @subsubheading Gereedschappen voor de commandoregel
1046 @uref{http://www.volny.cz/smilauer/rumor/rumor.html,Rumor},
1047 een realtime monofonische MIDI naar LilyPond-vertaler.
1049 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/lilypond/lyqi.html,lyqi}, een
1050 major moder voor Emacs.
1052 @uref{http://common-lisp.net/project/fomus/,FOMUS},
1053 een LISP-bibliotheek voor het genereren van muzieknotatie
1058 @divClass{column-center-bottom}
1060 Je bent nu zover om @ref{Download, LilyPond te downloaden}.
1062 Nog steeds niet overtuigd? Veel componisten, muzikanten en
1063 drigenten hebben geleerd muziek te schrijven in ons
1064 invoerformaat. Ervaren gebruikers melden dat ze een
1065 volledige partituur sneller kunnen invoeren in LilyPond dan
1066 met een pianoklavier of muis+GUI! Misschien wil je de
1067 @ref{Functies}, @ref{Voorbeelden} of @ref{Vrijheid}
1068 herlezen, of wil je lezen over @ref{Producties} en
1069 @ref{Gebruikerservaringen} van gebruikers. Onze aanpak van
1070 berekende esthetiek van klassieke muziekgravure wordt
1071 beschreven in @ref{Achtergrond}.
1073 @subheading Legalese
1077 All logos and product images are copyright and trademark