1 @c -*- coding: utf-8; mode: texinfo; documentlanguage: nl -*-
2 @c This file is part of web.texi
4 Translation of GIT committish: ffd8edadef992d85d26e9bdc54dad6cf1ba06674
6 When revising a translation, copy the HEAD committish of the
7 version that you are working on. For details, see the Contributors'
8 Guide, node Updating translation committishes..
13 @translationof Introduction
15 @divClass{column-center-top}
17 @imageFloat{flat-design,png,right}
19 De inspiratie voor LilyPond ontstond toen twee muzikanten
20 meer wilden dan de ontzielde aanblik van met de computer
21 geprinte bladmuziek. Muzikanten lezen het liefst mooie
22 muziek dus waarom zouden programmeurs geen software kunnen
23 schrijven waarmee je prachtige partijen kunt afdrukken?
25 Het resultaat is een systeem waarin muzikanten geen omkijken meer hebben aan
26 layout-details, maar zich kunnen concentreren op het
27 maken van muziek. LilyPond biedt hen de mogelijkheid om partijen
28 te maken van publicatiekwalteit, volgens de beste tratities
29 van klassieke muziekgravure.
33 @divClass{column-left-top}
34 @subheading Waarom LilyPond gebruiken?
39 @ref{Functies}: Wat kan LilyPond?
42 @ref{Voorbeelden}: Ik wil muziek zien!
45 @ref{Vrijheid}: LilyPond is Vrije Software.
48 @ref{Achtergrond}: Onze berekende esthetiek.
53 @divClass{column-right-top}
54 @subheading Wie gebruikt het?
59 @ref{Producties}: Daadwerkelijke gebruik van LilyPond.
62 @ref{Gebruikerservaringen}: Wat zeggen onze gebruikers?
67 @divClass{column-center-bottom}
68 @subheading Waarom zou je geen LilyPond gebruiken?
73 @ref{Tekst invoer}: Jullie schrijven muziek als @emph{tekst}?!
76 @ref{Eenvoudiger bewerken}: Andere manieren van werken met LilyPond.
83 * Functies:: What can LilyPond do?
84 * Voorbeelden:: I want to see some music!
85 * Vrijheid:: Freedom and the GPL.
86 * Achtergrond:: Computational aesthetics.
87 * Producties:: Real-life use of LilyPond.
88 * Gebruikerservaringen:: What do people say about it?
89 * Tekstinvoer:: You write music as text?!
90 * Eenvoudiger bewerken:: Other ways of working with LilyPond.
97 @unnumberedsec Functies
98 @translationof Features
100 @subheading Waarom overstappen op LilyPond?
103 @subsubheading Prachtige klassieke muziekgravure
105 @imageFloat{flat-design,png,right}
107 Met LilyPond kunnen muzikanten elegante bladmuziek produceren die
108 gemakkelijk leest. De community van ontwikkelaars heeft
109 duizenden uren geïnvesteerd in het ontwikkelen van krachtige
110 muzieknotatie-software die prachtige gegraveerde muziek
111 oplevert. Alle stijlinstellingen, het speciaal ontworpen
112 muziekfont en algoritmes zijn geïnspireerd op de mooiste
113 handgegraveerde bladmuziek. De LilyPond-uitvoer ziet er net
114 zo krachtig en harmonisch uit als de best gegraveerde
115 klassieke partituren. Dit wordt verder uitgewerkt in ons
118 @subsubheading Minder gepriegel
120 Verlies minder tijd met het verfraaien van het resultaat;
121 LilyPond verzint zelf de beste layout. Het bepaalt de
122 spatiëring en het afbreken van regels en pagina's, zodat een
123 strakke en regelmatige layout ontstaat. Het voorkomt
124 botsingen tussen liedteksten, noten en akkoorden en plaatst
125 legatobogen en waardestrepen automatisch op de juiste plaats!
127 @subsubheading Tekstgebaseerde invoer
129 LilyPond werkt met ASCII-invoer die je kunt aanleveren met
130 jouw favoriete teksteditor, snel en comfortabel. De invoer
131 bevat alle informatie, dus het onthouden van ingewikkelde
132 reeksen commando's is niet nodig: sla gewoon je
133 invoerbestand op en je kunt alles later opnieuw raadplegen.
135 @subsubheading Toegankelijkheid
137 Tekstgebaseerde invoer maakt het schrijven van partituren
138 ook toegankelijk voor gebruikers met ernstige lichamelijke
139 beperkingen. Gebruikers met motorische beperkingen die niet
140 kunnen typen of een muis kunnen besturen, kunnen
141 spraakherkenningssoftware gebruiken om LilyPond-bestanden
142 te bewerken. Zelfs blinde gebruikers kunnen voorleessoftware gebruiken voor het schrijven van LilyPond-bestanden
143 -- een onmogelijke taak in grafisch-gebaseerde
147 @subsubheading Combineer muziek en tekst
149 @imageFloat{lilypond-book,png,right}
151 Voeg muziekfragmenten aan teksten toe zonder het knippen en
152 plakken van plaatjes. Je kunt naadloos bladmuziek in
153 @LaTeX{} of HTML integreren, of muziek aan OpenOffice.org
154 toevoegen met OOoLilyPond.
158 @subsubheading Vrije software
160 LilyPond kan kostenloos worden gedownload! Ja hoor - het is
161 gratis. Je kunt het downloaden van de downloadpagina.
163 Bovendien is het ook vrije software. Wat betekent dat je de
164 broncode erbij krijgt, plus toestemming om deze te
165 veranderen en te kopiëren. Dus als je je ergert aan een
166 fout, of als er iets in het programma ontbreekt, kun je het
167 zelf oplossen of iemand anders inhuren om het voor je te
170 @subsubheading Uitbreidbaar ontwerp
172 Alle instellingen kunnen worden aangepast aan je eigen
173 persoonlijke typografische voorkeuren. Als dat niet
174 voldoende is, bestaat er nog altijd de ingebouwde
175 scriptingtaal, een dialect van de krachtige programmeertaal
176 LISP, waarmee je desnoods elk detail kunt
177 veranderen. Instellingen, variabelen en functies zijn
178 allemaal beschreven in de uitvoerige referentiehandleiding
182 @subsubheading Uitstekende ondersteuning
184 LilyPond werkt op alle bekende besturingssystemen:
185 GNU/Linux, MacOS X, en Windows. Er is een zeer uitgebreide
186 handleiding met honderden voorbeeldbestandjes. Er is een
187 actieve gebruikersgroep die antwoorden geeft op de
188 lilypond-user mailinglijst, terwijl het ontwikkelingsteam
189 ervoor zorgt dat problemen snel worden opgelost.
193 @divClass{column-center-bottom}
196 Nog steeds niet overtuigd? Bekijk dan maar eens enkele
197 specifieke @ref{Voorbeelden}. Heb je al besloten LilyPond
198 te gaan proberen, lees dan eerst over onze
204 @unnumberedsec Voorbeelden
205 @translationof Examples
207 LilyPond is een krachtig en flexibel gereedschap voor
208 uiteenlopende muzieknotatie-taken. Bekijk ter inspiratie eens
209 onze galerij met voorbeelden!
212 @subsubheading Klassieke Muziek
214 Dit orgelwerk van J.S. Bach is een typisch LilyPond-project.
216 @exampleImage{bach-bwv610}
220 @subsubheading Ingewikkelde muzieknotatie
222 Dit voorbeeld uit @emph{Goyescas} van Enrique Granados laat
223 geavanceerde typesettingsfuncties zien, zoals waardestrepen
224 met knie, stokken tussen notenbalken en
225 melodie-volglijntjes.
227 @exampleImage{granados}
231 @subsubheading Vroege muziek
233 LilyPond geeft ook ondersteuning voor verscheidene
234 verouderde notatievormen zoals dit Gregoriaanse liedfragment.
236 @exampleImage{ancient-headword}
240 @subsubheading Moderne muziek
242 Hedendaagse componisten vinden dat LilyPond zich goed leent
243 voor het tonen van ongebruikelijke notatie. Hier is een
244 fragment uit Trevor Bača's @emph{Čáry}, voor solo basfluit.
251 @subsubheading Maak efficiënte, flexibele partijen voor uitvoerenden
253 Vanuit één en dezelfde broncode kunnen allerlei soorten
254 partijen worden gemaakt. Dit is een fragment uit
255 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux's}
256 gravure van Handels @emph{Giulio Cesare}, als volledige
257 partituur, piano-zang reductie, en een vioolpartij.
259 @exampleImage{sesto-full}
261 @exampleImage{sesto-piano}
263 @exampleImage{sesto-violin}
268 @subsubheading Tablatuur
270 LilyPond ondersteunt tablatuurnotatie die kan
271 worden aangepast aan elk intrument dat van tablatuur kan spelen.
272 De tablatuurbalk wordt automatisch gegenereerd op basis van de
273 noten die voor de vijf-lijns notenbalk zijn ingevoerd.
275 @exampleImage{tab-example}
279 @subsubheading Schenker-diagrammen
281 De standaard uitvoer kan ingrijpend worden veranderd. Hier
282 heeft iemand een indrukwekkende Schenker-analyse gemaakt.
284 @exampleImage{bach-schenker}
288 @subsubheading Vocale muziek
290 LilyPond blinkt uit in alle soorten vocale muziek, van
291 psalmen en gezangen tot opera. Hier is een Middeleeuws
292 motet met enigszins ongebruikelijke eisen. De tenorstem is in een andere maatsoort genoteerd dan de anderen,
293 maar moet uitgelijnd zijn als ware het dezelfde maatsoort.
294 LilyPond doet dit bijzonder elegant. Let ook op de incipits
295 met sleutels in de Vaticana stijl, de doorgestreepte stokken
296 die gepliceerde noten aangeven en de ligatuurhaken boven
297 bepaalde groepen noten.
299 @exampleImage{aucun-snippet}
303 @subsubheading Educatieve doeleinden
305 LilyPond is ook perfect voor educatieve doeleinden.
306 Hier is een voorbeeld van een eenvoudige contrapunt-oefening.
308 @exampleImage{theory}
312 @subsubheading Populaire muziek
314 Het is eenvoudig om zogenaamde pop leadsheets met melodie,
315 songtekst, akkoordnamen, en fretboard-diagrammen te maken. In dit
316 voorbeeld zie je enkele van de voorgedefiniëerde
317 fretboard-diagrammen, maar ze kunnen ook ingrijpend veranderd
318 worden voor vrijwel elke andere situatie.
324 @subsubheading Grote projecten
326 LilyPond is uitstekend voor grote projecten zoals opera's of
327 werken voor groot symfonieorkest. Daarnaast levert de
328 tekstgebaseerde invoer een grotere toegankelijkheid -- dit
329 voorbeeld is een bijdrage van Hu Haipeng, een blinde
332 @exampleImage{orchestra}
336 @divClass{column-center-bottom}
339 Nog steeds niet overtuigd? LilyPond is Vrije Software, die
340 jou @ref{Vrijheid} geeft. Heb je al besloten LilyPond te
341 gaan proberen, lees dan eerst over onze @ref{Tekst invoer}.
345 @unnumberedsec Vrijheid
346 @translationof Freedom
349 @divClass{column-center-top}
350 @subheading Vrije Software
352 @uref{http://www.gnu.org/, GNU} LilyPond is geschreven en
353 wordt onderhouden door een groep enthousiaste liefhebbers.
354 Het wordt uitgebracht onder de @ref{GPL, GNU General Public
355 License} (GNU Algemene Publieke Licentie) en de @ref{FDL,
356 GNU Free Documentation License} (GNU Vrije Documentatie
357 Licentie), hetgeen iedereen de vrijheid geeft het programma
358 te verbeteren, veranderen en uit te breiden. Het maken van
359 prachtige muziek zou geen honderden euro's aan software
363 @c @divClass{column-left-top}
365 @divClass{keep-bullets}
366 @subheading Wat zijn de voordelen voor gebruikers?
371 Geen kosten: download en probeer het! Wat heb je te verliezen?
374 Delen: als het programma je bevalt, geef dan een kopie aan
375 je vrienden, docenten, studenten, en collega's.
378 Broncode beschikbaar: als je benieuwd bent hoe LilyPond
379 bepaalde notatie maakt, kun je precies zien hoe het in zijn
383 Uitbreidbaar: je kunt functies toevoegen, fouten repareren,
384 en de functionaliteit veranderen. Als je geen programmeur
385 bent, kun je iemand inhuren die het voor je doet.
387 Dit mag misschien niet zo aantrekkelijk lijken voor
388 sommige muzikanten, maar de mogelijkheid om software
389 uit te breiden kan van groot belang zijn voor
390 serieuze componisten, bedrijven en wetenschappers.
393 Veilige toekomst: als een commerciëel bedrijf bankroet gaat,
394 wat gebeurt er dan met de elektronische muziek die
395 afhankelijk is van hun producten? Dit bezwaar bestaat niet
396 met LilyPond; zelfs wanneer het gehele ontwikkelteam ermee
397 stop (bijzonder onwaarschijnlijk), zal het programma nog
398 steeds legaal beschikbaar zijn om te kopiëren, wijzigen en
406 @c @divClass{column-right-top}
408 @divClass{keep-bullets}
409 @subheading Waarom @qq{geven} LilyPond-ontwikkelaars hun werk gratis @qq{weg}?
411 De meesten van ons zien het ontwikkelen van LilyPond als een
412 hobby of als vrijwilligerswerk. Dus de vraag is eigenlijk
413 @qq{waarom willen mensen vrijwilliger zijn}?
419 Plezier: naar een doel toewerken kan prettig zijn, vooral
420 wanneer je het met een team doet!
423 Gedeelde doelen: we willen allemaal prachtige bladmuziek,
424 maar weinig mensen hebben de expertise (en niemand heeft de
425 tijd!), om een programma te maken dat alle situaties aan
426 kan. Door samen te werken -- één verbetert de automatische
427 waardestreepcode, een ander verbetert de vorm van de
428 legatoboogjes, en een derde schrijft documentatie waarin
429 wordt uitgelegd hoe je deze functies kunt gebruiken -- kunnen
430 we samen onze doelen bereiken met een fractie van de
434 Geef-cultuur: de Vrije Software (of @qq{Open Source}) beweging
435 heeft veel geweldige software projecten opgeleverd, zoals
436 @uref{http://kernel.org/, GNU/Linux},
437 @uref{http://www.getfirefox.com/, Mozilla Firefox}, en
438 @uref{http://www.wesnoth.org/, Battle for Wesnoth}. Omdat
439 ze van deze projecten geprofiteerd hebben, willen sommige
440 ontwikkelaars iets @qq{terug doen} voor de community.
443 Werkervaring: bijdragen aan open-source projecten is een
444 mooie manier om te oefenen met programmeren, het schrijven
445 van documentatie of ontwerpen. Deze ervaring heeft sommige
446 ontwikkelaars zelfs een baan of een beurs opgeleverd.
453 @divClass{column-center-bottom}
456 Nog steeds niet overtuigd? Lees ons uitgebreide essay over
457 onze graveerfilosofie in @ref{Achtergrond}. Heb je al
458 besloten LilyPond te gaan proberen, lees dan eerst over onze
463 @unnumberedsec Achtergrond
464 @translationof Background
466 @divClass{column-center-top}
467 @subheading Achtergrond essay
469 We hebben een uitgrebreid essay waarin we onze berekende
470 esthetiek uiteenzetten: de kunst van de creatie van
471 schoonheid met de computer.
473 Als je slechts een snelle inleiding in LilyPond wilt, is het
474 essay wellicht wat te veel stof om nu door te lezen. Als je
475 het leuk zou vinden het nu te lezen, ga dan verder naar
479 @divClass{column-center-bottom}
482 Nog steeds niet overtuigd? Lees over @ref{Producties} en
483 bladmuziek van enkele van onze gebruikers. Heb je al
484 besloten LilyPond te gaan proberen, lees dan eerst over onze
489 @unnumberedsec Producties
490 @translationof Productions
492 @divClass{column-left-top}
493 @subheading Concerten
495 LilyPond gravures zijn wereldwijd gebruikt voor
496 uitvoeringen. Enkele hoogtepunten:
498 @divClass{keep-bullets}
502 @emph{Affaire étrangère}, een opera van
503 @uref{http://valentin.villenave.net/,Valentin Villenave}
504 op een frans libretto van
505 @uref{http://nl.wikipedia.org/wiki/Lewis_Trondheim, Lewis
506 Trondheim}, premiëre op 1 februari, 2009 in
507 @uref{http://www.orchestre-montpellier.com/, L'Opéra National de
508 Montpellier}, Frankrijk.
511 @uref{http://www.mercurybaroque.org/02/02109.aspx, Mercury Baroque}s
512 uitvoering van Lullys @emph{Armide}, 15-16 mei 2009, in Houston,
513 Texas (gravure door @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/,
517 Instrumentale fragmenten van Rameaus @emph{Hippolyte et Aricie} in
518 St. James's Church in Manhattan, 8 mei 2009, door Frederick Renz
519 met zijn ensemble @uref{http://www.earlymusicny.org/, Early Music
520 New York} (gravure door Nicolas Sceaux).
528 @divClass{column-right-top}
529 @subheading Uitgegeven bladmuziek
531 @divClass{keep-bullets}
535 @uref{http://www.mutopiaproject.org/index.html, Mutopia
536 Project}, bladmuziek voor meer dan 1500 klassieke
537 muziekstukken vrij te downloaden, de voornaamste verzameling
538 van LilyPond partituren.
541 @uref{http://www.adoromusicpub.com/, Adoro Music
542 Publishing}, partituren van hoge kwaliteit van religieuze
543 muziek, beschikbaar voor directe download of ouderwets op papier.
546 @uref{http://theshadylanepublishing.com/, The Shady Lane
548 een @qq{micro muziekuitgeverij} met als doelstelling het
549 promoten van een nieuwe vorm van muzikale economie,
550 die dichter bij de muzikanten en muziekliefhebbers staat.
559 @divClass{column-center-bottom}
562 Nog steeds niet overtuigd? Lees de
563 @ref{Gebruikerservaringen} van enkele van onze gebruikers.
564 Als je het leuk zou vinden het nu te lezen, ga dan verder
568 @c TRANSLATORS, so far it's mostly from
569 @c http://lilypond.org/web/switch/testimonials
571 @node Gebruikerservaringen
572 @unnumberedsec Gebruikerservaringen
573 @translationof Testimonials
575 @divClass{testimonial-item}
576 @imageFloat{carter-brey,jpg, right}
577 @subsubheading @uref{http://nyphil.org/meet/orchestra/index.cfm?page=profile&personNum=7, Carter Brey}, Aanvoerder van de celli, New York Philharmonic
579 @qq{@dots{}Ik heb een paar toegiften geschreven voor
580 solo-cello die ik heb afgedrukt met LilyPond en die ik aan
581 Schirmer zal voorleggen ter publicatie. Ik weet zeker dat
582 hun gegraveerde versie niet half zo gelikt is als de mijne!}
585 @divClass{testimonial-item}
586 @imageFloat{orm-finnendahl,jpg, left}
587 @subsubheading @uref{http://icem-www.folkwang-hochschule.de/~finnendahl/, Orm Finnendahl}, professor in de compositieleer, Musikhochschule Freiburg
589 @qq{Hoewel ik [LilyPond] nog niet zo goed ken, ben ik
590 @strong{erg} onder de indruk. Ik heb het programma gebruikt
591 om een motet van Josquin Desprez in te voeren in mensurale
592 notatie. Lilypond overtreft zonder twijfel en met gemak
593 alle andere muzieknotatieprogramma's voor wat betreft
594 snelheid, gebruiksgemak en schoonheid!}
597 @divClass{testimonial-item}
598 @imageFloat{darius-blasband,jpg, right}
599 @subsubheading Darius Blasband, componist (Brussels, Belgium)
601 @qq{[..na de eerste orkestrepetitie] kreeg ik heel veel
602 complimenten over de kwaliteit van de partituren. En wat
603 nog veel mooier is: terwijl Lilypond allerlei manieren
604 biedt om te zorgen dat de partituren er nog mooier uitzien,
605 kreeg het orkest van mij slechts de ruwe, ongewijzigde
609 @divClass{testimonial-item}
610 @subsubheading Kieren MacMillan, componist (Toronto, Canada)
611 @qq{Dank en lof voor het ontwikkelteam voor hun fantastische
612 werk. Ik heb nog nooit iets gezien wat maar in de buurt
613 komt van de output die ik bereik met Lilypond -- Ik ben er
614 zeker van dat dit fantastische programma aan al mijn
615 muziekpublicatie-wensen kan voldoen en deze zelfs zal
616 overtreffen. [..] hoofdzakelijk pure Lilypond output [..]
617 ziet er beter uit dan de meeste recente @q{professionele}
618 uitgaven waarmee ik het heb vergeleken (q.v., zo ongeveer
619 elke Warner Bros. partituur, en zelfs een groot deel van de
620 meest recente partituren van de @q{de oude
621 muziekuitgeverijen}). [..]}
623 @qq{Doe ze dat maar eens na, Finale/Sibelius/Igor/of wie dan
627 @divClass{testimonial-item}
628 @subsubheading Chris Cannam, hoofdontwikkelaar van het @uref{http://www.rosegardenmusic.com/, RoseGarden} project
629 @qq{LilyPond is overduidelijk een zwaargewicht [in de
630 categorie prachtige muziek zetten].}
633 @divClass{testimonial-item}
634 @subsubheading Chris Snyder, @uref{http://www.adoromusicpub.com/, Adoro Music Publishing}
636 @qq{De wijze waarop muziek wordt ingevoerd voor LilyPond
637 laat mij op een muzikalere manier denken -- het is enkele
638 malen voorgekomen dat ik vertwijfeld was hoe ik Lelie nu zou
639 kunnen vertellen iets te graveren, om mezelf te realiseren
640 dat zelf wanneer het me precies zo zou lukken als de
641 componist het wilde, de muziek lastig te lezen zou zijn.
642 LilyPond maakt het mij een stuk eenvoudiger om in mijn
643 dubbele redacteur+graveer rol te werken.}
645 @qq{Voor mijn beginnende muziekuitgeverij heb ik uitsluitend
646 LilyPond gebruikt. Vrijwel zonder uitzondering werd elke
647 componist overrompeld door de kwaliteit van de gravure
648 waneer ik hem de proefdrukken van zijn muziek presenteerde.
649 Ik verdien zelf ook een deel van deze lof -- ik heb veel
650 tijd besteed aan het verfijnen van de uitvoer, met name
651 overbindingen (hoofdzakelijk in akkoorden) -- maar LilyPond
652 biedt me een uitstekend uitgangspunt, een erg intuïtieve
653 interface, plus de mogelijkheid om absoluut alles te
654 veranderen als ik daar de tijd voor wil nemen. Ik ben ervan
655 overtuigd dat geen commercieel product hierbij ook maar enigszins in
659 @divClass{testimonial-item}
660 @subsubheading David Bobroff, bastrombonist, Iceland Symphony Orchestra
662 @qq{Ik vind Lilypond fantastisch [..] Hoe beter ik het
663 programma leer kennen, hoe mooier ik het vind!}
666 @divClass{testimonial-item}
667 @subsubheading Vaylor Trucks, elektrische gitaar (Ja, @uref{http://www.allmanbrothersband.com/modules.php?op=modload&name=userpage&file=content&page_id=12, verwant aan})
668 @qq{Ik ben zwaar onder de indruk van LilyPond [..]}
670 @qq{DIT IS HET BESTE PROGRAMMA OOIT!!!}
672 @qq{ENORM bedankt allemaal voor jullie fantastische werk en toewijding!}
676 @divClass{testimonial-item}
677 @subsubheading @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux}, @uref{http://www.mutopiaproject.org/, Mutopia} bijdrager
679 @qq{Ik had een soort haat/liefde-verhouding met LilyPond.
680 Liefde omdat de eerste partituur die ik zag er zo
681 fantastisch uit zag! De beschrijving van de elegantie van
682 LilyPond klopt niet, het is nog veel mooier! [..] aangezien
683 LilyPond nog altijd beter wordt, en naarmate ik beter
684 doorzie hoe dingen worden gedaan in scheme, heb ik steeds
685 minder last van frustraties. Nouja, wat ik eigenlijk wil
686 zeggen is: dank jullie wel voor LilyPond, het is
690 @divClass{testimonial-item}
691 @subsubheading @uref{http://www.troff.org/whoswho.html#werner, Werner Lemberg}, Dirigent bij het Theater van Koblenz in Duitsland en een befaamde GNU-hacker
693 @qq{Hoe dan ook, LilyPond levert een verbazingwekkend goed resultaat!}
698 @divClass{testimonial-item}
699 @subsubheading Paul Davis, ontwikkelaar van @uref{http://jackaudio.org/, JACK} en @uref{http://www.ardour.org/, Ardour}
701 @qq{Ik vind [LilyPond] een ongelofelijk programma, en het
702 produceert prachtige, schitterende output. Toen ik vorig
703 jaar een interview over LilyPond las, kon ik niet wachten om
704 aan een paar vrienden van mij te laten zien hoeveel potentie
709 @divClass{column-center-bottom}
712 Lees over onze @ref{Tekst invoer}.
717 @unnumberedsec Tekst invoer
718 @translationof Text input
720 @c TRANSLATORS, so far it's mostly from
721 @c http://lilypond.org/web/switch/howto
723 @subheading Muziek @qq{Compileren}
725 @imageClickable{nereid-shot-small,png, (klik om te vergroten), nereid-shot,png, right}
727 LilyPond is een @emph{batch} programma: het wordt uitgevoerd
728 op een tekstbestand waarin de muziek wordt beschreven. Het resultaat kan
729 op het beeldscherm worden bekeken of worden afgedrukt. In
730 bepaalde opzichten lijkt LilyPond meer op een
731 programmeertaal dan op een grafisch muziekprogramma.
733 Je schrijft de muziek niet door noten van een grafische
734 werkbalk naar een zichzelf dynamisch verversende partituur
735 te slepen; je schrijft muziek door het intypen van tekst.
736 Deze tekst word geïnterpreteerd (of @qq{gecompileerd}) door
737 LilyPond, die hiervan prachtig gegraveerde bladmuziek
740 Mensen die gewend zijn aan een grafische gebruikersinterface
741 moeten wellicht een nieuwe manier van werken aanleren, maar
742 de resultaten zijn de moeite meer dan waard!
744 @warning{We presenteren een kort overzicht van onze tekstinvoer -- het is niet zo ingewikkeld als het klinkt! Maak
745 je geen zorgen, je hoeft niet elk detail in deze voorbeelden
746 te begrijpen; in onze beginnershandleiding wordt alles
747 stap voor stap uitgelegd.}
749 @subsubheading Waarom moeilijk doen als het ook makkelijk kan?
750 @c Het is zo eenvoudig als A B C
752 Noten worden gecodeerd met letters en nummers. Speciale
753 commando's worden ingevoerd met een backslash.
755 @imageFloat{text-input-1-annotate-nl,png,center}
756 @imageFloat{text-input-1-output,png,center}
758 Alteraties worden gevormd met verschillende benamingen: voeg
759 @code{-is} toe voor een kruis en @code{-es} voor een mol.
760 LilyPond bepaalt zelf waar de toevallige tekens geplaatst
763 @imageFloat{text-input-2-annotate-nl,png,center}
764 @imageFloat{text-input-2-output,png,center}
766 @subsubheading Popmuziek
768 Combineer akkoorden en songteksten om zogenaamde leadsheets
771 @imageFloat{text-input-pop-annotate-nl,png,center}
772 @imageFloat{text-input-pop-output,png,center}
774 @subsubheading Orkestpartijen
776 Het invoerbestand bevat de noten van het muziekstuk.
777 Partituur en partijen kunnen vanuit dit zelfde invoerbestand
778 worden gemaakt. Dus het veranderen van een noot heeft
779 altijd invloed op partijen en partituur, zodat beide altijd
780 up-to-date zijn. Om dezelfde muziek op verschillende
781 plaatsen te kunnen invoegen, moet aan de noten een
782 @qq{variable} (een naam) worden toegekend.
784 @imageFloat{text-input-parts-both-annotate-nl,png,center}
785 @imageFloat{text-input-parts-both-output,png,center}
787 Deze variabele wordt vervolgens in één partij gebruikt (hier
788 getransponeerd en met samengevoegde rusten):
790 @imageFloat{text-input-score-annotate-nl,png,center}
791 @imageFloat{text-input-score-output,png,center}
793 @subsubheading Beginnershandleiding
795 We realiseren ons dat veel gebruikers deze manier van muziek
796 invoeren een beetje vreemd vinden. Daarom hebben we
797 een uitgebreide handleiding geschreven om nieuwe gebruikers op
798 weg te helpen, te beginnen met @ref{Beginnen}. Het beste
799 kun je beginnen met deze beginnershandleiding omdat hierin
800 de meeste vragen worden beantwoord.
802 Lees liever eerst de beginnershandleiding alvorens eventuele
803 fouten in het programma aan ons te melden! Nieuwe gebruikers denken soms dat
804 LilyPond niet goed werkt, terwijl het in feite precies werkt
805 zoals de bedoeling is.
807 Verdere informatie is beschikbaar in
810 @subsubheading Omgevingen voor eenvoudiger bewerken
812 @imageClickable{lilykde-screenshot-small,png,
813 (klik om te vergroten),lilykde-screenshot,png,right}
815 LilyPond gaat hoofdzakelijk over het produceren van
816 gegraveerde bladmuziek van topkwaliteit; het maken van een
817 Grafische Gebruikers Interface (GUI) zou ons enkel van dit doel
818 afleiden. Er zijn wel andere projecten die als doel hebben
819 het maken van LilyPond-invoer gemakkelijker te maken.
821 Sommige omgevingen hebben syntax highlighting, automatische
822 commando aanvulling, en voorbereide sjablonen. Andere
823 programma's bieden een GUI die directe manipulatie van
824 een grafische partituur mogelijk maakt. Voor meer
825 informatie, zie @ref{Eenvoudiger bewerken}.
827 @divClass{column-center-bottom}
830 Je bent nu zover om @ref{Download, LilyPond te downloaden}.
831 Nog steeds niet overtuigd?
832 Lees over @ref{Eenvoudiger bewerken}.
835 @node Eenvoudiger bewerken
836 @unnumberedsec Eenvoudiger bewerken
837 @translationof Easier editing
840 @divClass{column-center-top}
841 @subheading Grafische omgeving: Denemo
843 @imageClickable{screenshot-denemo-small,png,
844 (klik om te vergroten),screenshot-denemo,png,right}
846 @sourceimage{logo-linux,,,}
847 @sourceimage{logo-windows,,,}
849 @uref{http://denemo.org}
851 Denemo is een grafische editor die LilyPond-broncode
852 genereert, in versie 2.8.7, en ook audio afspeelt. Hiermee
853 kunnen gebruikers LilyPond-broncode parallel weergeven met
854 het grafische beeld. Extra LilyPond-verfijningen (tweaks)
855 kunnen aan noten, akkoorden enz. worden gekoppeld en worden
856 opgeslagen in het Denemo-bestand, zodat gebruikers toch
857 grafisch verder kunnen bewerken.
859 Het verplaatsen van de cursor in de LilyPond-tekst
860 verplaatst ook de cursor in het grafische beeld, en
861 syntaxfouten in LilyPond-verfijningen (tweaks) worden
862 gehighlight in het tekstvenster.
866 @divClass{column-center-top}
867 @subheading Gecombineerde omgeving: LilyPondTool
869 @imageClickable{lilypondtool-2.12-screenshot-400wide,png,
870 (klik om te vergroten),lilypondtool-2.12-screenshot,png,right}
872 @sourceimage{logo-linux,,,}
873 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
874 @sourceimage{logo-macosx,,,}
875 @sourceimage{logo-windows,,,}
877 @uref{http://lilypondtool.organum.hu}
879 Gemaakt als een plugin voor de
880 @uref{http://www.jedit.org,jEdit} teksteditor,
881 is LilyPondTool één van de tekstgebaseerde gereedschappen met de meeste
882 functies voor het bewerken van
883 LilyPond-partituren. Functies omvatten een Document-wizard
884 met liedtekstondersteuning om documenten eenvoudiger op te
885 stellen, en geïntegreerde PDF-viewer met geavanceerde
886 point-and-click ondersteuning.
890 @divClass{column-center-top}
891 @subheading Gecombineerde omgeving: Frescobaldi
893 @imageClickable{frescobaldi-lilypond-editor-small,png,
894 (klik om te vergroten),frescobaldi-lilypond-editor,png,right}
896 @sourceimage{logo-linux,,,}
897 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
899 @uref{http://www.frescobaldi.org}
901 Frescobaldi is een muziek- en teksteditor speciaal voor
902 LilyPond met ingebouwde PDF-viewer, een krachtige partituur
903 wizard en vele bewerkingsfuncties. Het is gebaseerd op de KDE4
904 bibliotheken en draait momenteel op alle soorten Linux en
905 andere UNIX-achtige operating systemen.
909 @divClass{column-center-top}
910 @subheading Tekst omgeving: Emacs en Vim
912 @sourceimage{logo-linux,,,}
913 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
914 @sourceimage{logo-macosx,,,}
915 @sourceimage{logo-windows,,,}
917 @uref{http://www.gnu.org/software/emacs/}
919 Emacs is een teksteditor met taalgevoelige functies
920 voor veel verschillende computertalen. Emacs is een
921 in hoge mate uitbreidbare editor en kan gebruikt worden
922 als een Geïntegreerde Ontwikkel Omgeving (IDE).
923 Er is een @q{lilypond mode} die de taaldefinities voor
924 het werken met LilyPond-broncodebestanden levert.
926 @uref{http://www.vim.org}
928 Vim is een minimale teksteditor en is een uitbreiding
929 van de oudere Unix @command{vi}-editor. Het is
930 uitbreidbaar en configureerbaar.
932 Als algemene regel geldt dat, wanneer je nog niet bekend
933 bent met Emacs of Vim, je waarschijnlijk liever een andere
934 editor verkiest voor het schrijven van LilyPond-invoerbestanden.
938 @divClass{column-center-top}
939 @subheading Andere programma's
941 @subsubheading Gecombineerde omgeving: LilyKDE
943 @imageClickable{lilykde-screenshot-small,png,
944 (klik om te vergroten),lilykde-screenshot,png,right}
946 @sourceimage{logo-linux,,,}
947 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
949 @uref{http://lilykde.googlecode.com/}
951 LilyKDE is opgevolgd door
952 @uref{http://www.frescobaldi.org/,Frescobaldi}, en bestaat
953 alleen nog als LilyKDE3 voor KDE 3.5 en lilypond-KDE4 voor
956 LilyKDE is een plugin voor de bewerker van KDE,
957 @uref{http://kate-editor.org/,Kate}. Het heeft een
958 krachtige partituur-wizard om snel LilyPond-documenten op te
959 stellen en een geïntegreerde PDF-viewer.
961 LilyKDE kan gebruik maken van
962 @uref{http://www.volny.cz/smilauer/rumor/,Rumor}, zodat
963 muziek kan worden ingevoerd door middel van een MIDI-klavier.
965 Andere functies zijn het plaatsen van koppeltekens in
966 liedteksten en het tegelijkertijd draaien van LilyPond op meerdere
967 bestanden vanuit het KDE-bestandsbeheer.
969 @subsubheading Tekstomgeving: TexShop
971 @sourceimage{logo-macosx,,,}
973 @uref{http://www.uoregon.edu/~koch/texshop}
975 De TexShop-editor voor MacOS@tie{}X kan uitgebreid worden
976 voor het uitvoeren van LilyPond, @command{lilypond-book} en
977 @command{convert-ly} vanuit de editor, door gebruik te maken van
978 de uitbreidingen die beschikbaar zijn op
979 @uref{http://www.dimi.uniud.it/vitacolo/freesoftware.html#desktoppub}.
981 @subsubheading TextMate
985 @divClass{column-center-top}
986 @subheading Andere programma's die LilyPond-code kunnen exporteren
988 @subsubheading Grafische omgevingen:
992 @uref{http://noteedit.berlios.de,NoteEdit}
993 dat @uref{http://www.musicxml.com/xml.html,MusicXML} importeert
995 @uref{http://www.rosegardenmusic.com,Rosegarden},
998 @uref{http://vsr.informatik.tu-chemnitz.de/staff/jan/nted/nted.xhtml,NtEd},
999 heeft experimentele LilyPond export
1001 @uref{http://www.tuxguitar.com.ar/,TuxGuitar}, kan exporteren naar LilyPond.
1003 @uref{http://musescore.org,MuseScore} kan exporteren naar LilyPond.
1005 @uref{http://canorus.org,Canorus} kan ook exporteren naar LilyPond, maar is nog beta-software. Testers zijn welkom.
1007 @uref{http://lilycomp.sourceforge.net, LilyComp} is een grafisch nootinvoerprogramma, en werkt als een numeriek toetsenbord dat LilyPond-noten produceert.
1010 @subsubheading Gereedschappen voor de commandoregel
1014 @uref{http://www.volny.cz/smilauer/rumor/rumor.html,Rumor}, een realtime monofonische MIDI naar LilyPond-vertaler.
1016 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/lilypond/lyqi.html,lyqi}, een
1017 major moder voor Emacs.
1019 @uref{http://common-lisp.net/project/fomus/,FOMUS},
1020 een LISP-bibliotheek voor het genereren van muzieknotatie
1025 @divClass{column-center-bottom}
1027 Je bent nu zover om @ref{Download, LilyPond te downloaden}.
1029 Nog steeds niet overtuigd? Veel componisten, muzikanten en
1030 drigenten hebben geleerd muziek te schrijven in ons invoerformaat. Ervaren gebruikers melden dat ze een volledige
1031 partituur sneller kunnen invoeren in LilyPond dan met een
1032 pianoklavier of muis+GUI! Misschien wil je de
1033 @ref{Functies}, @ref{Voorbeelden} of @ref{Vrijheid}
1034 herlezen, of wil je lezen over @ref{Producties} en
1035 @ref{Gebruikerservaringen} van gebruikers. Onze
1036 aanpak van berekende esthetiek van klassieke muziekgravure
1037 wordt beschreven in @ref{Achtergrond}.
1039 @subheading Legalese
1043 All logos and product images are copyright and trademark