1 @c -*- coding: utf-8; mode: texinfo; documentlanguage: nl -*-
2 @c This file is part of web.texi
4 Translation of GIT committish: fe7f0325d1b9abbe5125f1932ff41c7b2ab5463e
6 When revising a translation, copy the HEAD committish of the
7 version that you are working on. For details, see the Contributors'
8 Guide, node Updating translation committishes..
13 @translationof Introduction
15 @divClass{column-center-top}
17 @imageFloat{flat-design,png,right}
19 De inspiratie voor LilyPond ontstond toen twee muzikanten
20 meer wilden dan de ontzielde aanblik van met de computer
21 geprinte bladmuziek. Muzikanten lezen het liefst mooie
22 muziek dus waarom zouden programmeurs geen software kunnen
23 schrijven waarmee je prachtige partijen kunt afdrukken?
25 Het resultaat is een systeem waarin muzikanten geen omkijken
26 meer hebben naar layout-details, maar zich kunnen
27 concentreren op het maken van muziek. LilyPond biedt hen de
28 mogelijkheid om partijen te maken van publicatiekwalteit,
29 volgens de beste tratities van klassieke muziekgravure.
33 @divClass{column-left-top}
34 @subheading Waarom LilyPond gebruiken?
39 @ref{Functies}: Wat kan LilyPond?
42 @ref{Voorbeelden}: Ik wil muziek zien!
45 @ref{Vrijheid}: LilyPond is Vrije Software.
48 @ref{Achtergrond}: Onze berekende esthetiek.
53 @divClass{column-right-top}
54 @subheading Wie gebruikt het?
59 @ref{Producties}: Daadwerkelijke gebruik van LilyPond.
62 @ref{Gebruikerservaringen}: Wat zeggen onze gebruikers?
67 @divClass{column-center-bottom}
68 @subheading Waarom zou je geen LilyPond gebruiken?
73 @ref{Tekstinvoer}: Jullie schrijven muziek als @emph{tekst}?!
76 @ref{Eenvoudiger bewerken}: Andere manieren van werken met LilyPond.
83 * Functies:: What can LilyPond do?
84 * Voorbeelden:: I want to see some music!
85 * Vrijheid:: Freedom and the GPL.
86 * Achtergrond:: Computational aesthetics.
87 * Producties:: Real-life use of LilyPond.
88 * Gebruikerservaringen:: What do people say about it?
89 * Tekstinvoer:: You write music as text?!
90 * Eenvoudiger bewerken:: Other ways of working with LilyPond.
97 @unnumberedsec Functies
98 @translationof Features
100 @subheading Waarom overstappen op LilyPond?
103 @subsubheading Prachtige klassieke muziekgravure
105 @imageFloat{flat-design,png,right}
107 Met LilyPond kunnen muzikanten elegante bladmuziek produceren die
108 gemakkelijk leest. De community van ontwikkelaars heeft
109 duizenden uren geïnvesteerd in het ontwikkelen van krachtige
110 muzieknotatie-software die prachtige gegraveerde muziek
111 oplevert. Alle stijlinstellingen, het speciaal ontworpen
112 muziekfont en algoritmes zijn geïnspireerd op de mooiste
113 handgegraveerde bladmuziek. De LilyPond-uitvoer ziet er net
114 zo krachtig en harmonisch uit als de best gegraveerde
115 klassieke partituren. Dit wordt verder uitgewerkt in ons
118 @subsubheading Minder gepriegel
120 Verlies minder tijd met het verfraaien van het resultaat;
121 LilyPond verzint zelf de beste layout. Het bepaalt de
122 spatiëring en het afbreken van regels en pagina's, zodat een
123 strakke en regelmatige layout ontstaat. Het voorkomt
124 botsingen tussen liedteksten, noten en akkoorden en zet
125 legatobogen en waardestrepen automatisch op de juiste manier!
127 @subsubheading Tekstgebaseerde invoer
129 LilyPond werkt met ASCII-invoer die je kunt aanleveren met
130 jouw favoriete teksteditor, snel en comfortabel. De invoer
131 bevat alle informatie, dus het onthouden van ingewikkelde
132 reeksen commando's is niet nodig: sla gewoon je
133 invoerbestand op en je kunt alles later opnieuw raadplegen.
135 @subsubheading Toegankelijkheid
137 Tekstgebaseerde invoer maakt het schrijven van partituren
138 ook toegankelijk voor gebruikers met ernstige lichamelijke
139 beperkingen. Gebruikers met motorische beperkingen die niet
140 kunnen typen of een muis kunnen besturen, kunnen
141 spraakherkenningssoftware gebruiken om LilyPond-bestanden
142 te bewerken. Zelfs blinde gebruikers kunnen voorleessoftware gebruiken voor het schrijven van LilyPond-bestanden
143 -- een onmogelijke taak in grafisch-gebaseerde
147 @subsubheading Combineer muziek en tekst
149 @imageFloat{lilypond-book,png,right}
151 Voeg muziekfragmenten aan teksten toe zonder het knippen en
152 plakken van plaatjes. Je kunt naadloos bladmuziek in
153 @LaTeX{} of HTML integreren, of muziek aan OpenOffice.org
154 toevoegen met OOoLilyPond.
158 @subsubheading Vrije software
160 LilyPond kan kostenloos worden gedownload! Ja hoor - het is
161 gratis. Je kunt het downloaden van de downloadpagina.
163 Bovendien is het ook vrije software. Wat betekent dat je de
164 broncode erbij krijgt, plus toestemming om deze te
165 veranderen en te kopiëren. Dus als je je ergert aan een
166 fout, of als er iets in het programma ontbreekt, kun je het
167 zelf oplossen of iemand anders inhuren om het voor je te
170 @subsubheading Uitbreidbaar ontwerp
172 Alle instellingen kunnen worden aangepast aan je eigen
173 persoonlijke typografische voorkeuren. Als dat niet
174 voldoende is, bestaat er nog altijd de ingebouwde
175 scriptingtaal, een dialect van de krachtige programmeertaal
176 LISP, waarmee je desnoods elk detail kunt
177 veranderen. Instellingen, variabelen en functies zijn
178 allemaal beschreven in de uitvoerige referentiehandleiding
182 @subsubheading Uitstekende ondersteuning
184 LilyPond werkt op alle bekende besturingssystemen:
185 GNU/Linux, MacOS X, en Windows. Er is een zeer uitgebreide
186 handleiding met honderden voorbeeldbestandjes. Er is een
187 actieve gebruikersgroep die antwoorden geeft op de
188 lilypond-user mailinglijst, terwijl het ontwikkelingsteam
189 ervoor zorgt dat problemen snel worden opgelost.
193 @divClass{column-center-bottom}
196 Nog steeds niet overtuigd? Bekijk dan maar eens enkele
197 specifieke @ref{Voorbeelden}. Heb je al besloten LilyPond
198 te gaan proberen, lees dan eerst over onze
204 @unnumberedsec Voorbeelden
205 @translationof Examples
207 LilyPond is een krachtig en flexibel gereedschap voor
208 uiteenlopende muzieknotatie-taken. Bekijk ter inspiratie eens
209 onze galerij met voorbeelden!
212 @subsubheading Klassieke Muziek
214 Dit orgelwerk van J.S. Bach is een typisch LilyPond-project.
216 @exampleImage{bach-bwv610}
220 @subsubheading Ingewikkelde muzieknotatie
222 Dit voorbeeld uit @emph{Goyescas} van Enrique Granados laat
223 geavanceerde typesettingsfuncties zien, zoals waardestrepen
224 met knie, stokken tussen notenbalken en
225 melodie-volglijntjes.
227 @exampleImage{granados}
231 @subsubheading Vroege muziek
233 LilyPond geeft ook ondersteuning voor verscheidene
234 verouderde notatievormen zoals dit Gregoriaanse liedfragment.
236 @exampleImage{ancient-headword}
240 @subsubheading Moderne muziek
242 Hedendaagse componisten vinden dat LilyPond zich goed leent
243 voor het tonen van ongebruikelijke notatie. Hier is een
244 fragment uit Trevor Bača's @emph{Čáry}, voor solo basfluit.
251 @subsubheading Maak efficiënte, flexibele partijen voor uitvoerenden
253 Vanuit één en dezelfde broncode kunnen allerlei soorten
254 partijen worden gemaakt. Dit is een fragment uit
255 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux's}
256 gravure van Handels @emph{Giulio Cesare}, als volledige
257 partituur, piano-zang reductie, en een vioolpartij.
259 @exampleImage{sesto-full}
261 @exampleImage{sesto-piano}
263 @exampleImage{sesto-violin}
268 @subsubheading Tablatuur
270 LilyPond ondersteunt tablatuurnotatie die kan
271 worden aangepast aan elk intrument dat van tablatuur kan spelen.
272 De tablatuurbalk wordt automatisch gegenereerd op basis van de
273 noten die voor de vijf-lijns notenbalk zijn ingevoerd.
275 @exampleImage{tab-example}
279 @subsubheading Schenker-diagrammen
281 De standaard uitvoer kan ingrijpend worden veranderd. Hier
282 heeft iemand een indrukwekkende Schenker-analyse gemaakt.
284 @exampleImage{bach-schenker}
288 @subsubheading Vocale muziek
290 LilyPond blinkt uit in alle soorten vocale muziek, van
291 psalmen en gezangen tot opera. Hier is een Middeleeuws
292 motet met enigszins ongebruikelijke eisen. De tenorstem is in een andere maatsoort genoteerd dan de anderen,
293 maar moet uitgelijnd zijn als ware het dezelfde maatsoort.
294 LilyPond doet dit bijzonder elegant. Let ook op de incipits
295 met sleutels in de Vaticana stijl, de doorgestreepte stokken
296 die gepliceerde noten aangeven en de ligatuurhaken boven
297 bepaalde groepen noten.
299 @exampleImage{aucun-snippet}
303 @subsubheading Educatieve doeleinden
305 LilyPond is ook perfect voor educatieve doeleinden.
306 Hier is een voorbeeld van een eenvoudige contrapunt-oefening.
308 @exampleImage{theory}
312 @subsubheading Populaire muziek
314 Het is eenvoudig om zogenaamde pop leadsheets met melodie,
315 songtekst, akkoordnamen, en fretboard-diagrammen te maken. In dit
316 voorbeeld zie je enkele van de voorgedefiniëerde
317 fretboard-diagrammen, maar ze kunnen ook ingrijpend veranderd
318 worden voor vrijwel elke andere situatie.
324 @subsubheading Grote projecten
326 LilyPond is uitstekend voor grote projecten zoals opera's of
327 werken voor groot symfonieorkest. Daarnaast levert de
328 tekstgebaseerde invoer een grotere toegankelijkheid -- dit
329 voorbeeld is een bijdrage van Hu Haipeng, een blinde
332 @exampleImage{orchestra}
336 @divClass{column-center-bottom}
339 Nog steeds niet overtuigd? LilyPond is Vrije Software, die
340 jou @ref{Vrijheid} geeft. Heb je al besloten LilyPond te
341 gaan proberen, lees dan eerst over onze @ref{Tekstinvoer}.
345 @unnumberedsec Vrijheid
346 @translationof Freedom
349 @divClass{column-center-top}
350 @subheading Vrije Software
352 @uref{http://www.gnu.org/, GNU} LilyPond is geschreven en
353 wordt onderhouden door een groep enthousiaste liefhebbers.
354 Het wordt uitgebracht onder de @ref{GPL, GNU General Public
355 License} (GNU Algemene Publieke Licentie) en de @ref{FDL,
356 GNU Free Documentation License} (GNU Vrije Documentatie
357 Licentie), hetgeen iedereen de vrijheid geeft het programma
358 te verbeteren, veranderen en uit te breiden. Het maken van
359 prachtige muziek zou geen honderden euro's aan software
363 @c @divClass{column-left-top}
365 @divClass{keep-bullets}
366 @subheading Wat zijn de voordelen voor gebruikers?
371 Geen kosten: download en probeer het! Wat heb je te verliezen?
374 Delen: als het programma je bevalt, geef dan een kopie aan
375 je vrienden, docenten, studenten, en collega's.
378 Broncode beschikbaar: als je benieuwd bent hoe LilyPond
379 bepaalde notatie maakt, kun je precies zien hoe het in zijn
383 Uitbreidbaar: je kunt functies toevoegen, fouten repareren,
384 en de functionaliteit veranderen. Als je geen programmeur
385 bent, kun je iemand inhuren die het voor je doet.
387 Dit mag misschien niet zo aantrekkelijk lijken voor
388 sommige muzikanten, maar de mogelijkheid om software
389 uit te breiden kan van groot belang zijn voor
390 serieuze componisten, bedrijven en wetenschappers.
393 Veilige toekomst: als een commerciëel bedrijf bankroet gaat,
394 wat gebeurt er dan met de elektronische muziek die
395 afhankelijk is van hun producten? Dit bezwaar bestaat niet
396 met LilyPond; zelfs wanneer het gehele ontwikkelteam ermee
397 stop (bijzonder onwaarschijnlijk), zal het programma nog
398 steeds legaal beschikbaar zijn om te kopiëren, wijzigen en
406 @c @divClass{column-right-top}
408 @divClass{keep-bullets}
409 @subheading Waarom @qq{geven} LilyPond-ontwikkelaars hun werk gratis @qq{weg}?
411 De meesten van ons zien het ontwikkelen van LilyPond als een
412 hobby of als vrijwilligerswerk. Dus de vraag is eigenlijk
413 @qq{waarom willen mensen vrijwilliger zijn}?
419 Plezier: naar een doel toewerken kan prettig zijn, vooral
420 wanneer je het met een team doet!
423 Gedeelde doelen: we willen allemaal prachtige bladmuziek,
424 maar weinig mensen hebben de expertise (en niemand heeft de
425 tijd!), om een programma te maken dat alle situaties aan
426 kan. Door samen te werken -- één verbetert de automatische
427 waardestreepcode, een ander verbetert de vorm van de
428 legatoboogjes, en een derde schrijft documentatie waarin
429 wordt uitgelegd hoe je deze functies kunt gebruiken -- kunnen
430 we samen onze doelen bereiken met een fractie van de
434 Geef-cultuur: de Vrije Software (of @qq{Open Source}) beweging
435 heeft veel geweldige software projecten opgeleverd, zoals
436 @uref{http://kernel.org/, GNU/Linux},
437 @uref{http://www.getfirefox.com/, Mozilla Firefox}, en
438 @uref{http://www.wesnoth.org/, Battle for Wesnoth}. Omdat
439 ze van deze projecten geprofiteerd hebben, willen sommige
440 ontwikkelaars iets @qq{terug doen} voor de community.
443 Werkervaring: bijdragen aan open-source projecten is een
444 mooie manier om te oefenen met programmeren, het schrijven
445 van documentatie, het vertalen van documentatie, of
446 ontwerpen. Deze ervaring heeft sommige ontwikkelaars zelfs
447 een baan of een beurs opgeleverd.
454 @divClass{column-center-bottom}
457 Nog steeds niet overtuigd? Lees ons uitgebreide essay over
458 onze graveerfilosofie in @ref{Achtergrond}. Heb je al
459 besloten LilyPond te gaan proberen, lees dan eerst over onze
464 @unnumberedsec Achtergrond
465 @translationof Background
467 @divClass{column-center-top}
468 @subheading Achtergrond essay
470 We hebben een uitgrebreid essay waarin we onze berekende
471 esthetiek uiteenzetten: de kunst van de creatie van
472 schoonheid met de computer.
474 Als je slechts een snelle inleiding in LilyPond wilt, is het
475 essay wellicht wat te veel stof om nu door te lezen. Als je
476 het leuk zou vinden het nu te lezen, ga dan verder naar
480 @divClass{column-center-bottom}
483 Nog steeds niet overtuigd? Lees over @ref{Producties} en
484 bladmuziek van enkele van onze gebruikers. Heb je al
485 besloten LilyPond te gaan proberen, lees dan eerst over onze
490 @unnumberedsec Producties
491 @translationof Productions
493 @divClass{column-left-top}
494 @subheading Concerten
496 LilyPond gravures zijn wereldwijd gebruikt voor
497 uitvoeringen. Enkele hoogtepunten:
499 @divClass{keep-bullets}
503 @emph{Affaire étrangère}, een opera van
504 @uref{http://valentin.villenave.net/,Valentin Villenave}
505 op een frans libretto van
506 @uref{http://nl.wikipedia.org/wiki/Lewis_Trondheim, Lewis
507 Trondheim}, premiëre op 1 februari, 2009 in
508 @uref{http://www.orchestre-montpellier.com/, L'Opéra National de
509 Montpellier}, Frankrijk.
512 @uref{http://www.mercurybaroque.org/02/02109.aspx, Mercury Baroque}s
513 uitvoering van Lullys @emph{Armide}, 15-16 mei 2009, in Houston,
514 Texas (gravure door @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/,
518 Instrumentale fragmenten van Rameaus @emph{Hippolyte et Aricie} in
519 St. James's Church in Manhattan, 8 mei 2009, door Frederick Renz
520 met zijn ensemble @uref{http://www.earlymusicny.org/, Early Music
521 New York} (gravure door Nicolas Sceaux).
529 @divClass{column-right-top}
530 @subheading Uitgegeven bladmuziek
532 @divClass{keep-bullets}
536 @uref{http://www.mutopiaproject.org/index.html, Mutopia
537 Project}, bladmuziek voor meer dan 1500 klassieke
538 muziekstukken vrij te downloaden, de voornaamste verzameling
539 van LilyPond partituren.
542 @uref{http://www.adoromusicpub.com/, Adoro Music
543 Publishing}, partituren van hoge kwaliteit van religieuze
544 muziek, beschikbaar voor directe download of ouderwets op papier.
547 @uref{http://theshadylanepublishing.com/, The Shady Lane
549 een @qq{micro muziekuitgeverij} met als doelstelling het
550 promoten van een nieuwe vorm van muzikale economie,
551 die dichter bij de muzikanten en muziekliefhebbers staat.
560 @divClass{column-center-bottom}
563 Nog steeds niet overtuigd? Lees de
564 @ref{Gebruikerservaringen} van enkele van onze gebruikers.
565 Als je het leuk zou vinden het nu te lezen, ga dan verder
569 @c TRANSLATORS, so far it's mostly from
570 @c http://lilypond.org/web/switch/testimonials
572 @node Gebruikerservaringen
573 @unnumberedsec Gebruikerservaringen
574 @translationof Testimonials
576 @divClass{testimonial-item}
577 @imageFloat{carter-brey,jpg, right}
578 @subsubheading @uref{http://nyphil.org/meet/orchestra/index.cfm?page=profile&personNum=7, Carter Brey}, Aanvoerder van de celli, New York Philharmonic
580 @qq{@dots{}Ik heb een paar toegiften geschreven voor
581 solo-cello die ik heb afgedrukt met LilyPond en die ik aan
582 Schirmer zal voorleggen ter publicatie. Ik weet zeker dat
583 hun gegraveerde versie niet half zo gelikt is als de mijne!}
586 @divClass{testimonial-item}
587 @imageFloat{orm-finnendahl,jpg, left}
588 @subsubheading @uref{http://icem-www.folkwang-hochschule.de/~finnendahl/, Orm Finnendahl}, professor in de compositieleer, Musikhochschule Freiburg
590 @qq{Hoewel ik [LilyPond] nog niet zo goed ken, ben ik
591 @strong{erg} onder de indruk. Ik heb het programma gebruikt
592 om een motet van Josquin Desprez in te voeren in mensurale
593 notatie. Lilypond overtreft zonder twijfel en met gemak
594 alle andere muzieknotatieprogramma's voor wat betreft
595 snelheid, gebruiksgemak en schoonheid!}
598 @divClass{testimonial-item}
599 @imageFloat{darius-blasband,jpg, right}
600 @subsubheading Darius Blasband, componist (Brussels, Belgium)
602 @qq{[..na de eerste orkestrepetitie] kreeg ik heel veel
603 complimenten over de kwaliteit van de partituren. En wat
604 nog veel mooier is: terwijl Lilypond allerlei manieren
605 biedt om te zorgen dat de partituren er nog mooier uitzien,
606 kreeg het orkest van mij slechts de ruwe, ongewijzigde
610 @divClass{testimonial-item}
611 @subsubheading Kieren MacMillan, componist (Toronto, Canada)
612 @qq{Dank en lof voor het ontwikkelteam voor hun fantastische
613 werk. Ik heb nog nooit iets gezien wat maar in de buurt
614 komt van de output die ik bereik met Lilypond -- Ik ben er
615 zeker van dat dit fantastische programma aan al mijn
616 muziekpublicatie-wensen kan voldoen en deze zelfs zal
617 overtreffen. [..] hoofdzakelijk pure Lilypond output [..]
618 ziet er beter uit dan de meeste recente @q{professionele}
619 uitgaven waarmee ik het heb vergeleken (q.v., zo ongeveer
620 elke Warner Bros. partituur, en zelfs een groot deel van de
621 meest recente partituren van de @q{de oude
622 muziekuitgeverijen}). [..]}
624 @qq{Doe ze dat maar eens na, Finale/Sibelius/Igor/of wie dan
628 @divClass{testimonial-item}
629 @subsubheading Chris Cannam, hoofdontwikkelaar van het @uref{http://www.rosegardenmusic.com/, RoseGarden} project
630 @qq{LilyPond is overduidelijk een zwaargewicht [in de
631 categorie prachtige muziek zetten].}
634 @divClass{testimonial-item}
635 @subsubheading Chris Snyder, @uref{http://www.adoromusicpub.com/, Adoro Music Publishing}
637 @qq{De wijze waarop muziek wordt ingevoerd voor LilyPond
638 laat mij op een muzikalere manier denken -- het is enkele
639 malen voorgekomen dat ik vertwijfeld was hoe ik Lelie nu zou
640 kunnen vertellen iets te graveren, om mezelf te realiseren
641 dat zelf wanneer het me precies zo zou lukken als de
642 componist het wilde, de muziek lastig te lezen zou zijn.
643 LilyPond maakt het mij een stuk eenvoudiger om in mijn
644 dubbele redacteur+graveer rol te werken.}
646 @qq{Voor mijn beginnende muziekuitgeverij heb ik uitsluitend
647 LilyPond gebruikt. Vrijwel zonder uitzondering werd elke
648 componist overrompeld door de kwaliteit van de gravure
649 waneer ik hem de proefdrukken van zijn muziek presenteerde.
650 Ik verdien zelf ook een deel van deze lof -- ik heb veel
651 tijd besteed aan het verfijnen van de uitvoer, met name
652 overbindingen (hoofdzakelijk in akkoorden) -- maar LilyPond
653 biedt me een uitstekend uitgangspunt, een erg intuïtieve
654 interface, plus de mogelijkheid om absoluut alles te
655 veranderen als ik daar de tijd voor wil nemen. Ik ben ervan
656 overtuigd dat geen commercieel product hierbij ook maar enigszins in
660 @divClass{testimonial-item}
661 @subsubheading David Bobroff, bastrombonist, Iceland Symphony Orchestra
663 @qq{Ik vind Lilypond fantastisch [..] Hoe beter ik het
664 programma leer kennen, hoe mooier ik het vind!}
667 @divClass{testimonial-item}
668 @subsubheading Vaylor Trucks, elektrische gitaar (Ja, @uref{http://www.allmanbrothersband.com/modules.php?op=modload&name=userpage&file=content&page_id=12, verwant aan})
669 @qq{Ik ben zwaar onder de indruk van LilyPond [..]}
671 @qq{DIT IS HET BESTE PROGRAMMA OOIT!!!}
673 @qq{ENORM bedankt allemaal voor jullie fantastische werk en toewijding!}
677 @divClass{testimonial-item}
678 @subsubheading @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/, Nicolas Sceaux}, @uref{http://www.mutopiaproject.org/, Mutopia} bijdrager
680 @qq{Ik had een soort haat/liefde-verhouding met LilyPond.
681 Liefde omdat de eerste partituur die ik zag er zo
682 fantastisch uit zag! De beschrijving van de elegantie van
683 LilyPond klopt niet, het is nog veel mooier! [..] aangezien
684 LilyPond nog altijd beter wordt, en naarmate ik beter
685 doorzie hoe dingen worden gedaan in scheme, heb ik steeds
686 minder last van frustraties. Nouja, wat ik eigenlijk wil
687 zeggen is: dank jullie wel voor LilyPond, het is
691 @divClass{testimonial-item}
692 @subsubheading @uref{http://www.troff.org/whoswho.html#werner, Werner Lemberg}, Dirigent bij het Theater van Koblenz in Duitsland en een befaamde GNU-hacker
694 @qq{Hoe dan ook, LilyPond levert een verbazingwekkend goed resultaat!}
699 @divClass{testimonial-item}
700 @subsubheading Paul Davis, ontwikkelaar van @uref{http://jackaudio.org/, JACK} en @uref{http://www.ardour.org/, Ardour}
702 @qq{Ik vind [LilyPond] een ongelofelijk programma, en het
703 produceert prachtige, schitterende output. Toen ik vorig
704 jaar een interview over LilyPond las, kon ik niet wachten om
705 aan een paar vrienden van mij te laten zien hoeveel potentie
710 @divClass{column-center-bottom}
713 Lees over onze @ref{Tekstinvoer}.
718 @unnumberedsec Tekstinvoer
719 @translationof Text input
721 @c TRANSLATORS, so far it's mostly from
722 @c http://lilypond.org/web/switch/howto
724 @subheading Muziek @qq{Compileren}
726 @imageClickable{nereid-shot-small,png, (klik om te vergroten), nereid-shot,png, right}
728 LilyPond is een @emph{batch} programma: het wordt uitgevoerd
729 op een tekstbestand waarin de muziek wordt beschreven. Het resultaat kan
730 op het beeldscherm worden bekeken of worden afgedrukt. In
731 bepaalde opzichten lijkt LilyPond meer op een
732 programmeertaal dan op een grafisch muziekprogramma.
734 Je schrijft de muziek niet door noten van een grafische
735 werkbalk naar een zichzelf dynamisch verversende partituur
736 te slepen; je schrijft muziek door het intypen van tekst.
737 Deze tekst word geïnterpreteerd (of @qq{gecompileerd}) door
738 LilyPond, die hiervan prachtig gegraveerde bladmuziek
741 Mensen die gewend zijn aan een grafische gebruikersinterface
742 moeten wellicht een nieuwe manier van werken aanleren, maar
743 de resultaten zijn de moeite meer dan waard!
745 @warning{We presenteren een kort overzicht van onze tekstinvoer -- het is niet zo ingewikkeld als het klinkt! Maak
746 je geen zorgen, je hoeft niet elk detail in deze voorbeelden
747 te begrijpen; in onze beginnershandleiding wordt alles
748 stap voor stap uitgelegd.}
750 @subsubheading Waarom moeilijk doen als het ook makkelijk kan?
751 @c Het is zo eenvoudig als A B C
753 Noten worden gecodeerd met letters en nummers. Speciale
754 commando's worden ingevoerd met een backslash.
756 @imageFloat{text-input-1-annotate-nl,png,center}
757 @imageFloat{text-input-1-output,png,center}
759 Alteraties worden gevormd met verschillende benamingen: voeg
760 @code{-is} toe voor een kruis en @code{-es} voor een mol.
761 LilyPond bepaalt zelf waar de toevallige tekens geplaatst
764 @imageFloat{text-input-2-annotate-nl,png,center}
765 @imageFloat{text-input-2-output,png,center}
767 @subsubheading Popmuziek
769 Combineer akkoorden en songteksten om zogenaamde leadsheets
772 @imageFloat{text-input-pop-annotate-nl,png,center}
773 @imageFloat{text-input-pop-output,png,center}
775 @subsubheading Orkestpartijen
777 Het invoerbestand bevat de noten van het muziekstuk.
778 Partituur en partijen kunnen vanuit dit zelfde invoerbestand
779 worden gemaakt. Dus het veranderen van een noot heeft
780 altijd invloed op partijen en partituur, zodat beide altijd
781 up-to-date zijn. Om dezelfde muziek op verschillende
782 plaatsen te kunnen invoegen, moet aan de noten een
783 @qq{variable} (een naam) worden toegekend.
785 @imageFloat{text-input-parts-both-annotate-nl,png,center}
788 Deze variabele wordt vervolgens in één partij gebruikt (hier
789 getransponeerd en met samengevoegde rusten):
791 @imageFloat{text-input-parts-single-annotate-nl,png,center}
792 @imageFloat{text-input-parts-single-output,png,center}
795 Dezelfde variabele wordt ook in de volledige partituur
796 gebruikt (hier klinkend en met uitgeschreven rusten):
798 @imageFloat{text-input-score-annotate-nl,png,center}
799 @imageFloat{text-input-score-output,png,center}
802 @subsubheading Beginnershandleiding
804 We realiseren ons dat veel gebruikers deze manier van muziek
805 invoeren een beetje vreemd vinden. Daarom hebben we
806 een uitgebreide handleiding geschreven om nieuwe gebruikers op
807 weg te helpen, te beginnen met @ref{Beginnen}. Het beste
808 kun je beginnen met deze beginnershandleiding omdat hierin
809 de meeste vragen worden beantwoord.
811 Lees liever eerst de beginnershandleiding alvorens eventuele
812 fouten in het programma aan ons te melden! Nieuwe gebruikers denken soms dat
813 LilyPond niet goed werkt, terwijl het in feite precies werkt
814 zoals de bedoeling is.
816 Verdere informatie is beschikbaar in
819 @subsubheading Omgevingen voor eenvoudiger bewerken
821 @imageClickable{lilykde-screenshot-small,png,
822 (klik om te vergroten),lilykde-screenshot,png,right}
824 LilyPond gaat hoofdzakelijk over het produceren van
825 gegraveerde bladmuziek van topkwaliteit; het maken van een
826 Grafische Gebruikers Interface (GUI) zou ons enkel van dit doel
827 afleiden. Er zijn wel andere projecten die als doel hebben
828 het maken van LilyPond-invoer gemakkelijker te maken.
830 Sommige omgevingen hebben syntax highlighting, automatische
831 commando aanvulling, en voorbereide sjablonen. Andere
832 programma's bieden een GUI die directe manipulatie van
833 een grafische partituur mogelijk maakt. Voor meer
834 informatie, zie @ref{Eenvoudiger bewerken}.
836 @divClass{column-center-bottom}
839 Je bent nu zover om @ref{Download, LilyPond te downloaden}.
840 Nog steeds niet overtuigd?
841 Lees over @ref{Eenvoudiger bewerken}.
844 @node Eenvoudiger bewerken
845 @unnumberedsec Eenvoudiger bewerken
846 @translationof Easier editing
849 @divClass{column-center-top}
850 @subheading Grafische omgeving: Denemo
852 @imageClickable{screenshot-denemo-small,png,
853 (klik om te vergroten),screenshot-denemo,png,right}
855 @sourceimage{logo-linux,,,}
856 @sourceimage{logo-windows,,,}
858 @uref{http://denemo.org}
860 Denemo is een grafische editor die LilyPond-broncode
861 genereert, in versie 2.8.7, en ook audio afspeelt. Hiermee
862 kunnen gebruikers LilyPond-broncode parallel weergeven met
863 het grafische beeld. Extra LilyPond-verfijningen (tweaks)
864 kunnen aan noten, akkoorden enz. worden gekoppeld en worden
865 opgeslagen in het Denemo-bestand, zodat gebruikers toch
866 grafisch verder kunnen bewerken.
868 Het verplaatsen van de cursor in de LilyPond-tekst
869 verplaatst ook de cursor in het grafische beeld, en
870 syntaxfouten in LilyPond-verfijningen (tweaks) worden
871 gehighlight in het tekstvenster.
875 @divClass{column-center-top}
876 @subheading Gecombineerde omgeving: LilyPondTool
878 @imageClickable{lilypondtool-2.12-screenshot-400wide,png,
879 (klik om te vergroten),lilypondtool-2.12-screenshot,png,right}
881 @sourceimage{logo-linux,,,}
882 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
883 @sourceimage{logo-macosx,,,}
884 @sourceimage{logo-windows,,,}
886 @uref{http://lilypondtool.organum.hu}
888 Gemaakt als een plugin voor de
889 @uref{http://www.jedit.org,jEdit} teksteditor,
890 is LilyPondTool één van de tekstgebaseerde gereedschappen met de meeste
891 functies voor het bewerken van
892 LilyPond-partituren. Functies omvatten een Document-wizard
893 met liedtekstondersteuning om documenten eenvoudiger op te
894 stellen, en geïntegreerde PDF-viewer met geavanceerde
895 point-and-click ondersteuning.
899 @divClass{column-center-top}
900 @subheading Gecombineerde omgeving: Frescobaldi
902 @imageClickable{frescobaldi-lilypond-editor-small,png,
903 (klik om te vergroten),frescobaldi-lilypond-editor,png,right}
905 @sourceimage{logo-linux,,,}
906 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
908 @uref{http://www.frescobaldi.org}
910 Frescobaldi is een muziek- en teksteditor speciaal voor
911 LilyPond met ingebouwde PDF-viewer, een krachtige partituur
912 wizard en vele bewerkingsfuncties. Het is gebaseerd op de KDE4
913 bibliotheken en draait momenteel op alle soorten Linux en
914 andere UNIX-achtige operating systemen.
918 @divClass{column-center-top}
919 @subheading Tekst omgeving: Emacs en Vim
921 @sourceimage{logo-linux,,,}
922 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
923 @sourceimage{logo-macosx,,,}
924 @sourceimage{logo-windows,,,}
926 @uref{http://www.gnu.org/software/emacs/}
928 Emacs is een teksteditor met taalgevoelige functies
929 voor veel verschillende computertalen. Emacs is een
930 in hoge mate uitbreidbare editor en kan gebruikt worden
931 als een Geïntegreerde Ontwikkel Omgeving (IDE).
932 Er is een @q{lilypond mode} die de taaldefinities voor
933 het werken met LilyPond-broncodebestanden levert.
935 @uref{http://www.vim.org}
937 Vim is een minimale teksteditor en is een uitbreiding
938 van de oudere Unix @command{vi}-editor. Het is
939 uitbreidbaar en configureerbaar.
941 Als algemene regel geldt dat, wanneer je nog niet bekend
942 bent met Emacs of Vim, je waarschijnlijk liever een andere
943 editor verkiest voor het schrijven van LilyPond-invoerbestanden.
947 @divClass{column-center-top}
948 @subheading Andere programma's
950 @subsubheading Gecombineerde omgeving: LilyKDE
952 @imageClickable{lilykde-screenshot-small,png,
953 (klik om te vergroten),lilykde-screenshot,png,right}
955 @sourceimage{logo-linux,,,}
956 @sourceimage{logo-freebsd,,,}
958 @uref{http://lilykde.googlecode.com/}
960 LilyKDE is opgevolgd door
961 @uref{http://www.frescobaldi.org/,Frescobaldi}, en bestaat
962 alleen nog als LilyKDE3 voor KDE 3.5 en lilypond-KDE4 voor
965 LilyKDE is een plugin voor de bewerker van KDE,
966 @uref{http://kate-editor.org/,Kate}. Het heeft een
967 krachtige partituur-wizard om snel LilyPond-documenten op te
968 stellen en een geïntegreerde PDF-viewer.
970 LilyKDE kan gebruik maken van
971 @uref{http://www.volny.cz/smilauer/rumor/,Rumor}, zodat
972 muziek kan worden ingevoerd door middel van een MIDI-klavier.
974 Andere functies zijn het plaatsen van koppeltekens in
975 liedteksten en het tegelijkertijd draaien van LilyPond op meerdere
976 bestanden vanuit het KDE-bestandsbeheer.
978 @subsubheading Tekstomgeving: TexShop
980 @sourceimage{logo-macosx,,,}
982 @uref{http://www.uoregon.edu/~koch/texshop}
984 De TexShop-editor voor MacOS@tie{}X kan uitgebreid worden
985 voor het uitvoeren van LilyPond, @command{lilypond-book} en
986 @command{convert-ly} vanuit de editor, door gebruik te maken van
987 de uitbreidingen die beschikbaar zijn op
988 @uref{http://www.dimi.uniud.it/vitacolo/freesoftware.html#desktoppub}.
990 @subsubheading TextMate
994 @divClass{column-center-top}
995 @subheading Andere programma's die LilyPond-code kunnen exporteren
997 @subsubheading Grafische omgevingen:
1001 @uref{http://noteedit.berlios.de,NoteEdit}
1002 dat @uref{http://www.musicxml.com/xml.html,MusicXML} importeert
1004 @uref{http://www.rosegardenmusic.com,Rosegarden},
1007 @uref{http://vsr.informatik.tu-chemnitz.de/staff/jan/nted/nted.xhtml,NtEd},
1008 heeft experimentele LilyPond export
1010 @uref{http://www.tuxguitar.com.ar/,TuxGuitar}, kan exporteren naar LilyPond.
1012 @uref{http://musescore.org,MuseScore} kan exporteren naar LilyPond.
1014 @uref{http://canorus.org,Canorus} kan ook exporteren naar LilyPond, maar is nog beta-software. Testers zijn welkom.
1016 @uref{http://lilycomp.sourceforge.net, LilyComp} is een grafisch nootinvoerprogramma, en werkt als een numeriek toetsenbord dat LilyPond-noten produceert.
1019 @subsubheading Gereedschappen voor de commandoregel
1023 @uref{http://www.volny.cz/smilauer/rumor/rumor.html,Rumor}, een realtime monofonische MIDI naar LilyPond-vertaler.
1025 @uref{http://nicolas.sceaux.free.fr/lilypond/lyqi.html,lyqi}, een
1026 major moder voor Emacs.
1028 @uref{http://common-lisp.net/project/fomus/,FOMUS},
1029 een LISP-bibliotheek voor het genereren van muzieknotatie
1034 @divClass{column-center-bottom}
1036 Je bent nu zover om @ref{Download, LilyPond te downloaden}.
1038 Nog steeds niet overtuigd? Veel componisten, muzikanten en
1039 drigenten hebben geleerd muziek te schrijven in ons invoerformaat. Ervaren gebruikers melden dat ze een volledige
1040 partituur sneller kunnen invoeren in LilyPond dan met een
1041 pianoklavier of muis+GUI! Misschien wil je de
1042 @ref{Functies}, @ref{Voorbeelden} of @ref{Vrijheid}
1043 herlezen, of wil je lezen over @ref{Producties} en
1044 @ref{Gebruikerservaringen} van gebruikers. Onze
1045 aanpak van berekende esthetiek van klassieke muziekgravure
1046 wordt beschreven in @ref{Achtergrond}.
1048 @subheading Legalese
1052 All logos and product images are copyright and trademark