X-Git-Url: https://git.donarmstrong.com/?a=blobdiff_plain;f=Documentation%2Fnl%2Flearning%2Fcommon-notation.itely;h=99d69db33acdc376fd5b4a21e68ef1ba0cc726e6;hb=09ef86c87175cc6c1071eedb022ed1d01a93bcaf;hp=f8b269d83a9ab2705f246c246b3c756dc416baa3;hpb=0c34fe54a73dec156d4ed33a47647388588385df;p=lilypond.git

diff --git a/Documentation/nl/learning/common-notation.itely b/Documentation/nl/learning/common-notation.itely
index f8b269d83a..99d69db33a 100644
--- a/Documentation/nl/learning/common-notation.itely
+++ b/Documentation/nl/learning/common-notation.itely
@@ -1,23 +1,23 @@
 @c -*- coding: utf-8; mode: texinfo; fill-column: 60 -*-
 
 @ignore
-    Translation of GIT committish: f0968c08c70e954c1d928feadf94006504ac4de1
+    Translation of GIT committish: 12c6693055728e69dce5c4e5a4a2b5f71180a5e2
 
     When revising a translation, copy the HEAD committish of the
     version that you are working on.  For details, see the Contributors'
     Guide, node Updating translation committishes..
 @end ignore
 
-@c \version "2.12.0"
+@c Translator: Jan Nieuwenhuizen
+@c Translation checker:
+@c Translation checker committish:
+
+@c \version "2.19.21"
 
 @ignore
 Tutorial guidelines:  (different from policy.txt!)
-- unless you have a really good reason, use either
+- unless you have a really good reason, use
     @lilypond[verbatim,quote]
-  or
-    @lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-
-  Don't use any other relative=X commands.
 
 - use "aes" and "ees" instead of "as" and "es".  I know it's not
   correct Dutch naming, but let's not confuse people with this
@@ -53,6 +53,7 @@ Deze paragraaf introduceert algemene muzieknotatie gebruikt
 voor een enkelvoudige melodie op één notenbalk.
 
 @menu
+* Maat-controles::
 * Verplaatsingstekens en toonsoorten::
 * Overbindingen en legatobogen::
 * Articulatie en dynamiek::
@@ -62,6 +63,29 @@ voor een enkelvoudige melodie op één notenbalk.
 @end menu
 
 
+@node Maat-controles
+@subsection Maat-controles
+@translationof Bar checks
+
+Alhoewel ze niet strikt noodzakelijk zijn, zouden
+@emph{maat-controles} gebruikt moeten worden in de
+invoer-code om aan te geven waar de maatstrepen verwacht
+worden.  Ze worden ingevoerd met het vertikale
+streep-symbool, @code{|}.  Met behulp van deze
+maat-controles kan het programma nagaan, door de nootlengten
+die je ingevoerd hebt op te tellen, dat alle maten precies
+gevuld zijn.  Maat-controles maken de invoer-code eenvoudiger
+te lezen, omdat ze helpen deze opgeruimd te houden.
+
+@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
+g1 | e1 | c2. c'4 | g4 c g e | c4 r r2 |
+@end lilypond
+
+@seealso
+Notatiehandleiding:
+@ruser{Bar and bar number checks}.
+
+
 @node Verplaatsingstekens en toonsoorten
 @translationof Accidentals and key signatures
 @subsection Verplaatsingstekens en toonsoorten
@@ -100,8 +124,8 @@ Nederlands.  Om andere namen te gebruiken voor
 @notation{verplaatsingstekens}, zie @ruser{Note names in
 other languages}.
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-cis1 ees fisis, aeses
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative { cis''4 ees fisis, aeses }
 @end lilypond
 
 @cindex toonsoort, zetten van
@@ -116,11 +140,8 @@ cis1 ees fisis, aeses
 @cindex layout versus invoer
 
 @funindex \key
-@funindex key
 @funindex \major
-@funindex major
 @funindex \minor
-@funindex minor
 
 Terminologie: @rglos{key signature}, @rglos{major},
 @rglos{minor}.
@@ -131,9 +152,9 @@ De @notation{toonsoort} wordt gezet met het commando
 
 @lilypond[verbatim,quote,relative=2]
 \key d \major
-a1
+a1 |
 \key c \minor
-a
+a1 |
 @end lilypond
 
 @smallspace
@@ -142,7 +163,7 @@ a
 
 Terminologie: @rglos{accidental}, @rglos{key signature},
 @rglos{pitch}, @rglos{flat}, @rglos{natural}, @rglos{sharp},
-@rglos{transposition}.
+@rglos{transposition}, @rglos{Pitch names}.
 
 Om uit te maken of er wel of geen @notation{toevallig teken}
 geprint moet worden, onderzoekt LilyPond de toonhoogten en
@@ -152,7 +173,7 @@ de @notation{toonsoort}.  De toonsoort beïnvloed alleen het
 verwarring bij nieuwe gebruikers, dus laten we het eens wat
 beter bekijken.
 
-LilyPond maakt een scherp onderscheid tussen muzikale
+LilyPond maakt een duidelijk onderscheid tussen muzikale
 beschrijving en layout.  De verhoging of verlaging
 (@notation{mol}, @notation{herstellingsteken} of
 @notation{kruis}) van een noot is onderdeel van de
@@ -168,9 +189,11 @@ horen.
 
 In dit voorbeeld:
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-\key d \major
-d cis fis
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative {
+  \key d \major
+  cis''4 d e fis
+}
 @end lilypond
 
 @noindent
@@ -184,15 +207,17 @@ veelmeer @qq{er is hier een noot met toonhoogte B-stamtoon.}
 In de toonsoort van A-mol majeur, krijgt hij bij het printen
 @emph{toch} een toevallig teken:
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-\key aes \major
-b
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative {
+  \key aes \major
+  aes'4 c b c
+}
 @end lilypond
 
 Als het bovenstaand voorbeeld verwarrend is, ga dan eens na:
 als je piano aan het spelen was, welke toets zou je
 aanslaan?  Als je een zwarte aan zou slaan, dan @emph{moet}
-je @code{-is} of @code{-es} aan de notenaam toevoegen!
+je @w{@code{-is}} of @w{@code{-es}} aan de notenaam toevoegen!
 
 Het expliciet toevoegen van alle verplaatsingen vergt
 misschien een klein beetje extra inspanning tijdens het
@@ -211,9 +236,6 @@ Notatiehandleiding:
 @ruser{Automatic accidentals},
 @ruser{Key signature}.
 
-Terminologie:
-@rglos{Pitch names}.
-
 
 @node Overbindingen en legatobogen
 @translationof Ties and slurs
@@ -237,9 +259,8 @@ Een @notation{overbinding} maak je door het toevoegen van
 een tilde @code{~} aan de eerste noot die overgebonden
 wordt.
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-g4~ g c2~
-c4~ c8 a8~ a2
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative { g'4~ 4 c2~ | 4~ 8 a~ 2 | }
 @end lilypond
 
 @subheading Legatobogen
@@ -251,8 +272,8 @@ Een @notation{legatoboog} is een kromme, getrokken over een
 aantal noten.  De beginnoot en eindnoot worden gemarkeerd
 met respectievelijk @code{(} en @code{)}.
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-d4( c16) cis( d e c cis d) e( d4)
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative { d''4( c16) cis( d e c cis d) e( d4) }
 @end lilypond
 
 @subheading Fraseringsbogen
@@ -265,8 +286,8 @@ worden ingevoerd met @code{\(} en @code{\)}.  Je een
 tegelijkertijd gebruiken, maar je kunt geen gelijktijdige
 legatobogen of gelijktijdige fraseringsbogen gebruiken.
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-a8(\( ais b c) cis2 b'2 a4 cis,\)
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative { g'4\( g8( a) b( c) b4\) }
 @end lilypond
 
 @smallspace
@@ -285,8 +306,8 @@ toonhoogte.  Legatobogen geven de speelwijze of
 gebruikt over grotere nootgroepen.  Legatobogen en
 overbindingen kunnen worden genest.
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-c2~( c8 fis fis4~ fis2 g2)
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative { c''4(~ c8 d~ 4 e) }
 @end lilypond
 
 
@@ -315,8 +336,11 @@ Algemene @notation{articulaties} kunnen worden toegevoegd
 aan een noot met een streepje @code{-} en een enkel
 karakter:
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-c-. c-- c-> c-^ c-+ c-_
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative {
+  c''4-^ c-+ c-- c-!
+  c4-> c-. c2-_
+}
 @end lilypond
 
 @subheading Vingerzetting
@@ -332,8 +356,8 @@ Op soortgelijke manier wordt een @notation{vingerzetting}
 aan een noot toegevoegd met een streepje (@code{-}) en het
 cijfer dat moet worden geprint:
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-c-3 e-5 b-2 a-1
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative { c''4-3 e-5 b-2 a-1 }
 @end lilypond
 
 Je kunt meerdere articulaties bij dezelfde noot gebruiken.
@@ -344,8 +368,8 @@ streepje (@code{-}) te vervangen door @code{^} (boven) or
 beter om LilyPond de richting van de articulaties te laten
 uitzoeken.
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-c_-^1 d^. f^4_2-> e^-_+
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative { c''4_-^1 d^. f^4_2-> e^-_+ }
 @end lilypond
 
 @subheading Dynamiek
@@ -361,11 +385,8 @@ c_-^1 d^. f^4_2-> e^-_+
 @funindex \mf
 @funindex \pp
 @funindex \<
-@funindex <
 @funindex \>
-@funindex >
 @funindex \!
-@funindex !
 
 Terminologie: @rglos{dynamics}, @rglos{crescendo},
 @rglos{decrescendo}.
@@ -373,8 +394,8 @@ Terminologie: @rglos{dynamics}, @rglos{crescendo},
 @notation{Dynamische} tekens maak je door het teken (met een
 backslash) aan de noot toe te voegen:
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-c\ff c\mf c\p c\pp
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative { c''4\ff c\mf c\p c\pp }
 @end lilypond
 
 
@@ -384,8 +405,8 @@ dynamische teken, bijvoorbeeld @code{\f}, beïndigt de
 (de)crescendo maar je kunt ook het commando @code{\!}
 gebruiken:
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-c2\< c2\ff\> c2 c2\!
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative { c''4\< c\ff\> c c\! }
 @end lilypond
 
 
@@ -406,20 +427,19 @@ Notatiehandleiding:
 @cindex markup
 
 @funindex \markup
-@funindex markup
 
 Je kunt tekst aan je muziek toevoegen door:
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-c1^"espr" a_"legato"
+@lilypond[verbatim,quote,fragment]
+c''2^"espr" a'_"legato"
 @end lilypond
 
 Extra formattering kan worden toegevoegd met het
 @code{\markup}-commando:
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-c1^\markup{ \bold espr }
-a1_\markup{
+@lilypond[verbatim,quote,fragment]
+c''2^\markup { \bold espr }
+a'2_\markup {
   \dynamic f \italic \small { 2nd } \hspace #0.1 \dynamic p
 }
 @end lilypond
@@ -445,16 +465,14 @@ Notatiehandleiding:
 @funindex [
 @funindex ]
 @funindex \autoBeamOff
-@funindex autoBeamOff
 @funindex \autoBeamOn
-@funindex autoBeamOn
 
 Terminologie: @rglos{beam}.
 
 Alle @notation{waardestrepen} worden automatisch getekend:
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-a8 ais d ees r d c16 b a8
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative { a'8[ ais] d[ ees r d] c16 b a8 }
 @end lilypond
 
 Als de automatische waardestrepen je niet bevallen, kun je
@@ -471,11 +489,13 @@ zetten voor een bepaald stuk muziek, gebruik je het commando
 @code{\autoBeamOff} om de automatische waardestrepen uit te
 zetten en @code{\autoBeamOn} om ze weer aan te zetten.
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-\autoBeamOff
-a8 c b4 d8. c16 b4
-\autoBeamOn
-a8 c b4 d8. c16 b4
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative {
+  \autoBeamOff
+  a'8 c b4 d8. c16 b4 |
+  \autoBeamOn
+  a8 c b4 d8. c16 b4 |
+}
 @end lilypond
 
 
@@ -496,7 +516,6 @@ Notatiehandleiding:
 @cindex onvolledige maat
 
 @funindex \partial
-@funindex partial
 
 Terminologie: @rglos{anacrusis}.
 
@@ -505,9 +524,11 @@ sleutelwoord @code{\partial}.  Het wordt gevolgd door een
 nootlengte: @code{\partial 4} is een opmaat van een kwart en
 @code{\partial 8} een achtste.
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-\partial 8
-f8 c2 d
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative {
+  \partial 8 f''8 |
+  c2 d |
+}
 @end lilypond
 
 @c Note bene: duolen, triolen, kwartolen etc. worden anti-metrische
@@ -519,7 +540,6 @@ f8 c2 d
 @cindex triolen
 
 @funindex \times
-@funindex times
 
 Terminologie: @rglos{note value}, @rglos{triplet}.
 
@@ -530,11 +550,13 @@ stuk muziek wordt vermenigvuldigd met de fractie.  Een triol
 maakt dat de noten 2/3 van hun lengte duren, dus een
 @notation{triool} heeft als fractie 2/3
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-\times 2/3 { f8 g a }
-\times 2/3 { c r c }
-\times 2/3 { f,8 g16[ a g a] }
-\times 2/3 { d4 a8 }
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative {
+  \tuplet 3/2 { f''8 g a }
+  \tuplet 3/2 { c8 r c }
+  \tuplet 3/2 { f,8 g16[ a g a] }
+  \tuplet 3/2 { d4 a8 }
+}
 @end lilypond
 
 @subheading Versieringen
@@ -546,9 +568,7 @@ maakt dat de noten 2/3 van hun lengte duren, dus een
 @cindex appoggiatura
 
 @funindex \grace
-@funindex grace
 @funindex \acciaccatura
-@funindex acciaccatura
 @funindex \appoggiatura
 @funindex acciaccatura
 
@@ -560,10 +580,12 @@ commando, hoewel ze ook gemaakt kunenn worden door een het
 sleutelwoord @code{\appoggiatura} of @code{\acciaccatura}
 voor een muziekuitdrukking te zetten
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-c2 \grace { a32[ b] } c2
-c2 \appoggiatura b16 c2
-c2 \acciaccatura b16 c2
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative {
+  c''2 \grace { a32 b } c2 |
+  c2 \appoggiatura b16 c2 |
+  c2 \acciaccatura b16 c2 |
+}
 @end lilypond
 
 
@@ -609,7 +631,8 @@ In LilyPond-invoerbestanden wordt muziek gerepresenteerd
 door @emph{muziekuitdrukkingen}.  Een enkele noot is een
 muziekuitdrukking:
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2] a4
+@lilypond[verbatim,quote,fragment]
+a'4
 @end lilypond
 
 Een noot tussen accolades zetten maakt er een
@@ -617,8 +640,8 @@ Een noot tussen accolades zetten maakt er een
 een samengestelde muziekuitdrukking gemaakt die twee noten
 bevat:
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-{ a4 g4 }
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative { a'4 g4 }
 @end lilypond
 
 Een groep muziekuitdrukkingen (bijv. noten) tussen accolades
@@ -626,8 +649,8 @@ zetten betekent dat ze een sequentie zijn (d.w.z. de ene
 volgt op de vorige).  Het resultaat is een nieuwe
 muziekuitdrukking:
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-{ { a4 g } f g }
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative { { a'4 g } f4 g }
 @end lilypond
 
 @subheading Analogie: wiskundige uitdrukkingen
@@ -691,13 +714,11 @@ sequenties (die allemaal enkele noten bevatten) simultaan
 samengesteld:
 
 @lilypond[verbatim,quote]
-\relative c'' {
-  <<
-    { a4 g }
-    { f e }
-    { d b }
-  >>
-}
+<<
+  \relative { a'2 g }
+  \relative { f'2 e }
+  \relative { d'2 b }
+>>
 @end lilypond
 
 Merk op dat we elk niveau van de invoer met een ander aantal
@@ -722,9 +743,9 @@ maar omdat het begint met een enkele noot wordt het
 genoteerd op een enkele notenbalk.
 
 @lilypond[verbatim,quote]
-\relative c'' {
-  c2 <<c e>>
-  << { e f } { c <<b d>> } >>
+\relative {
+  c''2 <<c e>> |
+  << { e2 f } { c2 <<b d>> } >> |
 }
 @end lilypond
 
@@ -739,10 +760,8 @@ genoteerd op een enkele notenbalk.
 @cindex notatiecontext
 
 @funindex \new Staff
-@funindex new Staff
 @funindex Staff
 @funindex \new
-@funindex new
 @funindex Score
 @funindex Voice
 @funindex Lyrics
@@ -762,12 +781,10 @@ muziek dat een op een notebalk hoort gemarkeerd door er
 met @code{<<} en @code{>>}:
 
 @lilypond[verbatim,quote]
-\relative c'' {
-  <<
-    \new Staff { \clef treble c }
-    \new Staff { \clef bass c,, }
-  >>
-}
+<<
+  \new Staff { \clef "treble" c''4 }
+  \new Staff { \clef "bass" c4 }
+>>
 @end lilypond
 
 Het commando @code{\new} opent een @q{notatiecontext.}  Een
@@ -797,12 +814,10 @@ instrumenten veel meer voorkomen dan polyritmische
 partituren.
 
 @lilypond[verbatim,quote]
-\relative c'' {
-  <<
-    \new Staff { \clef treble \key d \major \time 3/4 c }
-    \new Staff { \clef bass c,, }
-  >>
-}
+<<
+  \new Staff { \clef "treble" \key d \major \time 3/4 c''4 }
+  \new Staff { \clef "bass" c4 }
+>>
 @end lilypond
 
 
@@ -824,7 +839,10 @@ partituren.
 @funindex GrandStaff
 @funindex ChoirStaff
 
-Terminologie: @rglos{brace}.
+Terminologie:
+@rglos{brace},
+@rglos{staff},
+@rglos{system}.
 
 Pianomuziek wordt meestal genoteerd op twee notenbalken die
 verbonden zijn door een @notation{accolade}.  Het afdrukken
@@ -842,10 +860,10 @@ uitdrukking in een @code{PianoStaff} gestopt:
 Hier is een voorbeeldje:
 
 @lilypond[verbatim,quote]
-\relative c'' {
+\relative {
   \new PianoStaff <<
-    \new Staff { \time 2/4 c4 e g g, }
-    \new Staff { \clef bass c,, c' e c }
+    \new Staff { \time 2/4 c''4 e | g g, | }
+    \new Staff { \clef bass c,,4 c' | e c | }
   >>
 }
 @end lilypond
@@ -869,6 +887,8 @@ Notatiehandleiding:
 @translationof Combining notes into chords
 @subsection Het combineren van noten tot accoorden
 
+Terminologie: @rglos{chord}.
+
 @cindex accoorden
 @cindex nootlengten in accoorden
 
@@ -876,8 +896,6 @@ Notatiehandleiding:
 @funindex >
 @funindex < ... >
 
-Terminologie: @rglos{chord}.
-
 We zagen eerder hoe noten kunnen worden gecombineerd tot
 @notation{accoorden} door aan te geven dat ze tegelijk
 klinken door ze tussen dubbele gehoekte haken te zetten.
@@ -887,8 +905,8 @@ zetten.  Merk op dat alle noten in een accoord dezelfde
 lengte moeten hebben, en dat die lengte na de afsluitende
 haak komt.
 
-@lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-r4 <c e g>4 <c f a>2
+@lilypond[verbatim,quote]
+\relative { r4 <c'' e g> <c f a>2 }
 @end lilypond
 
 Beschouw accoorden als vrijwel identiek aan enkele noten:
@@ -899,10 +917,16 @@ waardestrepen en overbindingen gebruiken met accoorden.  Ze
 worden geplaatst buiten de hoekige haken.
 
 @lilypond[verbatim,quote,relative=2]
-r4 <c e g>8[ <c f a>]~ <c f a>2
-r4 <c e g>8( <c e g>\> <c e g>4 <c f a>\!)
+r4 <c e g>~ <c f a>2 |
+<c e g>8[ <c f a> <c e g> <c f a>]
+  <c e g>\>[ <c f a> <c f a> <c e g>]\! |
+r4 <c e g>8.\p <c f a>16( <c e g>4-. <c f a>) |
 @end lilypond
 
+@seealso
+Notatiehandleiding:
+@ruser{Chorded notes}.
+
 
 @node Polyfonie binnen een notenbalk
 @translationof Single staff polyphony
@@ -955,7 +979,6 @@ liedjes.
 @cindex liedjes
 
 @funindex \addlyrics
-@funindex addlyrics
 
 Terminologie: @rglos{lyrics}.
 
@@ -963,10 +986,10 @@ Hier is het begin van de melodie van een slaapliedje,
 @notation{Girls and boys come out to play}:
 
 @lilypond[verbatim,quote]
-\relative c'' {
+\relative {
   \key g \major
   \time 6/8
-  d4 b8 c4 a8 d4 b8 g4
+  d''4 b8 c4 a8 | d4 b8 g4
 }
 @end lilypond
 
@@ -978,26 +1001,25 @@ een spatie.
 
 @lilypond[verbatim,quote]
 <<
-  \relative c'' {
+  \relative {
     \key g \major
     \time 6/8
-    d4 b8 c4 a8 d4 b8 g4
+    d''4 b8 c4 a8 | d4 b8 g4
   }
   \addlyrics {
-    Girls and boys come out to play,
+    Girls and boys come | out to play,
   }
 >>
 @end lilypond
 
-Merk de accolades op die zowel de muziek als de liedtekst
-afbakenen.  Het is van essentiëel belang dat de laatste
+@warning{Het is van essentiëel belang dat de laatste
 lettergreep van de afsluitende accolade gescheiden wordt
 door een spatie of nieuwe regel, anders wordt aangenomen dat
 de accolade nog deel uitmaakt van die lettergreep, wat een
 obscure foutmelding oplevert, zie @rprogram{Apparent error
-in ../ly/init.ly}.
+in ../ly/init.ly}.}
 
-Merk tevens de hoekige haken @w{@code{<< ... >>}} op die om
+Merk de hoekige haken @w{@code{<< ... >>}} op die om
 het hele stuk heen staan en aangeven dat de muziek en de
 woorden tegelijk klinken.
 
@@ -1021,39 +1043,53 @@ doth shine as bright as day}.  Laten we die ook invoeren:
 
 @lilypond[verbatim,quote]
 <<
-  \relative c'' {
+  \relative {
     \key g \major
     \time 6/8
-    d4 b8 c4 a8 d4 b8 g4
-    g8 a4 b8 c b a d4 b8 g4.
+    d''4 b8 c4 a8 | d4 b8 g4 g8 |
+    a4 b8 c b a | d4 b8 g4. |
   }
   \addlyrics {
-    Girls and boys come out to play,
-    The moon doth shine as bright as day;
+    Girls and boys come | out to play,
+    The | moon doth shine as | bright as day; |
   }
 >>
 @end lilypond
 
-We zien dat de extra liedteksten niet helemaal goed
-uitgericht zijn met de noten.  Het woord @notation{shine}
-moet op twee noten gezongen worden, niet op één.  Dit wordt
-een @notation{melisma} genoemd, een enkele lettergreep
-gezongen op meer dan een noot.  Er zijn verschillende
-manieren om een lettergreep over meerdere noten uit te
-verdelen, het eenvoudigst is een legatoboog over de noten te
-zetten, voor details, zie @ref{Overbindingen en legatoboog}:
+Als je de code van het bovenstaand voorbeeld compileert,
+zul je waarschuwingen op het scherm zien:
+
+@example
+song.ly:12:29: waarschuwing: maat-controle gefaald op: 5/8
+    The | moon doth shine as
+                             | bright as day; |
+song.ly:12:46: waarschuwing: maat-controle gefaald op: 3/8
+    The | moon doth shine as | bright as day;
+                                              |
+@end example
+
+Dit is een goed voorbeeld van de waarde van maat-controles.
+Als we naar de muziek kijken, dan zien we dat de extra
+liedteksten niet helemaal goed uitgericht zijn met de noten.
+Het woord @notation{shine} moet op twee noten gezongen
+worden, niet op één.  Dit wordt een @notation{melisma}
+genoemd, een enkele lettergreep gezongen op meer dan een
+noot.  Er zijn verschillende manieren om een lettergreep
+over meerdere noten uit te verdelen, het eenvoudigst is een
+legatoboog over de noten te zetten, voor details, zie
+@ref{Overbindingen en legatobogen}:
 
 @lilypond[verbatim,quote]
 <<
-  \relative c'' {
+  \relative {
     \key g \major
     \time 6/8
-    d4 b8 c4 a8 d4 b8 g4
-    g8 a4 b8 c( b) a d4 b8 g4.
+    d''4 b8 c4 a8 | d4 b8 g4 g8 |
+    a4 b8 c( b) a | d4 b8 g4. |
   }
   \addlyrics {
-    Girls and boys come out to play,
-    The moon doth shine as bright as day;
+    Girls and boys come | out to play,
+    The | moon doth shine as | bright as day; |
   }
 >>
 @end lilypond
@@ -1068,15 +1104,15 @@ waardestrepen te overschrijven, voor details, see
 
 @lilypond[verbatim,quote]
 <<
-  \relative c'' {
+  \relative {
     \key g \major
     \time 6/8
-    d4 b8 c4 a8 d4 b8 g4
-    g8 a4 b8 c([ b]) a d4 b8 g4.
+    d''4 b8 c4 a8 | d4 b8 g4 g8 |
+    a4 b8 c([ b]) a | d4 b8 g4. |
   }
   \addlyrics {
-    Girls and boys come out to play,
-    The moon doth shine as bright as day;
+    Girls and boys come | out to play,
+    The | moon doth shine as | bright as day; |
   }
 >>
 @end lilypond
@@ -1088,15 +1124,15 @@ worden opgenomen in de melisma:
 
 @lilypond[verbatim,quote]
 <<
-  \relative c'' {
+  \relative {
     \key g \major
     \time 6/8
-    d4 b8 c4 a8 d4 b8 g4
-    g8 a4 b8 c[ b] a d4 b8 g4.
+    d''4 b8 c4 a8 | d4 b8 g4 g8 |
+    a4 b8 c[ b] a | d4 b8 g4. |
   }
   \addlyrics {
-    Girls and boys come out to play,
-    The moon doth shine _ as bright as day;
+    Girls and boys come | out to play,
+    The | moon doth shine _ as | bright as day; |
   }
 >>
 @end lilypond
@@ -1111,15 +1147,15 @@ Lament}, van Purcells @notation{Dido and Æneas}:
 
 @lilypond[verbatim,quote]
 <<
-  \relative c'' {
+  \relative {
     \key g \minor
     \time 3/2
-    g2 a bes bes( a)
-    b c4.( bes8 a4. g8 fis4.) g8 fis1
+    g'2 a bes | bes2( a) b2 |
+    c4.( bes8 a4. g8 fis4.) g8 | fis1
   }
   \addlyrics {
-    When I am laid,
-    am laid __ in earth,
+    When I am | laid,
+    am | laid __ in | earth,
   }
 >>
 @end lilypond
@@ -1138,16 +1174,16 @@ noten.  notes.
 @c but the example is long enough to avoid looking strange.
 @lilypond[verbatim,quote,noragged-right]
 <<
-  \relative c' {
+  \relative {
     \key g \major
     \time 3/4
     \partial 4
-    d4 g4 g a8( b) g4 g4
-    b8( c) d4 d e4 c2
+    d'4 | g4 g a8( b) | g4 g b8( c) |
+    d4 d e | c2
   }
   \addlyrics {
-    A -- way in a __ man -- ger,
-    no __ crib for a bed, __
+    A -- | way in a __ | man -- ger,
+    no __ | crib for a | bed, __
   }
 >>
 @end lilypond
@@ -1166,14 +1202,14 @@ in Figaro's aria @notation{Largo al factotum}:
 @c but the example is long enough to avoid looking strange.
 @lilypond[verbatim,quote,noragged-right]
 <<
-  \relative c' {
-    \clef bass
+  \relative {
+    \clef "bass"
     \key c \major
     \time 6/8
-    c4.~ c8 d b c([ d]) b c d b c
+    c'4.~ 8 d b | c8([ d]) b c d b | c8
   }
   \addlyrics {
-    Lar -- go_al fac -- to -- tum del -- la cit -- tà
+    Lar -- go_al fac -- | to -- tum del -- la cit -- | tà
   }
 >>
 @end lilypond
@@ -1198,23 +1234,23 @@ notenbalk.  Hier is een voorbeeld uit Handels
 
 @lilypond[verbatim,quote]
 <<
-  \relative c'' {
+  \relative {
     \key f \major
     \time 6/8
     \partial 8
-    c8 c([ bes]) a a([ g]) f f'4. b, c4.~ c4
+    c''8 | c8([ bes]) a a([ g]) f | f'4. b, | c4.~ 4
   }
   \addlyrics {
-    Let flee -- cy flocks the hills a -- dorn, __
+    Let | flee -- cy flocks the | hills a -- | dorn, __
   }
-  \relative c' {
+  \relative {
     \key f \major
     \time 6/8
     \partial 8
-    r8 r4. r4 c8 a'([ g]) f f([ e]) d e([ d]) c bes'4
+    r8 | r4. r4 c'8 | a'8([ g]) f f([ e]) d | e8([ d]) c bes'4
   }
   \addlyrics {
-    Let flee -- cy flocks the hills a -- dorn,
+    Let | flee -- cy flocks the | hills a -- dorn,
   }
 >>
 @end lilypond
@@ -1223,7 +1259,7 @@ Partituren die ingewikkelder zijn dan dit eenvoudige
 voorbeeld kun je beter maken door het uit elkaar trekken van
 de score structuur en de noten en liedteksten door het
 gebruik van variabelen.  Dit wordt behandeld in
-@ref{Organizing pieces with variables}.
+@ref{Stukken organiseren met variabelen}.
 
 
 @seealso
@@ -1285,13 +1321,14 @@ LilyPond-commando).
 @c KEEP LY
 @lilypond[verbatim,quote]
 viool = \new Staff {
-  \relative c'' {
-    a4 b c b
+  \relative {
+    a'4 b c b
   }
 }
+
 cello = \new Staff {
-  \relative c {
-    \clef bass
+  \relative {
+    \clef "bass"
     e2 d
   }
 }
@@ -1316,11 +1353,11 @@ compacter in te voeren.
 
 @c KEEP LY
 @lilypond[verbatim,quote]
-trioolA = \times 2/3 { c,8 e g }
+trioolA = \tuplet 3/2 { c,8 e g }
 maatA = { \trioolA \trioolA \trioolA \trioolA }
 
 \relative c'' {
- \maatA \maatA
+  \maatA \maatA
 }
 @end lilypond
 
@@ -1342,6 +1379,7 @@ gebruik van de bovenstaande variabelen:
   \aVijfPapier
   line-width = \breedte
 @}
+
 @{
   c4^\naam
 @}
@@ -1357,7 +1395,6 @@ gebruik van de bovenstaande variabelen:
 @cindex titelblok
 
 @funindex \header
-@funindex header
 
 De titel, componist, opusnummer, en soortgelijke informatie
 worden ingevoerd in het @code{\header}-blok.  Deze bevindt
@@ -1366,6 +1403,7 @@ staat gewoonlijk direct onder het versienummer.
 
 @example
 \version @w{"@version{}"}
+
 \header @{
   title = "Symfonie"
   composer = "Ik"
@@ -1373,13 +1411,13 @@ staat gewoonlijk direct onder het versienummer.
 @}
 
 @{
-  @dots{} music @dots{}
+  @dots{} muziek @dots{}
 @}
 @end example
 
 Als het bestand wordt verwerkt, worden titel en componist en
 opus boven de muziek geprint.  Meer informatie over titels
-staat in @ruser{Creating titles}.
+staat in @ruser{Creating titles headers and footers}.
 
 
 @node Absolute notenamen
@@ -1406,9 +1444,9 @@ noot onderaan de balk bij de bassleutel.
 
 @lilypond[verbatim,quote]
 {
-  \clef bass
-  c' b g, g,
-  g, f, f c'
+  \clef "bass"
+  c'4 b g, g, |
+  g,4 f, f c' |
 }
 @end lilypond
 
@@ -1416,16 +1454,16 @@ Hier is een toonladder over vier octaven:
 
 @lilypond[verbatim,quote]
 {
-  \clef bass
-  c, d, e, f,
-  g, a, b, c
-  d e f g
-  a b c' d'
-  \clef treble
-  e' f' g' a'
-  b' c'' d'' e''
-  f'' g'' a'' b''
-  c'''1
+  \clef "bass"
+  c,4 d, e, f, |
+  g,4 a, b, c |
+  d4 e f g |
+  a4 b c' d' |
+  \clef "treble"
+  e'4 f' g' a' |
+  b'4 c'' d'' e'' |
+  f''4 g'' a'' b'' |
+  c'''1 |
 }
 @end lilypond
 
@@ -1437,8 +1475,8 @@ naar dit fragment van mozart:
 {
   \key a \major
   \time 6/8
-  cis''8. d''16 cis''8 e''4 e''8
-  b'8. cis''16 b'8 d''4 d''8
+  cis''8. d''16 cis''8 e''4 e''8 |
+  b'8. cis''16 b'8 d''4 d''8 |
 }
 @end lilypond
 
@@ -1447,11 +1485,11 @@ van fouten.  met @code{\relative} is bovenstaand voorbeeld
 een stuk leesbaarder en ook eenvoudiger in te voeren:
 
 @lilypond[verbatim,quote]
-\relative c'' {
+\relative {
   \key a \major
   \time 6/8
-  cis8. d16 cis8 e4 e8
-  b8. cis16 b8 d4 d8
+  cis''8. d16 cis8 e4 e8 |
+  b8. cis16 b8 d4 d8 |
 }
 @end lilypond