1 @c -*- coding: utf-8; mode: texinfo; documentlanguage: nl; fill-column: 60 -*-
2 @c This file is part of web.texi
4 Translation of GIT committish: 95df7225b95a95bebf0ce8af0cb59fe3c2d85d01
6 When revising a translation, copy the HEAD committish of the
7 version that you are working on. For details, see the Contributors'
8 Guide, node Updating translation committishes..
11 @c translator: Jan Nieuwenhuizen
12 @c revision: Tineke de Munnik
13 @c revision committish: fd33752
17 @translationof Introduction
19 @divClass{column-center-top}
21 @imageFloat{flat-design,png,right}
23 De inspiratie voor LilyPond ontstond toen twee muzikanten
24 meer wilden dan de ontzielde aanblik van met de computer
25 geprinte bladmuziek. Muzikanten lezen het liefst mooie
26 muziek dus waarom zouden programmeurs geen software kunnen
27 schrijven waarmee je prachtige partijen kunt afdrukken?
29 Het resultaat is een systeem waarin muzikanten geen omkijken
30 meer hebben naar layout-details, maar zich kunnen
31 concentreren op het maken van muziek. LilyPond biedt hen de
32 mogelijkheid om partijen te maken van publicatiekwalteit,
33 volgens de beste tratities van klassieke muziekgravure.
37 @divClass{column-left-top}
38 @subheading Waarom LilyPond gebruiken?
43 @ref{Functies}: Wat kan LilyPond?
46 @ref{Voorbeelden}: Ik wil muziek zien!
49 @ref{Vrijheid}: LilyPond is Vrije Software.
52 @ref{Achtergrond}: Onze berekende esthetiek.
57 @divClass{column-right-top}
58 @subheading Wie gebruikt het?
63 @ref{Producties}: Daadwerkelijke gebruik van LilyPond.
66 @ref{Gebruikerservaringen}: Wat zeggen onze gebruikers?
71 @divClass{column-center-bottom}
72 @subheading Waarom zou je geen LilyPond gebruiken?
77 @ref{Tekstinvoer}: Jullie schrijven muziek als @emph{tekst}?!
80 @ref{Eenvoudiger bewerken}: Andere manieren van werken met LilyPond.
87 * Functies:: What can LilyPond do?
88 * Voorbeelden:: I want to see some music!
89 * Vrijheid:: Freedom and the GPL.
90 * Achtergrond:: Computational aesthetics.
91 * Producties:: Real-life use of LilyPond.
92 * Gebruikerservaringen:: What do people say about it?
93 * Tekstinvoer:: You write music as text?!
94 * Eenvoudiger bewerken:: Other ways of working with LilyPond.
101 @unnumberedsec Functies
102 @translationof Features
104 @subheading Waarom overstappen op LilyPond?
107 @subsubheading Prachtige klassieke muziekgravure
109 @imageFloat{flat-design,png,right}
111 Met LilyPond kunnen muzikanten elegante bladmuziek
112 produceren die gemakkelijk leest. De community van
113 ontwikkelaars heeft duizenden uren geïnvesteerd in het
114 ontwikkelen van krachtige muzieknotatie-software die
115 prachtige gegraveerde muziek oplevert. Alle
116 stijlinstellingen, het speciaal ontworpen muziekfont en
117 algoritmes zijn geïnspireerd op de mooiste handgegraveerde
118 bladmuziek. De LilyPond-uitvoer ziet er net zo krachtig en
119 harmonisch uit als de best gegraveerde klassieke partituren.
120 Dit wordt verder uitgewerkt in ons @ref{Essay}.
122 @subsubheading Minder gepriegel
124 Verlies minder tijd met het verfraaien van het resultaat;
125 LilyPond verzint zelf de beste layout. Het bepaalt de
126 spatiëring en het afbreken van regels en pagina's, zodat een
127 strakke en regelmatige layout ontstaat. Het voorkomt
128 botsingen tussen liedteksten, noten en akkoorden en zet
129 legatobogen en waardestrepen automatisch op de juiste
132 @subsubheading Tekstgebaseerde invoer
134 LilyPond werkt met ASCII-invoer die je kunt aanleveren met
135 jouw favoriete teksteditor, snel en comfortabel. De invoer
136 bevat alle informatie, dus het onthouden van ingewikkelde
137 reeksen commando's is niet nodig: sla gewoon je
138 invoerbestand op en je kunt alles later opnieuw raadplegen.
140 @subsubheading Toegankelijkheid
142 Tekstgebaseerde invoer maakt het schrijven van partituren
143 ook toegankelijk voor gebruikers met ernstige lichamelijke
144 beperkingen. Gebruikers met motorische beperkingen die niet
145 kunnen typen of een muis kunnen besturen, kunnen
146 spraakherkenningssoftware gebruiken om LilyPond-bestanden te
147 bewerken. Zelfs blinde gebruikers kunnen voorleessoftware
148 gebruiken voor het schrijven van LilyPond-bestanden -- een
149 onmogelijke taak in grafisch-gebaseerde muziekprogramma's.
152 @subsubheading Combineer muziek en tekst
154 @imageFloat{lilypond-book,png,right}
156 Voeg muziekfragmenten aan teksten toe zonder het knippen en
157 plakken van plaatjes. Je kunt naadloos bladmuziek in
158 @LaTeX{} of HTML integreren, of muziek aan OpenOffice.org
159 toevoegen met OOoLilyPond.
163 @subsubheading Vrije software
165 LilyPond kan kostenloos worden gedownload! Ja hoor - het is
166 gratis. Je kunt het downloaden van de downloadpagina.
168 Bovendien is het ook vrije software. Wat betekent dat je de
169 broncode erbij krijgt, plus toestemming om deze te
170 veranderen en te kopiëren. Dus als je je ergert aan een
171 fout, of als er iets in het programma ontbreekt, kun je het
172 zelf oplossen of iemand anders inhuren om het voor je te
175 @subsubheading Uitbreidbaar ontwerp
177 Alle instellingen kunnen worden aangepast aan je eigen
178 persoonlijke typografische voorkeuren. Als dat niet
179 voldoende is, bestaat er nog altijd de ingebouwde
180 scriptingtaal, een dialect van de krachtige programmeertaal
181 LISP, waarmee je desnoods elk detail kunt
182 veranderen. Instellingen, variabelen en functies zijn
183 allemaal beschreven in de uitvoerige referentiehandleiding
187 @subsubheading Uitstekende ondersteuning
189 LilyPond werkt op alle bekende besturingssystemen:
190 GNU/Linux, MacOS X, en Windows. Er is een zeer uitgebreide
191 handleiding met honderden voorbeeldbestandjes. Er is een
192 actieve gebruikersgroep die antwoorden geeft op de
193 lilypond-user mailinglijst, terwijl het ontwikkelingsteam
194 ervoor zorgt dat problemen snel worden opgelost.
198 @divClass{column-center-bottom}
201 Nog steeds niet overtuigd? Bekijk dan maar eens enkele
202 specifieke @ref{Voorbeelden}. Heb je al besloten LilyPond
203 te gaan proberen, lees dan eerst over onze
209 @unnumberedsec Voorbeelden
210 @translationof Examples
212 LilyPond is een krachtig en flexibel gereedschap voor
213 uiteenlopende muzieknotatie-taken. Bekijk ter inspiratie
214 eens onze galerij met voorbeelden!
217 @subsubheading Klassieke Muziek
219 Dit orgelwerk van J.S. Bach is een typisch LilyPond-project.
221 @exampleImage{bach-bwv610}
225 @subsubheading Ingewikkelde muzieknotatie
227 Dit voorbeeld uit @emph{Goyescas} van Enrique Granados laat
228 geavanceerde typesettingsfuncties zien, zoals waardestrepen
229 met knie, stokken tussen notenbalken en
230 melodie-volglijntjes.
232 @exampleImage{granados}
236 @subsubheading Vroege muziek
238 LilyPond geeft ook ondersteuning voor verscheidene
239 verouderde notatievormen zoals dit Gregoriaanse liedfragment.
241 @exampleImage{ancient-headword}
245 @subsubheading Moderne muziek
247 Hedendaagse componisten vinden dat LilyPond zich goed leent
248 voor het tonen van ongebruikelijke notatie. Hier is een
249 fragment uit Trevor Bača's @emph{Čáry}, voor solo basfluit.
256 @subsubheading Maak efficiënte, flexibele partijen voor uitvoerenden
258 Vanuit één en dezelfde broncode kunnen allerlei soorten
259 partijen worden gemaakt. Dit is een fragment uit
260 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux's}
261 gravure van Handels @emph{Giulio Cesare}, als volledige
262 partituur, piano-zang reductie, en een vioolpartij.
264 @exampleImage{sesto-full}
266 @exampleImage{sesto-piano}
268 @exampleImage{sesto-violin}
273 @subsubheading Tablatuur
275 LilyPond ondersteunt tablatuurnotatie die kan
276 worden aangepast aan elk intrument dat van tablatuur kan spelen.
277 De tablatuurbalk wordt automatisch gegenereerd op basis van de
278 noten die voor de vijf-lijns notenbalk zijn ingevoerd.
280 @exampleImage{tab-example}
284 @subsubheading Schenker-diagrammen
286 De standaard uitvoer kan ingrijpend worden veranderd. Hier
287 heeft iemand een indrukwekkende Schenker-analyse gemaakt.
289 @exampleImage{bach-schenker}
293 @subsubheading Vocale muziek
295 LilyPond blinkt uit in alle soorten vocale muziek, van
296 psalmen en gezangen tot opera. Hier is een Middeleeuws
297 motet met enigszins ongebruikelijke eisen. De tenorstem is
298 in een andere maatsoort genoteerd dan de anderen, maar moet
299 uitgelijnd zijn als ware het dezelfde maatsoort. LilyPond
300 doet dit bijzonder elegant. Let ook op de incipits met
301 sleutels in de Vaticana stijl, de doorgestreepte stokken die
302 gepliceerde noten aangeven en de ligatuurhaken boven
303 bepaalde groepen noten.
305 @exampleImage{aucun-snippet}
309 @subsubheading Educatieve doeleinden
311 LilyPond is ook perfect voor educatieve doeleinden.
312 Hier is een voorbeeld van een eenvoudige contrapunt-oefening.
314 @exampleImage{theory}
318 @subsubheading Populaire muziek
320 Het is eenvoudig om zogenaamde pop leadsheets met melodie,
321 songtekst, akkoordnamen, en fretboard-diagrammen te maken. In dit
322 voorbeeld zie je enkele van de voorgedefiniëerde
323 fretboard-diagrammen, maar ze kunnen ook ingrijpend veranderd
324 worden voor vrijwel elke andere situatie.
330 @subsubheading Grote projecten
332 LilyPond is uitstekend voor grote projecten zoals opera's of
333 werken voor groot symfonieorkest. Daarnaast levert de
334 tekstgebaseerde invoer een grotere toegankelijkheid -- dit
335 voorbeeld is een bijdrage van Hu Haipeng, een blinde
338 @exampleImage{orchestra}
342 @divClass{column-center-bottom}
345 Nog steeds niet overtuigd? LilyPond is Vrije Software, die
346 jou @ref{Vrijheid} geeft. Heb je al besloten LilyPond te
347 gaan proberen, lees dan eerst over onze @ref{Tekstinvoer}.
351 @unnumberedsec Vrijheid
352 @translationof Freedom
355 @divClass{column-center-top}
356 @subheading Vrije Software
358 @uref{http://www.gnu.org/, GNU} LilyPond is geschreven en
359 wordt onderhouden door een groep enthousiaste liefhebbers.
360 Het wordt uitgebracht onder de @ref{GPL, GNU General Public
361 License} (GNU Algemene Publieke Licentie) en de @ref{FDL,
362 GNU Free Documentation License} (GNU Vrije Documentatie
363 Licentie), hetgeen iedereen de vrijheid geeft het programma
364 te verbeteren, veranderen en uit te breiden. Het maken van
365 prachtige muziek zou geen honderden euro's aan software
369 @c @divClass{column-left-top}
371 @divClass{keep-bullets}
372 @subheading Wat zijn de voordelen voor gebruikers?
377 Geen kosten: download en probeer het! Wat heb je te
381 Delen: als het programma je bevalt, geef dan een kopie aan
382 je vrienden, docenten, studenten, en collega's.
385 Broncode beschikbaar: als je benieuwd bent hoe LilyPond
386 bepaalde notatie maakt, kun je precies zien hoe het in zijn
390 Uitbreidbaar: je kunt functies toevoegen, fouten repareren,
391 en de functionaliteit veranderen. Als je geen programmeur
392 bent, kun je iemand inhuren die het voor je doet.
394 Dit mag misschien niet zo aantrekkelijk lijken voor
395 sommige muzikanten, maar de mogelijkheid om software
396 uit te breiden kan van groot belang zijn voor
397 serieuze componisten, bedrijven en wetenschappers.
400 Veilige toekomst: als een commerciëel bedrijf bankroet gaat,
401 wat gebeurt er dan met de elektronische muziek die
402 afhankelijk is van hun producten? Dit bezwaar bestaat niet
403 met LilyPond; zelfs wanneer het gehele ontwikkelteam ermee
404 stop (bijzonder onwaarschijnlijk), zal het programma nog
405 steeds legaal beschikbaar zijn om te kopiëren, wijzigen en
413 @c @divClass{column-right-top}
415 @divClass{keep-bullets}
416 @subheading Waarom @qq{geven} LilyPond-ontwikkelaars hun werk gratis @qq{weg}?
418 De meesten van ons zien het ontwikkelen van LilyPond als een
419 hobby of als vrijwilligerswerk. Dus de vraag is eigenlijk
420 @qq{waarom willen mensen vrijwilliger zijn}?
426 Plezier: naar een doel toewerken kan prettig zijn, vooral
427 wanneer je het met een team doet!
430 Gedeelde doelen: we willen allemaal prachtige bladmuziek,
431 maar weinig mensen hebben de expertise (en niemand heeft de
432 tijd!), om een programma te maken dat alle situaties aan
433 kan. Door samen te werken -- één verbetert de automatische
434 waardestreepcode, een ander verbetert de vorm van de
435 legatoboogjes, en een derde schrijft documentatie waarin
436 wordt uitgelegd hoe je deze functies kunt gebruiken --
437 kunnen we samen onze doelen bereiken met een fractie van de
441 Geef-cultuur: de Vrije Software (of @qq{Open Source})
442 beweging heeft veel geweldige software projecten opgeleverd,
443 zoals @uref{http://kernel.org/, GNU/Linux},
444 @uref{http://www.getfirefox.com/, Mozilla Firefox}, en
445 @uref{http://www.wesnoth.org/, Battle for Wesnoth}. Omdat
446 ze van deze projecten geprofiteerd hebben, willen sommige
447 ontwikkelaars iets @qq{terug doen} voor de community.
450 Werkervaring: bijdragen aan open-source projecten is een
451 mooie manier om te oefenen met programmeren, het schrijven
452 van documentatie, het vertalen van documentatie, of
453 ontwerpen. Deze ervaring heeft sommige ontwikkelaars zelfs
454 een baan of een beurs opgeleverd.
461 @divClass{column-center-bottom}
464 Nog steeds niet overtuigd? Lees ons uitgebreide essay over
465 onze graveerfilosofie in @ref{Achtergrond}. Heb je al
466 besloten LilyPond te gaan proberen, lees dan eerst over onze
471 @unnumberedsec Achtergrond
472 @translationof Background
474 @divClass{column-center-top}
475 @subheading Achtergrond essay
477 We hebben een uitgrebreid essay waarin we onze berekende
478 esthetiek uiteenzetten: de kunst van de creatie van
479 schoonheid met de computer.
481 Als je slechts een snelle inleiding in LilyPond wilt, is het
482 essay wellicht wat te veel stof om nu door te lezen. Als je
483 het leuk zou vinden het nu te lezen, ga dan verder naar
487 @divClass{column-center-bottom}
490 Nog steeds niet overtuigd? Lees over @ref{Producties} en
491 bladmuziek van enkele van onze gebruikers. Heb je al
492 besloten LilyPond te gaan proberen, lees dan eerst over onze
497 @unnumberedsec Producties
498 @translationof Productions
500 @divClass{column-left-top}
501 @subheading Concerten
503 LilyPond gravures zijn wereldwijd gebruikt voor
504 uitvoeringen. Enkele hoogtepunten:
506 @divClass{keep-bullets}
510 @emph{Affaire étrangère}, een opera van
511 @uref{http://valentin.villenave.net/,Valentin Villenave}
512 op een frans libretto van
513 @uref{http://nl.wikipedia.org/wiki/Lewis_Trondheim, Lewis
514 Trondheim}, premiëre op 1 februari, 2009 in
515 @uref{http://www.orchestre-montpellier.com/, L'Opéra National de
516 Montpellier}, Frankrijk.
519 @uref{http://www.mercurybaroque.org/02/02109.aspx, Mercury
520 Baroque}s uitvoering van Lullys @emph{Armide}, 15-16 mei
521 2009, in Houston, Texas (gravure door
522 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux}).
525 Instrumentale fragmenten van Rameaus @emph{Hippolyte et
526 Aricie} in St. James's Church in Manhattan, 8 mei 2009, door
527 Frederick Renz met zijn ensemble
528 @uref{http://www.earlymusicny.org/, Early Music New York}
529 (gravure door Nicolas Sceaux).
537 @divClass{column-right-top}
538 @subheading Uitgegeven bladmuziek
540 @divClass{keep-bullets}
544 @uref{http://www.mutopiaproject.org/index.html, Mutopia
545 Project}, bladmuziek voor meer dan 1500 klassieke
546 muziekstukken vrij te downloaden, de voornaamste verzameling
547 van LilyPond partituren.
550 @uref{http://www.adoromusicpub.com/, Adoro Music
551 Publishing}, partituren van hoge kwaliteit van religieuze
552 muziek, beschikbaar voor directe download of ouderwets op papier.
555 @uref{http://theshadylanepublishing.com/, The Shady Lane
556 Publishing}, een @qq{micro muziekuitgeverij} met als
557 doelstelling het promoten van een nieuwe vorm van muzikale
558 economie, die dichter bij de muzikanten en muziekliefhebbers
568 @divClass{column-center-bottom}
571 Nog steeds niet overtuigd? Lees de
572 @ref{Gebruikerservaringen} van enkele van onze gebruikers.
573 Als je het leuk zou vinden het nu te lezen, ga dan verder
577 @c TRANSLATORS, so far it's mostly from
578 @c http://lilypond.org/web/switch/testimonials
580 @node Gebruikerservaringen
581 @unnumberedsec Gebruikerservaringen
582 @translationof Testimonials
584 @divClass{testimonial-item}
585 @imageFloat{carter-brey,jpg, right}
586 @subsubheading @uref{http://nyphil.org/meet/orchestra/index.cfm?page=profile&personNum=7, Carter Brey}, Aanvoerder van de celli, New York Philharmonic
588 @qq{@dots{}Ik heb een paar toegiften geschreven voor
589 solo-cello die ik heb afgedrukt met LilyPond en die ik aan
590 Schirmer zal voorleggen ter publicatie. Ik weet zeker dat
591 hun gegraveerde versie niet half zo gelikt is als de mijne!}
594 @divClass{testimonial-item}
595 @imageFloat{orm-finnendahl,jpg, left}
596 @subsubheading @uref{http://icem-www.folkwang-hochschule.de/~finnendahl/, Orm Finnendahl}, professor in de compositieleer, Musikhochschule Freiburg
598 @qq{Hoewel ik [LilyPond] nog niet zo goed ken, ben ik
599 @strong{erg} onder de indruk. Ik heb het programma gebruikt
600 om een motet van Josquin Desprez in te voeren in mensurale
601 notatie. Lilypond overtreft zonder twijfel en met gemak
602 alle andere muzieknotatieprogramma's voor wat betreft
603 snelheid, gebruiksgemak en schoonheid!}
606 @divClass{testimonial-item}
607 @imageFloat{darius-blasband,jpg, right}
608 @subsubheading Darius Blasband, componist (Brussels, Belgium)
610 @qq{[..na de eerste orkestrepetitie] kreeg ik heel veel
611 complimenten over de kwaliteit van de partituren. En wat
612 nog veel mooier is: terwijl Lilypond allerlei manieren
613 biedt om te zorgen dat de partituren er nog mooier uitzien,
614 kreeg het orkest van mij slechts de ruwe, ongewijzigde
618 @divClass{testimonial-item}
619 @subsubheading Kieren MacMillan, componist (Toronto, Canada)
620 @qq{Dank en lof voor het ontwikkelteam voor hun fantastische
621 werk. Ik heb nog nooit iets gezien wat maar in de buurt
622 komt van de output die ik bereik met Lilypond -- Ik ben er
623 zeker van dat dit fantastische programma aan al mijn
624 muziekpublicatie-wensen kan voldoen en deze zelfs zal
625 overtreffen. [..] hoofdzakelijk pure Lilypond output [..]
626 ziet er beter uit dan de meeste recente @q{professionele}
627 uitgaven waarmee ik het heb vergeleken (q.v., zo ongeveer
628 elke Warner Bros. partituur, en zelfs een groot deel van de
629 meest recente partituren van de @q{de oude
630 muziekuitgeverijen}). [..]}
632 @qq{Doe ze dat maar eens na, Finale/Sibelius/Igor/of wie dan
636 @divClass{testimonial-item}
637 @subsubheading Chris Cannam, hoofdontwikkelaar van het @uref{http://www.rosegardenmusic.com/, RoseGarden} project
638 @qq{LilyPond is overduidelijk een zwaargewicht [in de
639 categorie prachtige muziek zetten].}
642 @divClass{testimonial-item}
643 @subsubheading Chris Snyder, @uref{http://www.adoromusicpub.com/, Adoro Music Publishing}
645 @qq{De wijze waarop muziek wordt ingevoerd voor LilyPond
646 laat mij op een muzikalere manier denken -- het is enkele
647 malen voorgekomen dat ik vertwijfeld was hoe ik Lelie nu zou
648 kunnen vertellen iets te graveren, om mezelf te realiseren
649 dat zelf wanneer het me precies zo zou lukken als de
650 componist het wilde, de muziek lastig te lezen zou zijn.
651 LilyPond maakt het mij een stuk eenvoudiger om in mijn
652 dubbele redacteur+graveer rol te werken.}
654 @qq{Voor mijn beginnende muziekuitgeverij heb ik uitsluitend
655 LilyPond gebruikt. Vrijwel zonder uitzondering werd elke
656 componist overrompeld door de kwaliteit van de gravure
657 waneer ik hem de proefdrukken van zijn muziek presenteerde.
658 Ik verdien zelf ook een deel van deze lof -- ik heb veel
659 tijd besteed aan het verfijnen van de uitvoer, met name
660 overbindingen (hoofdzakelijk in akkoorden) -- maar LilyPond
661 biedt me een uitstekend uitgangspunt, een erg intuïtieve
662 interface, plus de mogelijkheid om absoluut alles te
663 veranderen als ik daar de tijd voor wil nemen. Ik ben ervan
664 overtuigd dat geen commercieel product hierbij ook maar
665 enigszins in de buurt kan komen.}
668 @divClass{testimonial-item}
669 @subsubheading David Bobroff, bastrombonist, Iceland Symphony Orchestra
671 @qq{Ik vind Lilypond fantastisch [..] Hoe beter ik het
672 programma leer kennen, hoe mooier ik het vind!}
675 @divClass{testimonial-item}
676 @subsubheading Vaylor Trucks, elektrische gitaar (Ja, @uref{http://www.allmanbrothersband.com/modules.php?op=modload&name=userpage&file=content&page_id=12, verwant aan})
677 @qq{Ik ben zwaar onder de indruk van LilyPond [..]}
679 @qq{DIT IS HET BESTE PROGRAMMA OOIT!!!}
681 @qq{ENORM bedankt allemaal voor jullie fantastische werk en toewijding!}
685 @divClass{testimonial-item}
686 @subsubheading @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux}, @uref{http://www.mutopiaproject.org/, Mutopia} bijdrager
688 @qq{Ik had een soort haat/liefde-verhouding met LilyPond.
689 Liefde omdat de eerste partituur die ik zag er zo
690 fantastisch uit zag! De beschrijving van de elegantie van
691 LilyPond klopt niet, het is nog veel mooier! [..] aangezien
692 LilyPond nog altijd beter wordt, en naarmate ik beter
693 doorzie hoe dingen worden gedaan in scheme, heb ik steeds
694 minder last van frustraties. Nouja, wat ik eigenlijk wil
695 zeggen is: dank jullie wel voor LilyPond, het is
699 @divClass{testimonial-item}
700 @subsubheading @uref{http://www.troff.org/whoswho.html#werner, Werner Lemberg}, Dirigent bij het Theater van Koblenz in Duitsland en een befaamde GNU-hacker
702 @qq{Hoe dan ook, LilyPond levert een verbazingwekkend goed resultaat!}
707 @divClass{testimonial-item}
708 @subsubheading Paul Davis, ontwikkelaar van @uref{http://jackaudio.org/, JACK} en @uref{http://www.ardour.org/, Ardour}
710 @qq{Ik vind [LilyPond] een ongelofelijk programma, en het
711 produceert prachtige, schitterende output. Toen ik vorig
712 jaar een interview over LilyPond las, kon ik niet wachten om
713 aan een paar vrienden van mij te laten zien hoeveel potentie
718 @divClass{column-center-bottom}
721 Lees over onze @ref{Tekstinvoer}.
726 @unnumberedsec Tekstinvoer
727 @translationof Text input
729 @c TRANSLATORS, so far it's mostly from
730 @c http://lilypond.org/web/switch/howto
732 @subheading Muziek @qq{Compileren}
734 @imageClickable{nereid-shot-small,png, (klik om te vergroten), nereid-shot,png, right}
736 LilyPond is een @emph{batch} programma: het wordt uitgevoerd
737 op een tekstbestand waarin de muziek wordt beschreven. Het
738 resultaat kan op het beeldscherm worden bekeken of worden
739 afgedrukt. In bepaalde opzichten lijkt LilyPond meer op een
740 programmeertaal dan op een grafisch muziekprogramma.
742 Je schrijft de muziek niet door noten van een grafische
743 werkbalk naar een zichzelf dynamisch verversende partituur
744 te slepen; je schrijft muziek door het intypen van tekst.
745 Deze tekst word geïnterpreteerd (of @qq{gecompileerd}) door
746 LilyPond, die hiervan prachtig gegraveerde bladmuziek maakt.
748 Mensen die gewend zijn aan een grafische gebruikersinterface
749 moeten wellicht een nieuwe manier van werken aanleren, maar
750 de resultaten zijn de moeite meer dan waard!
752 @warning{We presenteren een kort overzicht van onze
753 tekstinvoer -- het is niet zo ingewikkeld als het klinkt!
754 Maak je geen zorgen, je hoeft niet elk detail in deze
755 voorbeelden te begrijpen; in onze beginnershandleiding wordt
756 alles stap voor stap uitgelegd.}
758 @subsubheading Waarom moeilijk doen als het ook makkelijk kan?
759 @c Het is zo eenvoudig als A B C
761 Noten worden gecodeerd met letters en nummers. Speciale
762 commando's worden ingevoerd met een backslash.
764 @imageFloat{text-input-1-annotate-nl,png,center}
765 @imageFloat{text-input-1-output,png,center}
767 Verplaatsingen worden gevormd met verschillende benamingen:
768 voeg @code{-is} toe voor een kruis en @code{-es} voor een
769 mol. LilyPond bepaalt zelf waar de toevallige tekens
772 @imageFloat{text-input-2-annotate-nl,png,center}
773 @imageFloat{text-input-2-output,png,center}
775 @subsubheading Popmuziek
777 Combineer akkoorden en songteksten om zogenaamde leadsheets
780 @imageFloat{text-input-pop-annotate-nl,png,center}
781 @imageFloat{text-input-pop-output,png,center}
783 @subsubheading Orkestpartijen
785 Het invoerbestand bevat de noten van het muziekstuk.
786 Partituur en partijen kunnen vanuit dit zelfde invoerbestand
787 worden gemaakt. Dus het veranderen van een noot heeft
788 altijd invloed op partijen en partituur, zodat beide altijd
789 up-to-date zijn. Om dezelfde muziek op verschillende
790 plaatsen te kunnen invoegen, moet aan de noten een
791 @qq{variable} (een naam) worden toegekend.
793 @imageFloat{text-input-parts-both-annotate-nl,png,center}
796 Deze variabele wordt vervolgens in één partij gebruikt (hier
797 getransponeerd en met samengevoegde rusten):
799 @imageFloat{text-input-parts-single-annotate-nl,png,center}
800 @imageFloat{text-input-parts-single-output,png,center}
803 Dezelfde variabele wordt ook in de volledige partituur
804 gebruikt (hier klinkend en met uitgeschreven rusten):
806 @imageFloat{text-input-score-annotate-nl,png,center}
807 @imageFloat{text-input-score-output,png,center}
810 @subsubheading Beginnershandleiding
812 We realiseren ons dat veel gebruikers deze manier van muziek
813 invoeren een beetje vreemd vinden. Daarom hebben we een
814 uitgebreide handleiding geschreven om nieuwe gebruikers op
815 weg te helpen, te beginnen met @ref{Beginnen}. Het beste
816 kun je beginnen met deze beginnershandleiding omdat hierin
817 de meeste vragen worden beantwoord.
819 Lees liever eerst de beginnershandleiding alvorens eventuele
820 fouten in het programma aan ons te melden! Nieuwe
821 gebruikers denken soms dat LilyPond niet goed werkt, terwijl
822 het in feite precies werkt zoals de bedoeling is.
824 Verdere informatie is beschikbaar in
827 @subsubheading Omgevingen voor eenvoudiger bewerken
829 @imageClickable{lilykde-screenshot-small,png,
830 (klik om te vergroten),lilykde-screenshot,png,right}
832 LilyPond gaat hoofdzakelijk over het produceren van
833 gegraveerde bladmuziek van topkwaliteit; het maken van een
834 Grafische Gebruikers Interface (GUI) zou ons enkel van dit
835 doel afleiden. Er zijn wel andere projecten die als doel
836 hebben het maken van LilyPond-invoer gemakkelijker te maken.
838 Sommige omgevingen hebben syntax highlighting, automatische
839 commando aanvulling, en voorbereide sjablonen. Andere
840 programma's bieden een GUI die directe manipulatie van een
841 grafische partituur mogelijk maakt. Voor meer informatie,
842 zie @ref{Eenvoudiger bewerken}.
844 @divClass{column-center-bottom}
847 Je bent nu zover om @ref{Download, LilyPond te downloaden}.
848 Nog steeds niet overtuigd?
849 Lees over @ref{Eenvoudiger bewerken}.
852 @node Eenvoudiger bewerken
853 @unnumberedsec Eenvoudiger bewerken
854 @translationof Easier editing
857 @divClass{column-center-top}
858 @subheading Grafische omgeving: Denemo
860 @imageClickable{screenshot-denemo-small,png,
861 (klik om te vergroten),screenshot-denemo,png,right}
863 @sourceimage{logo-linux,,,}
864 @sourceimage{logo-windows,,,}
866 @uref{http://denemo.org}
868 Denemo is een grafische editor die LilyPond-broncode
869 genereert, in versie 2.8.7, en ook audio afspeelt. Hiermee
870 kunnen gebruikers LilyPond-broncode parallel weergeven met
871 het grafische beeld. Extra LilyPond-verfijningen (tweaks)
872 kunnen aan noten, akkoorden enz. worden gekoppeld en worden
873 opgeslagen in het Denemo-bestand, zodat gebruikers toch
874 grafisch verder kunnen bewerken.
876 Het verplaatsen van de cursor in de LilyPond-tekst
877 verplaatst ook de cursor in het grafische beeld, en
878 syntaxfouten in LilyPond-verfijningen (tweaks) worden
879 gehighlight in het tekstvenster.
883 @divClass{column-center-top}
884 @subheading Gecombineerde omgeving: LilyPondTool
886 @imageClickable{lilypondtool-2.12-screenshot-400wide,png,
887 (klik om te vergroten),lilypondtool-2.12-screenshot,png,right}
889 @sourceimage{logo-linux,,,}
890 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
891 @sourceimage{logo-macosx,,,}
892 @sourceimage{logo-windows,,,}
894 @uref{http://lilypondtool.organum.hu}
896 Gemaakt als een plugin voor de
897 @uref{http://www.jedit.org,jEdit} teksteditor, is
898 LilyPondTool één van de tekstgebaseerde gereedschappen met
899 de meeste functies voor het bewerken van
900 LilyPond-partituren. Functies omvatten een Document-wizard
901 met liedtekstondersteuning om documenten eenvoudiger op te
902 stellen, en geïntegreerde PDF-viewer met geavanceerde
903 point-and-click ondersteuning.
907 @divClass{column-center-top}
908 @subheading Gecombineerde omgeving: Frescobaldi
910 @imageClickable{frescobaldi-lilypond-editor-small,png,
911 (klik om te vergroten),frescobaldi-lilypond-editor,png,right}
913 @sourceimage{logo-linux,,,}
914 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
916 @uref{http://www.frescobaldi.org}
918 Frescobaldi is een muziek- en teksteditor speciaal voor
919 LilyPond met ingebouwde PDF-viewer, een krachtige partituur
920 wizard en vele bewerkingsfuncties. Het is gebaseerd op de
921 KDE4 bibliotheken en draait momenteel op alle soorten Linux
922 en andere UNIX-achtige operating systemen.
926 @divClass{column-center-top}
927 @subheading Tekst omgeving: Emacs en Vim
929 @sourceimage{logo-linux,,,}
930 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
931 @sourceimage{logo-macosx,,,}
932 @sourceimage{logo-windows,,,}
934 @uref{http://www.gnu.org/software/emacs/}
936 Emacs is een teksteditor met taalgevoelige functies voor
937 veel verschillende computertalen. Emacs is een in hoge mate
938 uitbreidbare editor en kan gebruikt worden als een
939 Geïntegreerde Ontwikkel Omgeving (IDE). Er is een
940 @q{lilypond mode} die de taaldefinities voor het werken met
941 LilyPond-broncodebestanden levert.
943 @uref{http://www.vim.org}
945 Vim is een minimale teksteditor en is een uitbreiding van de
946 oudere Unix @command{vi}-editor. Het is uitbreidbaar en
949 Als algemene regel geldt dat, wanneer je nog niet bekend
950 bent met Emacs of Vim, je waarschijnlijk liever een andere
951 editor verkiest voor het schrijven van
952 LilyPond-invoerbestanden.
956 @divClass{column-center-top}
957 @subheading Andere programma's
959 @subsubheading Gecombineerde omgeving: LilyKDE
961 @imageClickable{lilykde-screenshot-small,png,
962 (klik om te vergroten),lilykde-screenshot,png,right}
964 @sourceimage{logo-linux,,,}
965 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
967 @uref{http://lilykde.googlecode.com/}
969 LilyKDE is opgevolgd door
970 @uref{http://www.frescobaldi.org/,Frescobaldi}, en bestaat
971 alleen nog als LilyKDE3 voor KDE 3.5 en lilypond-KDE4 voor
974 LilyKDE is een plugin voor de bewerker van KDE,
975 @uref{http://kate-editor.org/,Kate}. Het heeft een
976 krachtige partituur-wizard om snel LilyPond-documenten op te
977 stellen en een geïntegreerde PDF-viewer.
979 LilyKDE kan gebruik maken van
980 @uref{http://www.volny.cz/smilauer/rumor/,Rumor}, zodat
981 muziek kan worden ingevoerd door middel van een
984 Andere functies zijn het plaatsen van koppeltekens in
985 liedteksten en het tegelijkertijd draaien van LilyPond op
986 meerdere bestanden vanuit het KDE-bestandsbeheer.
988 @subsubheading Tekstomgeving: TexShop
990 @sourceimage{logo-macosx,,,}
992 @uref{http://www.uoregon.edu/~koch/texshop}
994 De TexShop-editor voor MacOS@tie{}X kan uitgebreid worden
995 voor het uitvoeren van LilyPond, @command{lilypond-book} en
996 @command{convert-ly} vanuit de editor, door gebruik te maken
997 van de uitbreidingen die beschikbaar zijn op
998 @uref{http://www.dimi.uniud.it/vitacolo/freesoftware.html#desktoppub}.
1000 @subsubheading TextMate
1004 @divClass{column-center-top}
1005 @subheading Andere programma's die LilyPond-code kunnen exporteren
1007 @subsubheading Grafische omgevingen:
1011 @uref{http://noteedit.berlios.de,NoteEdit}
1012 dat @uref{http://www.musicxml.com/xml.html,MusicXML} importeert
1014 @uref{http://www.rosegardenmusic.com,Rosegarden},
1017 @uref{http://vsr.informatik.tu-chemnitz.de/staff/jan/nted/nted.xhtml,NtEd},
1018 heeft experimentele LilyPond export
1020 @uref{http://www.tuxguitar.com.ar/,TuxGuitar}, kan exporteren naar LilyPond.
1022 @uref{http://musescore.org,MuseScore} kan exporteren naar
1025 @uref{http://canorus.org,Canorus} kan ook exporteren naar
1026 LilyPond, maar is nog beta-software. Testers zijn welkom.
1028 @uref{http://lilycomp.sourceforge.net, LilyComp} is een
1029 grafisch nootinvoerprogramma, en werkt als een numeriek
1030 toetsenbord dat LilyPond-noten produceert.
1033 @subsubheading Gereedschappen voor de commandoregel
1037 @uref{http://www.volny.cz/smilauer/rumor/rumor.html,Rumor},
1038 een realtime monofonische MIDI naar LilyPond-vertaler.
1040 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/lilypond/lyqi.html,lyqi}, een
1041 major moder voor Emacs.
1043 @uref{http://common-lisp.net/project/fomus/,FOMUS},
1044 een LISP-bibliotheek voor het genereren van muzieknotatie
1049 @divClass{column-center-bottom}
1051 Je bent nu zover om @ref{Download, LilyPond te downloaden}.
1053 Nog steeds niet overtuigd? Veel componisten, muzikanten en
1054 drigenten hebben geleerd muziek te schrijven in ons
1055 invoerformaat. Ervaren gebruikers melden dat ze een
1056 volledige partituur sneller kunnen invoeren in LilyPond dan
1057 met een pianoklavier of muis+GUI! Misschien wil je de
1058 @ref{Functies}, @ref{Voorbeelden} of @ref{Vrijheid}
1059 herlezen, of wil je lezen over @ref{Producties} en
1060 @ref{Gebruikerservaringen} van gebruikers. Onze aanpak van
1061 berekende esthetiek van klassieke muziekgravure wordt
1062 beschreven in @ref{Achtergrond}.
1064 @subheading Legalese
1068 All logos and product images are copyright and trademark