@c -*- coding: utf-8; mode: texinfo; documentlanguage: nl; fill-column: 60 -*- @c This file is part of web.texi @ignore Translation of GIT committish: 6908517be0826a3386264cd6d26d742b18e3a227 When revising a translation, copy the HEAD committish of the version that you are working on. For details, see the Contributors' Guide, node Updating translation committishes.. @end ignore @c Translator: Jan Nieuwenhuizen @c Translation checker: Tineke de Munnik @c Translation checker committish: fd33752 @node Inleiding @unnumbered Inleiding @translationof Introduction @divClass{column-center-top} @subheading Ons Doel @imageFloat{flat-design,png,right} De inspiratie voor LilyPond ontstond toen twee muzikanten meer wilden dan de ontzielde aanblik van met de computer geprinte bladmuziek. Muzikanten lezen het liefst mooie muziek dus waarom zouden programmeurs geen software kunnen schrijven waarmee je prachtige partijen kunt afdrukken? Het resultaat is een systeem waarin muzikanten geen omkijken meer hebben naar layout-details, maar zich kunnen concentreren op het maken van muziek. LilyPond biedt hen de mogelijkheid om partijen te maken van publicatiekwalteit, volgens de beste tratities van klassieke muziekgravure. @divEnd @divClass{link-headings} @divClass{column-left-top} @subheading Wat LilyPond doet @itemize @item @ref{Functies}: Wat kan LilyPond? @item @ref{Voorbeelden}: Ik wil muziek zien! @item @ref{Vrijheid}: LilyPond is Vrije Software. @item @ref{Achtergrond}: Onze berekende esthetiek. @end itemize @divEnd @divClass{column-right-top} @subheading LilyPond in gebruik @itemize @item @ref{Producties}: Daadwerkelijke gebruik van LilyPond. @item @ref{Recenties}: Wat zeggen anderen over LilyPond? @end itemize @divEnd @divClass{column-center-bottom} @subheading Hoe LilyPond werkt @itemize @item @ref{Tekstinvoer}: Jullie schrijven muziek als @emph{tekst}?! @item @ref{Eenvoudiger bewerken}: Andere manieren van werken met LilyPond. @end itemize @divEnd @divEnd @c TRANSLATORS, translations are not yet compiled in Info format, so @c it's not worth translating the right column of the following @c menu. -JM @divClass{hide} @menu * Functies:: What can LilyPond do? * Voorbeelden:: I want to see some music! * Vrijheid:: Freedom and the GPL. * Achtergrond:: Computational aesthetics. * Producties:: Real-life use of LilyPond. * Recenties:: What do people say about it? * Tekstinvoer:: You write music as text?! * Eenvoudiger bewerken:: Other ways of working with LilyPond. @end menu @divEnd @node Functies @unnumberedsec Functies @translationof Features @divClass{column-center-top} @subheading Elegantie @subsubheading Prachtige klassieke muziekgravure @imageFloat{flat-design,png,right} Met LilyPond kunnen muzikanten elegante bladmuziek produceren die gemakkelijk leest. De community van ontwikkelaars heeft duizenden uren geïnvesteerd in het ontwikkelen van krachtige muzieknotatie-software die prachtige gegraveerde muziek oplevert. Alle stijlinstellingen, het speciaal ontworpen muziekfont en algoritmes zijn geïnspireerd op de mooiste handgegraveerde bladmuziek. De LilyPond-uitvoer ziet er net zo krachtig en harmonisch uit als de best gegraveerde klassieke partituren. Dit wordt verder uitgewerkt in ons @ref{Essay}. @subsubheading Effectieve layout-keuzes Verlies minder tijd met het verfraaien van het resultaat; LilyPond verzint zelf de beste layout. Het bepaalt de spatiëring en het afbreken van regels en pagina's, zodat een strakke en regelmatige layout ontstaat. Het voorkomt botsingen tussen liedteksten, noten en akkoorden en zet legatobogen en waardestrepen automatisch op de juiste manier! @divEnd @divClass{color2} @subheading Gebruiksgemak @imageFloat{lilypond-book,png,right} @subsubheading Tekstgebaseerde invoer LilyPond werkt met ASCII-invoer die je kunt aanleveren met jouw favoriete teksteditor, snel en comfortabel. De invoer bevat alle informatie, dus het onthouden van ingewikkelde reeksen commando's is niet nodig: sla gewoon je invoerbestand op en je kunt alles later opnieuw raadplegen. @subsubheading Combineer muziek en tekst Voeg muziekfragmenten aan teksten toe zonder het knippen en plakken van plaatjes. Integreer muziek naadloos in @LaTeX{} of HTML, of voeg muziek toe aan OpenOffice.org met behulp van OOoLilyPond. Plugins zijn ook beschikbaar voor het gebruik van LilyPond-code in verschillende blogs and wiki's, wat online-samenwerking mogelijk maakt. @subsubheading Toegankelijkheid Tekstgebaseerde invoer maakt het schrijven van partituren ook toegankelijk voor gebruikers met ernstige lichamelijke beperkingen. Gebruikers met motorische beperkingen die niet kunnen typen of een muis kunnen besturen, kunnen spraakherkenningssoftware gebruiken om LilyPond-bestanden te bewerken. Zelfs blinde gebruikers kunnen voorleessoftware gebruiken voor het schrijven van LilyPond-bestanden -- een onmogelijke taak in grafisch-gebaseerde muziekprogramma's. @subsubheading Uitbreidbaar ontwerp Alle instellingen kunnen worden aangepast aan je eigen persoonlijke typografische voorkeuren. Als dat niet voldoende is, bestaat er nog altijd de ingebouwde scriptingtaal Scheme, een dialect van de krachtige programmeertaal LISP. Instellingen, variabelen en functies zijn allemaal beschreven in de uitvoerige referentiehandleiding van het programma. @divEnd @divClass{color3} @subheading Omgeving @imageFloat{frescobaldi-lilypond-editor-small,png,right} @subsubheading Vrije software LilyPond kan kostenloos worden gedownload! Ja hoor - het is gratis. Je kunt het downloaden van de downloadpagina. Bovendien is het ook vrije software. Wat betekent dat je de broncode erbij krijgt, plus toestemming om deze te veranderen en te kopiëren. Dus als je je ergert aan een fout, of als er iets in het programma ontbreekt, kun je het zelf oplossen of iemand anders inhuren om het voor je te doen. @subsubheading Uitstekende ondersteuning LilyPond werkt op alle bekende besturingssystemen: GNU/Linux, MacOS X, en Windows. Er is een zeer uitgebreide handleiding met honderden voorbeeldbestandjes. Er is een actieve gebruikersgroep die antwoorden geeft op de lilypond-user mailinglijst, terwijl het ontwikkelingsteam ervoor zorgt dat problemen snel worden opgelost. @subsubheading Verbeterde editors Verscheidene ontwikkelaars, zelf actieve gebruikers van LilyPond, hebben ook gereedschappen geschreven die speciaal bedoeld zijn om het invoeren van LilyPond-bestanden sneller en effectiever te maken. Een aantal voorbeelden is te vinden in @ref{Eenvoudiger bewerken}. @divEnd @divClass{column-center-bottom} @subheading En nu? Nog steeds niet overtuigd? Bekijk dan maar eens enkele specifieke @ref{Voorbeelden}. Heb je al besloten LilyPond te gaan proberen, lees dan eerst over onze @ref{Tekstinvoer}. @divEnd @node Voorbeelden @unnumberedsec Voorbeelden @translationof Examples LilyPond is een krachtig en flexibel gereedschap voor uiteenlopende muzieknotatie-taken. Bekijk ter inspiratie eens onze galerij met voorbeelden! @newsItem @subsubheading Klassieke Muziek Dit orgelwerk van J.S. Bach is een typisch LilyPond-project. @exampleImage{bach-bwv610} @newsEnd @newsItem @subsubheading Ingewikkelde muzieknotatie Dit voorbeeld uit @emph{Goyescas} van Enrique Granados laat geavanceerde typesettingsfuncties zien, zoals waardestrepen met knie, stokken tussen notenbalken en melodie-volglijntjes. @exampleImage{granados} @newsEnd @newsItem @subsubheading Vroege muziek LilyPond geeft ook ondersteuning voor verscheidene verouderde notatievormen zoals dit Gregoriaanse liedfragment. @exampleImage{ancient-headword} @newsEnd @newsItem @subsubheading Moderne muziek Hedendaagse componisten vinden dat LilyPond zich goed leent voor het tonen van ongebruikelijke notatie. Hier is een fragment uit Trevor Bača's @emph{Čáry}, voor solo basfluit. @exampleImage{cary} @newsEnd @newsItem @subsubheading Maak efficiënte, flexibele partijen voor uitvoerenden Vanuit één en dezelfde broncode kunnen allerlei soorten partijen worden gemaakt. Dit is een fragment uit @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux's} gravure van Handels @emph{Giulio Cesare}, als volledige partituur, piano-zang reductie, en een vioolpartij. @exampleImage{sesto-full} @exampleImage{sesto-piano} @exampleImage{sesto-violin} @newsEnd @newsItem @subsubheading Tablatuur LilyPond ondersteunt tablatuurnotatie die kan worden aangepast aan elk intrument dat van tablatuur kan spelen. De tablatuurbalk wordt automatisch gegenereerd op basis van de noten die voor de vijf-lijns notenbalk zijn ingevoerd. @exampleImage{tab-example} @newsEnd @newsItem @subsubheading Schenker-diagrammen De standaard uitvoer kan ingrijpend worden veranderd. Dit is een indrukwekkende Schenker-analyse, gemaakt door Kris Schaffer, voor een artikel in in @uref{http://www.linuxjournal.com/article/8364 , Linux Journal}. Voor de duidelijkheid zijn hier kleuren toegevoegd. @exampleImage{bach-schenker} @newsEnd @newsItem @subsubheading Vocale muziek LilyPond blinkt uit in alle soorten vocale muziek, van psalmen en gezangen tot opera. Hier is een Middeleeuws motet met enigszins ongebruikelijke eisen. De tenorstem is in een andere maatsoort genoteerd dan de anderen, maar moet uitgelijnd zijn als ware het dezelfde maatsoort. LilyPond doet dit bijzonder elegant. Let ook op de incipits met sleutels in de Vaticana stijl, de doorgestreepte stokken die gepliceerde noten aangeven en de ligatuurhaken boven bepaalde groepen noten. @exampleImage{aucun-snippet} @newsEnd @newsItem @subsubheading Educatieve doeleinden LilyPond is ook perfect voor educatieve doeleinden. Hier is een voorbeeld van een eenvoudige contrapunt-oefening. @exampleImage{theory} @newsEnd @newsItem @subsubheading Populaire muziek Het is eenvoudig om zogenaamde pop leadsheets met melodie, songtekst, akkoordnamen, en fretboard-diagrammen te maken. In dit voorbeeld zie je enkele van de voorgedefiniëerde fretboard-diagrammen, maar ze kunnen ook ingrijpend veranderd worden voor vrijwel elke andere situatie. @exampleImage{chart} @newsEnd @newsItem @subsubheading Grote projecten LilyPond is uitstekend voor grote projecten zoals opera's of werken voor groot symfonieorkest. Daarnaast levert de tekstgebaseerde invoer een grotere toegankelijkheid -- dit voorbeeld is een bijdrage van Hu Haipeng, een blinde componist. @exampleImage{orchestra} @newsEnd @divClass{column-center-bottom} @subheading En nu? Nog steeds niet overtuigd? LilyPond is Vrije Software, die jou @ref{Vrijheid} geeft. Heb je al besloten LilyPond te gaan proberen, lees dan eerst over onze @ref{Tekstinvoer}. @divEnd @node Vrijheid @unnumberedsec Vrijheid @translationof Freedom @divClass{column-center-top} @subheading Vrije Software @uref{http://www.gnu.org/, GNU} LilyPond is geschreven en wordt onderhouden door een groep enthousiaste liefhebbers. Het wordt uitgebracht onder de @ref{GPL, GNU General Public License} (GNU Algemene Publieke Licentie) en de @ref{FDL, GNU Free Documentation License} (GNU Vrije Documentatie Licentie), hetgeen iedereen de vrijheid geeft het programma te verbeteren, veranderen en uit te breiden. Het maken van prachtige muziek zou geen honderden euro's aan software moeten kosten! @divEnd @c @divClass{column-left-top} @divClass{color2} @divClass{keep-bullets} @subheading Wat zijn de voordelen voor gebruikers? @itemize @item Geen kosten: download en probeer het! Wat heb je te verliezen? @item Delen: als het programma je bevalt, geef dan een kopie aan je vrienden, docenten, studenten, en collega's. @item Broncode beschikbaar: als je benieuwd bent hoe LilyPond bepaalde notatie maakt, kun je precies zien hoe het in zijn werk gaat. @item Uitbreidbaar: je kunt functies toevoegen, fouten repareren, en de functionaliteit veranderen. Als je geen programmeur bent, kun je iemand inhuren die het voor je doet. Dit mag misschien niet zo aantrekkelijk lijken voor sommige muzikanten, maar de mogelijkheid om software uit te breiden kan van groot belang zijn voor serieuze componisten, bedrijven en wetenschappers. @item Veilige toekomst: als een commerciëel bedrijf bankroet gaat, wat gebeurt er dan met de elektronische muziek die afhankelijk is van hun producten? Dit bezwaar bestaat niet met LilyPond; zelfs wanneer het gehele ontwikkelteam ermee stop (bijzonder onwaarschijnlijk), zal het programma nog steeds legaal beschikbaar zijn om te kopiëren, wijzigen en te distribueren. @end itemize @divEnd @divEnd @c @divClass{column-right-top} @divClass{color3} @divClass{keep-bullets} @subheading Waarom @qq{geven} LilyPond-ontwikkelaars hun werk gratis @qq{weg}? De meesten van ons zien het ontwikkelen van LilyPond als een hobby of als vrijwilligerswerk. Dus de vraag is eigenlijk @qq{waarom willen mensen vrijwilliger zijn}? @itemize @item Plezier: naar een doel toewerken kan prettig zijn, vooral wanneer je het met een team doet! @item Gedeelde doelen: we willen allemaal prachtige bladmuziek, maar weinig mensen hebben de expertise (en niemand heeft de tijd!), om een programma te maken dat alle situaties aan kan. Door samen te werken -- één verbetert de automatische waardestreepcode, een ander verbetert de vorm van de legatoboogjes, en een derde schrijft documentatie waarin wordt uitgelegd hoe je deze functies kunt gebruiken -- kunnen we samen onze doelen bereiken met een fractie van de individuele inzet. @item Geef-cultuur: de Vrije Software (of @qq{Open Source}) beweging heeft veel geweldige software projecten opgeleverd, zoals @uref{http://kernel.org/, GNU/Linux}, @uref{http://www.getfirefox.com/, Mozilla Firefox}, en @uref{http://www.wesnoth.org/, Battle for Wesnoth}. Omdat ze van deze projecten geprofiteerd hebben, willen sommige ontwikkelaars iets @qq{terug doen} voor de community. @item Werkervaring: bijdragen aan open-source projecten is een mooie manier om te oefenen met programmeren, het schrijven van documentatie, het vertalen van documentatie, of ontwerpen. Deze ervaring heeft sommige ontwikkelaars zelfs een baan of een beurs opgeleverd. @end itemize @divEnd @divEnd @divClass{column-center-bottom} @subheading En nu? Nog steeds niet overtuigd? Lees ons uitgebreide essay over onze graveerfilosofie in @ref{Achtergrond}. Heb je al besloten LilyPond te gaan proberen, lees dan eerst over onze @ref{Tekstinvoer}. @divEnd @node Achtergrond @unnumberedsec Achtergrond @translationof Background @divClass{column-center-top} @subheading Achtergrond essay We hebben een uitgrebreid essay waarin we onze berekende esthetiek uiteenzetten: de kunst van de creatie van schoonheid met de computer. Als je slechts een snelle inleiding in LilyPond wilt, is het essay wellicht wat te veel stof om nu door te lezen. Als je het leuk zou vinden het nu te lezen, ga dan verder naar @ref{Essay}. @divEnd @divClass{column-center-bottom} @subheading En nu? Nog steeds niet overtuigd? Lees over @ref{Producties} en bladmuziek van enkele van onze gebruikers. Heb je al besloten LilyPond te gaan proberen, lees dan eerst over onze @ref{Tekstinvoer}. @divEnd @node Producties @unnumberedsec Producties @translationof Productions @divClass{column-left-top} @subheading Concerten LilyPond gravures zijn wereldwijd gebruikt voor uitvoeringen. Enkele hoogtepunten: @divClass{keep-bullets} @itemize @item @emph{Affaire étrangère}, een opera van @uref{http://valentin.villenave.net/,Valentin Villenave} op een frans libretto van @uref{http://nl.wikipedia.org/wiki/Lewis_Trondheim, Lewis Trondheim}, premiëre op 1 februari, 2009 in @uref{http://www.orchestre-montpellier.com/, L'Opéra National de Montpellier}, Frankrijk. @item @uref{http://www.mercurybaroque.org/02/02109.aspx, Mercury Baroque}s uitvoering van Lullys @emph{Armide}, 15-16 mei 2009, in Houston, Texas (gravure door @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux}). @item Instrumentale fragmenten van Rameaus @emph{Hippolyte et Aricie} in St. James's Church in Manhattan, 8 mei 2009, door Frederick Renz met zijn ensemble @uref{http://www.earlymusicny.org/, Early Music New York} (gravure door Nicolas Sceaux). @end itemize @divEnd @divEnd @divClass{column-right-top} @subheading Uitgegeven bladmuziek @divClass{keep-bullets} @itemize @item @uref{http://www.mutopiaproject.org/index.html, Mutopia Project}, bladmuziek voor meer dan 1500 klassieke muziekstukken vrij te downloaden, de voornaamste verzameling van LilyPond partituren. @c don't make this "Mutopia" a link, since that looks silly. @item @uref{http://etudeapp.com, Etude}, @qq{bladmuziek op steroïden} is een iPhone app die pianomuziek toont die gezet is met LilyPond, inclusief vele stukken uit Mutopia. De app heeft een virtueel pianoklavier waarop is te zien welke toetsen aangeslagen worden om beginners te helpen bladmuziek lezen. @item @uref{http://www.adoromusicpub.com/, Adoro Music Publishing}, partituren van hoge kwaliteit van religieuze muziek, beschikbaar voor directe download of ouderwets op papier. @item @uref{http://shadylane.fr, The Shady Lane Publishing}, een @qq{micro muziekuitgeverij} met als doelstelling het promoten van een nieuwe vorm van muzikale economie, die dichter bij de muzikanten en muziekliefhebbers staat. @end itemize @divEnd @divEnd @contactUsAbout{concerten of bladmuziek} @divClass{column-center-bottom} @subheading En nu? Nog steeds niet overtuigd? Lees de @ref{Recenties} van enkele van onze gebruikers. Als je het leuk zou vinden het nu te lezen, ga dan verder naar @ref{Essay}. @divEnd @c TRANSLATORS, so far it's mostly from @c http://lilypond.org/web/switch/testimonials @node Recenties @unnumberedsec Recenties @translationof Reviews @divClass{column-left-top} @subheading Gepubliceerde artikelen @divClass{keep-bullets} @itemize @item april 2011 @uref{http://www.linux-magazine.com,Linux Magazine} publiceert een artikel getiteld @uref{http://www.linux-magazine.com/w3/issue/126/088-090_projects.pdf, Projects on the Move}. Het is een inleiding in MuseScore, LilyPond en Chordii. Auteur Carla Schroder schrijft @qq{LilyPond wordt aangestuurd vanaf de commandoregel, maar je niet afschrikken door het ontbreken van een GUI; LilyPond is gebruiksvriendelijk en gemakkelijk te leren}, en ze geeft een direct te gebruiken voorbeeld. +@item mei 2010 Peter Kirn, op de Create Digital Music website, publiceert een @uref{http://createdigitalmusic.com/2010/05/14/lilypond-free-beautiful-music-notation-engraving-for-anyone/,LilyPond recentie}. Hij neemt een evenwichtig standpunt in over gebruik, prijst LilyPonds hoge kwaliteit van notatie en stelt voor het zelf uit te proberen. @item september 2009 Het Duitse blad LinuxUser schrijft een @uref{http://www.linux-community.de/Internal/Artikel/Print-Artikel/LinuxUser/2009/10/Digitaler-Notenschluessel, artikel over LilyPond}. @item augustus 2009 Ann Drinan, op de @uref{http://www.polyphonic.org/article.php?id=188, Polyphonic.org} website, presenteert opmerkingen van twee orkestbibliothekarissen die praten over het gebruik van software om hun bibliotheken te onderhouden. @item juni 2009 In een @uref{http://news.lilynet.net/Free-Music-Now, artikel} gepubliceerd in het Franse @emph{National Conservatory Parent Association}'s jaarblad, legt de Franse componist en LilyPond-bijdrager Valentin Villenave uit waarom Vrije licenties, en in het bijzonder LilyPond-gegraveerde partituren, van instrumenteel belang zijn in het voor iedereen toegankelijk maken van genoteerde muziek. @item februari 2008 In @uref{http://www.musicbyandrew.ca/finale-lilypond-1.html, artikelen op zijn persoonlijke site} vergelijkt Andrew Hawryluk Finale en LilyPond in algemene termen, en evalueert muzieknotatie-mogelijkheden van beide programma's in detail. Het tweede artikel is een leerzame analyse van muzieknotatie-kwesties in Rachmaninoff's Piano Prelude No. 6, inclusief vergelijkingen met een hand-gegraveerde referentie-uitgave. @item juni 2006 @uref{http://distrowatch.com,DistroWatch} complimenteert LilyPond en @uref{http://distrowatch.com/weekly.php?issue=20060605,schrijft} @qq{Dames en Heren, wij zijn blij te mogen aankondingen, gebaseerd op verzoeken van lezers, dat de donatie van DistroWatch mei 2006 is toegekent aan LilyPond (@euro{}190.00) en Lua (US$250.00).} @item december 2005 @uref{http://linuxjournal.com,Linux Journal} publiceert een artikel getiteld @uref{http://www.linuxjournal.com/article/8364, Maak verbluffende Schenker gravures met GNU LilyPond}. Het is een diepgaand maar praktisch uitgelicht artikel met scherp gestoken LilyPond-gravures. Auteur Kris Shaffer merkt op dat @qq{GNU LilyPond prachtige gravures maakt die commerciële alternatieven op tweede-rangs laat lijken.} @item 20 augustus, 2005 Het Belgische dagblad De Standaard onderzoekt wat Free Software auteurs bezield in een artikel getiteld @uref{http://www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=G42H5GD6, Delen van KENNIS zonder WINSTBEJAG} in de @q{DS2-bijlage}. LilyPond wordt als een voorbeeld gebruikt en het artikel is doorlucht met citaten van een e-mail interview met Jan Nieuwenhuizen. Dit is LilyPonds eerste optreden in mainstream gedrukte pers. @item june 2005 Een Frans artikel over de LilyPond 2.6 uitgave verschijnt op @uref{http://linuxfr.org/2005/06/27/19210.html, linuxfr.org}. @item oktober 2004 De redacteurs van of Computer!Totaal, een Nederlands computerblad, @uref{http://lilypond.org/website/pdf/computer-totaal.jpeg, beschrijven LilyPond} in het oktober 2004-nummer als: @qq{Prachtige gratis (open source) software [..] De bladmuziek die LilyPond oplevert is inderdaad bijzonder fraai [..] een zeer krachtig systeem waarvoor bijna niets onmogelijk is.} @item juli, augustus 2004 Dave Phillips schrijft een inleidend artikel voor @uref{http://linuxjournal.com,Linux Journal}: Aan de klinkende rand: LilyPond, delen @uref{http://www.linuxjournal.com/article/7657, een} en @uref{http://www.linuxjournal.com/article/7719, twee}. @item maart 2004 Chris Cannam @uref{http://www.all-day-breakfast.com/cannam/linux-musician/lilypond.html,interviewt} Han-Wen Nienhuys en Jan Nieuwenhuizen op linuxmusician.com (originele site opgeheven). Dit interview is gerecenceerd in een @uref{http://slashdot.org/article.pl?sid=04/03/13/2054227&tid=, slashdot artikel}. @item februari 2004 Jazz-zanger Gail Selkirk schrijft over @uref{http://www.songbirdofswing.com/editorial_page/lilypond/, Duik in LilyPond}. @qq{... je kunt make lead sheets of volledige orkestpartituren maken, en de resultaten kunnen verbluffend zijn.} @uref{http://www.computermusic.co.uk/, Computer Music Special}, nummer CMS06. @end itemize @divEnd @divEnd @divClass{column-right-top} @subheading Gebruikerservaringen @divClass{testimonial-item} @imageFloat{carter-brey,jpg, right} @subsubheading @uref{http://nyphil.org/meet/orchestra/index.cfm?page=profile&personNum=7, Carter Brey}, Aanvoerder van de celli, New York Philharmonic @qq{@dots{}Ik heb een paar toegiften geschreven voor solo-cello die ik heb afgedrukt met LilyPond en die ik aan Schirmer zal voorleggen ter publicatie. Ik weet zeker dat hun gegraveerde versie niet half zo gelikt is als de mijne!} @divEnd @divClass{testimonial-item} @imageFloat{orm-finnendahl,jpg, left} @subsubheading @uref{http://icem-www.folkwang-hochschule.de/~finnendahl/, Orm Finnendahl}, professor in de compositieleer, Musikhochschule Freiburg @qq{Hoewel ik [LilyPond] nog niet zo goed ken, ben ik @strong{erg} onder de indruk. Ik heb het programma gebruikt om een motet van Josquin Desprez in te voeren in mensurale notatie. Lilypond overtreft zonder twijfel en met gemak alle andere muzieknotatieprogramma's voor wat betreft snelheid, gebruiksgemak en schoonheid!} @divEnd @divClass{testimonial-item} @imageFloat{darius-blasband,jpg, right} @subsubheading Darius Blasband, componist (Brussels, Belgium) @qq{[..na de eerste orkestrepetitie] kreeg ik heel veel complimenten over de kwaliteit van de partituren. En wat nog veel mooier is: terwijl Lilypond allerlei manieren biedt om te zorgen dat de partituren er nog mooier uitzien, kreeg het orkest van mij slechts de ruwe, ongewijzigde LilyPond-output.} @divEnd @divClass{testimonial-item} @subsubheading Kieren MacMillan, componist (Toronto, Canada) @qq{Dank en lof voor het ontwikkelteam voor hun fantastische werk. Ik heb nog nooit iets gezien wat maar in de buurt komt van de output die ik bereik met Lilypond -- Ik ben er zeker van dat dit fantastische programma aan al mijn muziekpublicatie-wensen kan voldoen en deze zelfs zal overtreffen. [..] hoofdzakelijk pure Lilypond output [..] ziet er beter uit dan de meeste recente @q{professionele} uitgaven waarmee ik het heb vergeleken (q.v., zo ongeveer elke Warner Bros. partituur, en zelfs een groot deel van de meest recente partituren van de @q{de oude muziekuitgeverijen}). [..]} @qq{Doe ze dat maar eens na, Finale/Sibelius/Igor/of wie dan ook!!!} @divEnd @divClass{testimonial-item} @subsubheading Chris Cannam, hoofdontwikkelaar van het @uref{http://www.rosegardenmusic.com/, RoseGarden} project @qq{LilyPond is overduidelijk een zwaargewicht [in de categorie prachtige muziek zetten].} @divEnd @divClass{testimonial-item} @subsubheading Chris Snyder, @uref{http://www.adoromusicpub.com/, Adoro Music Publishing} @qq{De wijze waarop muziek wordt ingevoerd voor LilyPond laat mij op een muzikalere manier denken -- het is enkele malen voorgekomen dat ik vertwijfeld was hoe ik Lelie nu zou kunnen vertellen iets te graveren, om mezelf te realiseren dat zelf wanneer het me precies zo zou lukken als de componist het wilde, de muziek lastig te lezen zou zijn. LilyPond maakt het mij een stuk eenvoudiger om in mijn dubbele redacteur+graveer rol te werken.} @qq{Voor mijn beginnende muziekuitgeverij heb ik uitsluitend LilyPond gebruikt. Vrijwel zonder uitzondering werd elke componist overrompeld door de kwaliteit van de gravure waneer ik hem de proefdrukken van zijn muziek presenteerde. Ik verdien zelf ook een deel van deze lof -- ik heb veel tijd besteed aan het verfijnen van de uitvoer, met name overbindingen (hoofdzakelijk in akkoorden) -- maar LilyPond biedt me een uitstekend uitgangspunt, een erg intuïtieve interface, plus de mogelijkheid om absoluut alles te veranderen als ik daar de tijd voor wil nemen. Ik ben ervan overtuigd dat geen commercieel product hierbij ook maar enigszins in de buurt kan komen.} @divEnd @divClass{testimonial-item} @subsubheading David Bobroff, bastrombonist, Iceland Symphony Orchestra @qq{Ik vind Lilypond fantastisch [..] Hoe beter ik het programma leer kennen, hoe mooier ik het vind!} @divEnd @divClass{testimonial-item} @subsubheading Vaylor Trucks, elektrische gitaar (Ja, @uref{http://www.allmanbrothersband.com/modules.php?op=modload&name=userpage&file=content&page_id=12, verwant aan}) @qq{Ik ben zwaar onder de indruk van LilyPond [..]} @qq{DIT IS HET BESTE PROGRAMMA OOIT!!!} @qq{ENORM bedankt allemaal voor jullie fantastische werk en toewijding!} @divEnd @divClass{testimonial-item} @subsubheading @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux}, @uref{http://www.mutopiaproject.org/, Mutopia} bijdrager @qq{Ik had een soort haat/liefde-verhouding met LilyPond. Liefde omdat de eerste partituur die ik zag er zo fantastisch uit zag! De beschrijving van de elegantie van LilyPond klopt niet, het is nog veel mooier! [..] aangezien LilyPond nog altijd beter wordt, en naarmate ik beter doorzie hoe dingen worden gedaan in scheme, heb ik steeds minder last van frustraties. Nouja, wat ik eigenlijk wil zeggen is: dank jullie wel voor LilyPond, het is prachtig.} @divEnd @divClass{testimonial-item} @subsubheading @uref{http://www.troff.org/whoswho.html#werner, Werner Lemberg}, Dirigent bij het Theater van Koblenz in Duitsland en een befaamde GNU-hacker @qq{Hoe dan ook, LilyPond levert een verbazingwekkend goed resultaat!} @divEnd @divClass{testimonial-item} @subsubheading Paul Davis, ontwikkelaar van @uref{http://jackaudio.org/, JACK} en @uref{http://www.ardour.org/, Ardour} @qq{Ik vind [LilyPond] een ongelofelijk programma, en het produceert prachtige, schitterende output. Toen ik vorig jaar een interview over LilyPond las, kon ik niet wachten om aan een paar vrienden van mij te laten zien hoeveel potentie het wel niet heeft.} @divEnd @divClass{testimonial-item} @subsubheading @uref{http://webusers.siba.fi/~mkuuskan/, Dr. Mika Kuuskankare}, onderzoeker aan de @uref{http://siba.fi, Sibelius Academy Finland}, componist en auteur van Expressive Notation Package (ENP) @qq{Ik heb het diepste respect voor LilyPond en haar scheppers en beheerders omdat ik uit persoonlijke ervaring weet hoe moeilijk dit soort software kan zijn.} @divEnd @divClass{testimonial-item} @subsubheading @uref{http://camerondh.blogspot.com, David Cameron}, Muzikant, professioneel typesetter en sinds lang SCORE-gebruiker @qq{Mijn hartelijke dank aan iedereen die bijdraagt​aan dit project. Ik was een power SCORE-gebruiker voor grote zetwerk huizen lang geleden in de jaren '90, maar voor mijn gevoel maakt LilyPond het mogelijk om precies datgene op papier te krijgen wat ik wil, in het bijzonder als het niet "standaard" praktijk is.} @divEnd @divEnd @contactUsAbout{nieuwsberichten of gebruikerservaringen} @divClass{column-center-bottom} @subheading En nu? Lees over onze @ref{Tekstinvoer}. @divEnd @node Tekstinvoer @unnumberedsec Tekstinvoer @translationof Text input @c TRANSLATORS, so far it's mostly from @c http://lilypond.org/web/switch/howto @subheading Muziek @qq{Compileren} @imageClickable{nereid-shot-small,png, (klik om te vergroten), nereid-shot,png, right} LilyPond is een @emph{batch} programma: het wordt uitgevoerd op een tekstbestand waarin de muziek wordt beschreven. Het resultaat kan op het beeldscherm worden bekeken of worden afgedrukt. In bepaalde opzichten lijkt LilyPond meer op een programmeertaal dan op een grafisch muziekprogramma. Je schrijft de muziek niet door noten van een grafische werkbalk naar een zichzelf dynamisch verversende partituur te slepen; je schrijft muziek door het intypen van tekst. Deze tekst word geïnterpreteerd (of @qq{gecompileerd}) door LilyPond, die hiervan prachtig gegraveerde bladmuziek maakt. Mensen die gewend zijn aan een grafische gebruikersinterface moeten wellicht een nieuwe manier van werken aanleren, maar de resultaten zijn de moeite meer dan waard! @warning{We presenteren een kort overzicht van onze tekstinvoer -- het is niet zo ingewikkeld als het klinkt! Maak je geen zorgen, je hoeft niet elk detail in deze voorbeelden te begrijpen; in onze beginnershandleiding wordt alles stap voor stap uitgelegd.} @subsubheading Waarom moeilijk doen als het ook makkelijk kan? @c Het is zo eenvoudig als A B C Noten worden gecodeerd met letters en nummers. Speciale commando's worden ingevoerd met een backslash. @imageFloat{text-input-1-annotate-nl,png,center} @imageFloat{text-input-1-output,png,center} Verplaatsingen worden gevormd met verschillende benamingen: voeg @code{-is} toe voor een kruis en @code{-es} voor een mol. LilyPond bepaalt zelf waar de toevallige tekens geplaatst worden. @imageFloat{text-input-2-annotate-nl,png,center} @imageFloat{text-input-2-output,png,center} @subsubheading Popmuziek Combineer akkoorden en songteksten om zogenaamde leadsheets te maken: @imageFloat{text-input-pop-annotate-nl,png,center} @imageFloat{text-input-pop-output,png,center} @subsubheading Orkestpartijen Het invoerbestand bevat de noten van het muziekstuk. Partituur en partijen kunnen vanuit dit zelfde invoerbestand worden gemaakt. Dus het veranderen van een noot heeft altijd invloed op partijen en partituur, zodat beide altijd up-to-date zijn. Om dezelfde muziek op verschillende plaatsen te kunnen invoegen, moet aan de noten een @qq{variable} (een naam) worden toegekend. @imageFloat{text-input-parts-both-annotate-nl,png,center} Deze variabele wordt vervolgens in één partij gebruikt (hier getransponeerd en met samengevoegde rusten): @imageFloat{text-input-parts-single-annotate-nl,png,center} @imageFloat{text-input-parts-single-output,png,center} Dezelfde variabele wordt ook in de volledige partituur gebruikt (hier klinkend en met uitgeschreven rusten): @imageFloat{text-input-score-annotate-nl,png,center} @imageFloat{text-input-score-output,png,center} @subsubheading Beginnershandleiding We realiseren ons dat veel gebruikers deze manier van muziek invoeren een beetje vreemd vinden. Daarom hebben we een uitgebreide handleiding geschreven om nieuwe gebruikers op weg te helpen, te beginnen met @ref{Beginnen}. Het beste kun je beginnen met deze beginnershandleiding omdat hierin de meeste vragen worden beantwoord. Lees liever eerst de beginnershandleiding alvorens eventuele fouten in het programma aan ons te melden! Nieuwe gebruikers denken soms dat LilyPond niet goed werkt, terwijl het in feite precies werkt zoals de bedoeling is. Verdere informatie is beschikbaar in @ref{Handleidingen}. @subsubheading Omgevingen voor eenvoudiger bewerken @imageClickable{lilykde-screenshot-small,png, (klik om te vergroten),lilykde-screenshot,png,right} LilyPond gaat hoofdzakelijk over het produceren van gegraveerde bladmuziek van topkwaliteit; het maken van een Grafische Gebruikers Interface (GUI) zou ons enkel van dit doel afleiden. Er zijn wel andere projecten die als doel hebben het maken van LilyPond-invoer gemakkelijker te maken. Sommige omgevingen hebben syntax highlighting, automatische commando aanvulling, en voorbereide sjablonen. Andere programma's bieden een GUI die directe manipulatie van een grafische partituur mogelijk maakt. Voor meer informatie, zie @ref{Eenvoudiger bewerken}. @divClass{column-center-bottom} @subheading En nu? Je bent nu zover om @ref{Download, LilyPond te downloaden}. Nog steeds niet overtuigd? Lees over @ref{Eenvoudiger bewerken}. @divEnd @node Eenvoudiger bewerken @unnumberedsec Eenvoudiger bewerken @translationof Easier editing @divClass{column-center-top} @subheading LilyPondTool @imageClickable{lilypondtool-2.12-screenshot-400wide,png, (klik om te vergroten),lilypondtool-2.12-screenshot,png,right} @sourceimage{logo-linux,,,} @sourceimage{logo-freebsd,,,} @sourceimage{logo-macosx,,,} @sourceimage{logo-windows,,,} @uref{http://lilypondtool.organum.hu} Gemaakt als een plugin voor de @uref{http://www.jedit.org,jEdit} teksteditor, is LilyPondTool één van de tekstgebaseerde gereedschappen met de meeste functies voor het bewerken van LilyPond-partituren. Functies omvatten een Document-wizard met liedtekstondersteuning om documenten eenvoudiger op te stellen, en geïntegreerde PDF-viewer met geavanceerde point-and-click ondersteuning. @divEnd @divClass{column-center-top} @subheading Frescobaldi @imageClickable{frescobaldi-lilypond-editor-small,png, (klik om te vergroten),frescobaldi-lilypond-editor,png,right} @sourceimage{logo-linux,,,} @sourceimage{logo-freebsd,,,} @sourceimage{logo-windows,,,} @uref{http://www.frescobaldi.org} Frescobaldi is een muziek- en teksteditor speciaal voor LilyPond met een ingebouwde PDF-viewer, een krachtige partituur wizard en vele bewerkingsfuncties. Het is gebaseerd op de KDE4 bibliotheken en draait momenteel op alle soorten Linux en andere UNIX-achtige operating systemen. @divEnd @divClass{column-center-top} @subheading Grafische omgeving: Denemo @imageClickable{screenshot-denemo-small,png, (klik om te vergroten),screenshot-denemo,png,right} @sourceimage{logo-linux,,,} @sourceimage{logo-windows,,,} @uref{http://denemo.org} Denemo is een grafische editor die LilyPond-broncode genereert, en ook audio afspeelt. Hiermee kunnen gebruikers LilyPond-broncode parallel weergeven met het grafische beeld. Extra LilyPond-verfijningen (tweaks) kunnen aan noten, akkoorden enz. worden gekoppeld en worden opgeslagen in het Denemo-bestand, zodat gebruikers toch grafisch verder kunnen bewerken. Het verplaatsen van de cursor in de LilyPond-tekst verplaatst ook de cursor in het grafische beeld, en syntaxfouten in LilyPond-verfijningen (tweaks) worden gehighlight in het tekstvenster. @divEnd @divClass{column-center-top} @subheading Tekst omgeving @sourceimage{logo-linux,,,} @sourceimage{logo-freebsd,,,} @sourceimage{logo-macosx,,,} @sourceimage{logo-windows,,,} @uref{http://www.gnu.org/software/emacs/} Emacs is een teksteditor met taalgevoelige functies voor veel verschillende computertalen. Emacs is een in hoge mate uitbreidbare editor en kan gebruikt worden als een Geïntegreerde Ontwikkel Omgeving (IDE). Er is een @q{lilypond mode} die de taaldefinities voor het werken met LilyPond-broncodebestanden levert. Verder heeft een van onze ontwikkelaars @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/lilypond/lyqi.html,lyqi} geschreven, een Emacs major mode. @uref{http://www.vim.org} Vim is een minimale teksteditor en is een uitbreiding van de oudere Unix @command{vi}-editor. Het is uitbreidbaar en configureerbaar. Als algemene regel geldt dat, wanneer je nog niet bekend bent met Emacs of Vim, je waarschijnlijk liever een andere editor verkiest voor het schrijven van LilyPond-invoerbestanden. Meer informatie over instellingen voor Emacs en Vim is te vinden in @rprogram{Text editor support}. @sourceimage{logo-macosx,,,} @uref{http://www.uoregon.edu/~koch/texshop} De TexShop-editor voor MacOS@tie{}X kan uitgebreid worden voor het uitvoeren van LilyPond, @command{lilypond-book} en @command{convert-ly} vanuit de editor, door gebruik te maken van de uitbreidingen die beschikbaar zijn op: @example @uref{http://users.dimi.uniud.it/~nicola.vitacolonna/home/content/lilypond-scripts} @end example @sourceimage{logo-macosx,,,} Er is een LilyPond bundel voor TextMate, een commerciële editor for MacOS. Die kan je installeren met: @example mkdir -p /Library/Application\ Support/TextMate/Bundles cd /Library/Application\ Support/TextMate/Bundles git clone http://github.com/textmate/lilypond.tmbundle.git @end example @divEnd @divClass{column-center-top} @subheading Programma's die LilyPond-code kunnen exporteren @subsubheading Score, tab en MIDI-editors: @itemize @item @uref{http://www.rosegardenmusic.com,Rosegarden}, een audio en MIDI-sequencer, die tevens een partituur-editor voor het editen van enkelvoudige notenbalken heeft. @item @uref{http://vsr.informatik.tu-chemnitz.de/staff/jan/nted/nted.xhtml,NtEd}, een partituur editor gebaseerd op de @uref{http://cairographics.org, Cairo} bibliotheek en heeft experimentele LilyPond export. @item @uref{http://www.tuxguitar.com.ar/,TuxGuitar}, een multi-track tablatuur-editor en -speler, heeft een partituur-beeld en tab-beeld en kan exporteren naar LilyPond. @item @uref{http://musescore.org,MuseScore}, een partituur-editor, heeft onvolledige LilyPond-export maar wordt actief ontwikkeld. @item @uref{http://canorus.org,Canorus}, een partituur-editor, kan ook exporteren naar LilyPond, maar is nog beta-software. Testers zijn welkom. @item @uref{http://www.volny.cz/smilauer/rumor/rumor.html,Rumor}, een realtime monofonische MIDI naar LilyPond-vertaler. @item @uref{http://www.holmessoft.co.uk/homepage/software/NWC2LY/index.htm, NW2LY} een a C#-programma dat een @uref{http://www.noteworthysoftware.com/, NoteWorthy}-lied naar LilyPond converteert. @end itemize @subsubheading Gereedschappen voor de commandoregel @itemize @item @uref{http://www.projectabjad.org/,Abjad}, een @uref{http://www.python.org/,Python} API voor Formalized Score Control, ontworpen om componisten ingewikkelde stukken LilyPond-notatie op te laten bouwen op een iteratieve en incrementele manier. @item @uref{http://common-lisp.net/project/fomus/,FOMUS}, een LISP-bibliotheek voor het genereren van muzieknotatie vanuit computermuziek softwareomgevingen. @item @uref{http://strasheela.sourceforge.net,Strasheela}, een omgeving gebouwd bovenop de @uref{http://www.mozart-oz.org/, Mozart/Oz} constraint-gebaseerde programmeertaal. @end itemize @divEnd @divClass{column-center-top} @subheading Andere programma's die niet actief worden ontwikkeld @itemize @item @uref{http://lilykde.googlecode.com/,LilyKDE} is vervangen door @uref{http://www.frescobaldi.org/,Frescobaldi}, en bestaat alleen nog als LilyKDE3 voor KDE 3.5 en lilypond-KDE4 voor KDE 4.1. @item @uref{http://noteedit.berlios.de,NoteEdit}, dat @uref{http://www.musicxml.com/xml.html,MusicXML} importeerde, is geforkt in @uref{http://vsr.informatik.tu-chemnitz.de/staff/jan/nted/nted.xhtml,NtEd} en @uref{http://canorus.org,Canorus}. @item @uref{http://lilycomp.sourceforge.net, LilyComp} is een grafisch nootinvoer-programma en werkt ongeveer als een numeriek toetsenbord dat LilyPond noten produceert. @end itemize @divEnd @divClass{column-center-bottom} @subheading En nu? Je bent nu zover om @ref{Download, LilyPond te downloaden}. Nog steeds niet overtuigd? Veel componisten, muzikanten en drigenten hebben geleerd muziek te schrijven in ons invoerformaat. Ervaren gebruikers melden dat ze een volledige partituur sneller kunnen invoeren in LilyPond dan met een pianoklavier of muis+GUI! Misschien wil je de @ref{Functies}, @ref{Voorbeelden} of @ref{Vrijheid} herlezen, of wil je lezen over @ref{Producties} en @ref{Recenties} van gebruikers. Onze aanpak van berekende esthetiek van klassieke muziekgravure wordt beschreven in @ref{Achtergrond}. @subheading Legalese @divClass{legal} All logos and product images are copyright and trademark acknowledged. @logoLegalLinux @logoLegalFreeBSD @logoLegalMacOSX @logoLegalWindows @divEnd @divEnd